"Khói lạ", nhà khoa học và tri thức về rơm rạ

Người thì báo đó là hiện tượng khói mù quang hóa (nôm na là do ô nhiễm không khí, khi có hiện tượng nghịch nhiệt, nóng lạnh giao thoa thì xuất hiện). Còn nhiều nhà khí tượng học, nông học thì lại giải thích đơn giản là do đốt rơm rạ

“Chăn trâu đốt lửa trên đồng

Rạ rơm thì ít, gió Đông thì nhiều

(thơ Đồng Đức Bốn)

1. Vậy sự thực là thế nào? Cái làn khói bao trùm thành phố lễnh loãng như sương kia là do bụi bẩn ô nhiễm độc hại, hay chỉ đơn thuần là do bà con đốt đồng? Chưa kết luận. Và chẳng ai kết luận. Nói gì đến việc nghiên cứu xem hiện tượng đó độc hại đến đâu, khuyến cáo bà con phải đeo khẩu trang than hoạt tính như phòng cúm gia cầm, hay là tha hồ hít thở để mà thêm nhớ mùi khói bếp rơm rạ một thời hay thêm thèm hàng thịt chó chuyên thui rơm, quạt chả? Chẳng ai chính thức khuyến cáo!

Người dân đang gom rơm khô. Ảnh: Internet

Lạ thật, Thủ đô có mấy vạn nhà khoa học, bao nhiêu cơ quan nghiên cứu, bao nhiêu trạm quan trắc thế mà bao năm vẫn chấp nhận gọi nó là “khói lạ”. Tại sao không có ai chịu khó mở cửa sổ phòng điều hòa, nhìn ra cuộc sống, hớt lấy một lọ peniciline khói đem vào phòng phân tích xem nó là khói rơm rạ hay là bụi bẩn ô nhiễm (cái đó thiết tưởng không khó, mà ra đáp số chắc chắn). Để cuối cùng hiện tượng lạ cứ treo lơ lửng trên đầu mình như thể không gian thành phố này không phải của mình.

Còn theo cảm quan của tôi là người gót chân vẫn dính bùn thì đó là khói rơm rạ. Quý vị ở thành phố ít xem đốt đồng nên không biết một đụn rơm nó sinh ra bao nhiêu khói đâu. Nhớ có lần đi trên QL32, người ta đốt rơm ven đường mà mấy chục mét, xe cộ dò dẫm, mất phương hướng kể cả khi đã bật đèn sương mù (cứ như đi lên mây). Hoặc giả quý vị đi qua mạn Phù Đổng từ cầu Phù Đổng ra QL1A thỉnh thoảng sẽ thấy khói rơm rạ mù trời.

2. Hóa ra ta là nước nông nghiệp, dân ta gần 80% là nông dân, bố mẹ ta đa phần ở nông thôn, nhưng cái sự hiểu biết của ta về rơm rạ đồng áng vẫn còn mù mờ lắm.

Bác tôi là kỹ sư nông nghiệp thường nói đùa: Chúng mày học đại học cả rồi mà vụ chiêm, vụ mùa là thế nào có biết không? Tôi đem câu đố này ra đố, khối người không biết thật. Hoặc có biết thì cũng không chỉ mang máng, lẫn lộn giữa hai vụ với nhau; còn lịch gieo, gặt vào quãng tháng mấy thì đại đa số là mù tịt. Gạo cao cấp thơm dẻo có quanh năm, cho nên bát cơm lúa mới thơm lừng mùa gặt thành ra không còn là trải nghiệm hạnh phúc nữa. Người hiện đại ngày càng xa rời thiên nhiên, đồng ruộng, hoặc chỉ thích thiên nhiên, đồng ruộng là vật trang trí, là trang trại, “thái ấp” để sở hữu...

3. Âu mỗi năm có “khói lạ” thế này cũng là dịp để ta biết gốc gác của ta ở đâu, bà con nơi đồng áng đang sống và sinh hoạt thế nào, và cũng để “kiểm tra nhanh” sự sẵn sàng ứng phó với các hiện tượng bất thường trong tự nhiên của giới khoa học nước nhà.