Vũ khí chết chóc này tràn ngập chiến trường Ukraine, luật pháp quốc tế 'bất lực' để kiểm soát

Cuộc chiến UAV ngày càng "nóng" ở Ukraine

Những tiếng nổ lớn làm rung chuyển bầu trời buổi tối. Những vệt sáng xuất hiện giống như sao chổi. Mưa tên lửa rơi xuống. Bên dưới, mọi người tranh nhau tìm nơi ẩn nấp. Người bị thương được đưa lên cáng trong khi những người thiệt mạng nhanh chóng được đem chôn.

Đó là cảnh tượng diễn ra hàng ngày ở Ukraine - nơi các phương tiện không người lái được gọi là UAV tung hoành trên bầu trời trong một cuộc chiến tranh vô tận giống như trò chơi điện tử - nhưng thực ra lại rất thật, theo UPI.

Nga và Ukraine đang ngày càng tích cực sử dụng máy bay không người lái trong cuộc chiến để định vị các mục tiêu từ xa và thả bom tiêu diệt mục tiêu. Ukraine gần đây đã tích cực triển khai các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái nhằm vào các hệ thống vũ khí của Nga và ngược lại. Rõ ràng có một cuộc chiến máy bay không người lái nguy hiểm đang nóng lên ở Ukraine trong khi không có bất cứ luật lệ quốc tế nào để kiểm soát điều này.

Chuyên gia ngoại giao công chúng và chính sách đối ngoại Mỹ, bà Tara Sonenshine đã cảnh báo về sự phổ biến của UAV có thể dẫn tới nguy cơ chiến tranh, khủng bố và các cuộc đụng độ đột ngột bằng UAV do nhầm lẫn trong thế giới ngày nay.

Tình hình mua bán UAV trên thế giới

Mỹ nằm trong số hơn 100 quốc gia sử dụng máy bay không người lái trong thời kỳ xung đột.

Những kẻ khủng bố cũng sử dụng máy bay không người lái vì chúng là vũ khí tương đối rẻ với mức độ thiệt hại dân sự cao.

Việc tiêu thụ máy bay không người lái trên toàn cầu đã vượt mốc 5 triệu chiếc vào năm 2020 và dự kiến sẽ vượt qua con số 7 triệu vào năm 2025. Doanh số bán máy bay không người lái trên toàn cầu đã tăng 57% từ năm 2021 đến năm 2022.

Với sự gia tăng theo cấp số nhân trong việc mua bán và sử dụng máy bay không người lái, hiện có rất ít ràng buộc đối với người mua và điều đó đang tạo ra một "miền tây hoang dã, vô pháp luật" khi việc tiếp cận và sử dụng các loại UAV không được bất cứ cơ quan luật pháp quốc tế nào kiểm soát.

Mỗi quốc gia hiện được tự do quyết định thời gian và địa điểm máy bay không người lái được bay mà không cần sự đồng ý của bất kỳ quốc gia nào khác hoặc cơ quan quốc tế quản lý máy bay không người lái. Bầu trời giờ đây đầy rẫy những đàn máy bay không người lái, với rất ít hướng dẫn trên mặt đất về các quy tắc của bầu trời.

Các nước đang sử dụng UAV với nhiều mục đích khác nhau

Mỗi quốc gia sử dụng máy bay không người lái cho các mục đích khác nhau. Trung Quốc đang tăng cường sử dụng các máy bay không người lái tinh vi để bí mật giám sát, đặc biệt là ở các vùng biển quốc tế cũng như tuần tra các đảo tranh chấp ở Biển Đông. Chương trình máy bay không người lái mở rộng của Trung Quốc đang khiến các quốc gia khác như Mỹ cũng đầu tư nhiều hơn vào công nghệ UAV.

Quân đội Thổ Nhĩ Kỳ có một loại máy bay không người lái cực kỳ tinh vi, Bayraktar TB2 đã được chứng minh hiệu quả trong cuộc chiến ở Ukraine. Nó có khả năng mang bom dẫn đường bằng laser và có khả năng tấn công tự sát.

Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất đang nhập khẩu máy bay không người lái từ Trung Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ để triển khai ở Yemen, Libya.

Trong khi đó, Hàn Quốc đang xem xét thành lập một đơn vị máy bay không người lái đặc biệt sau khi không ứng phó kịp thời một cuộc tấn công bằng máy bay không người lái gần đây của Triều Tiên.

Không có quy tắc trên bầu trời

Các quốc gia có máy bay không người lái vũ trang đang tự điều hướng các quy tắc của riêng họ thay vì tuân thủ một bộ quy định đã được quốc tế thống nhất. Tìm ra các quy tắc quốc gia và quốc tế đối với việc sử dụng máy bay không người lái hiện là điều vô cùng khó khăn.

Trong 20 năm, các chuyên gia đã cố gắng tạo ra các thỏa thuận quốc tế về vũ khí. Một số quốc gia đã ủng hộ một thỏa thuận không chính thức của Liên Hợp Quốc năm 2016 khuyến nghị các quốc gia ghi lại việc nhập khẩu và xuất khẩu phương tiện bay không người lái.

Nhưng những nỗ lực này không bao giờ phát triển thành các tiêu chuẩn và luật lệ nghiêm túc, toàn diện để bắt kịp với công nghệ.

Có một số lý do cho điều đó: Để bảo vệ chủ quyền quốc gia, các chính phủ không muốn tiết lộ dữ liệu máy bay không người lái của họ. Họ cũng muốn tránh đối thủ sao chép công nghệ và duy trì thị phần buôn bán máy bay không người lái.

Tuy nhiên, mối nguy hiểm từ máy bay không người lái là có thật. Nhiều chuyên gia về máy bay không người lái, tin rằng việc quân đội của mỗi quốc gia tự đưa ra quyết định liên quan đến máy bay không người lái bao gồm chuyển giao, xuất khẩu, nhập khẩu và sử dụng chúng là không an toàn.

Nhiều máy bay không người lái có thể giao tiếp với nhau từ xa và giống như một đàn ong, những UAV này có thể tạo thành một đội quân trên không chết chóc dễ dẫn đến các sự cố không thể kiểm soát.

Với sự ra đời của trí tuệ nhân tạo và các phương tiện bay không người lái tinh vi hơn, máy bay không người lái có thể thay đổi tốc độ, độ cao và mục tiêu trong vài giây, khiến chúng trở nên khó theo dõi và điều tra hơn. Các cuộc tấn công có thể xảy ra một cách cực nhanh và bất ngờ.

Thế giới cần các quy tắc mới và nhất quán về việc sử dụng máy bay không người lái trong thập kỷ tới với sự giám sát quốc tế chặt chẽ và minh bạch hơn, theo UPI.