"Lướt zướng" giữa ngàn

"Ở đất này, con trai, con gái Cơ Tu đủ tuổi 13 là được phép "lướt zướng" (ngủ duông) với nhau. Luật tục từ xa xưa, phải qua "lướt zướng" để tìm hiểu thì đôi trẻ mai này mới ở được với nhau trọn đời. Ta khi 13 tuổi cũng từng "lướt zướng..." - già Bh'riu Sơn, 87 tuổi, ở buôn Bút Nhót, xã Sông Kôn, Đông Giang, Quảng Nam, giảng giải.

Lướt zướng đã xe duyên trọn đời cho những cặp vợ chồng Cơ Tu.

Dạy con cái phải tuân thủ những luật tục của buôn làng ngay từ nhỏ là điều mà đồng bào Cơ Tu rất chú trọng. Con trai Cơ Tu đến tuổi trưởng thành, đôi chân phải biết theo dấu con thú săn, đôi tay phải biết đan gùi, đan giỏ, dệt lưới bắt cá; con gái vào tuổi thiếu nữ phải nấu ăn ngon, dệt thổ cẩm khéo, phải biết ca múa những điệu truyền thống của dân tộc mình.

Đồng bào nơi đây quan niệm, hôn nhân là một sự kiện có ý nghĩa đặc biệt không chỉ cho gia đình, họ hàng cô dâu, chú rể, mà cho cả buôn làng. Bởi vậy, việc nam nữ cẩn thận tìm hiểu nhau trước lễ cưới được người già rất quan tâm.

Trong sinh hoạt thường ngày, làm việc trên rẫy, hay đi chơi chợ, gặp bạn bè hoặc vào những dịp lễ hội lớn như: Lễ mừng mùa (Bhuối Aví), lễ mừng nhà Gươi (Lang tơrí), lễ cúng lúa mới (Cha ha roo tơmêê)... các chàng trai, cô gái chủ động tìm đến nhau để lựa cho mình một người hợp dạ, ưng tình.

Sau mùa thu hoạch, khi lúa đã vào kho, sắn đã chặt cót, chàng trai nhờ người chọn một vị trí đẹp ở cạnh rẫy hay bên bìa rừng để làm nhà "lướt zướng". Đó là căn chòi dựng bằng gỗ, tre, nứa ở rừng, mái và nền phủ lá cây, vách bện cỏ lau.

Nhà "lướt zướng" hoàn thành, chàng trai "khoe" để cả buôn biết rồi mang đồ lễ gồm: Hạt cườm, vòng mã não, vòng đeo cổ... đến nhà cô gái để xin phép. Đôi trẻ được người lớn đồng ý, từ đêm đó mới chính thức được "lướt zướng" với nhau tại căn chòi dựng sẵn trong rừng.

Người con trai khi "lướt zướng" với người con gái chỉ được phép tâm sự và hôn vào môi cô gái. Giữa trăng thanh, gió mát, giữa điệu nhạc du dương của đại ngàn hùng vĩ, họ được phép ở bên nhau có thể vài đêm, nửa tháng hoặc lâu hơn thế. Một chàng trai Cơ Tu được phép "lướt zướng" với nhiều cô gái để tìm ý trung nhân hợp nhất, và các cô gái cũng vậy, cho đến khi họ chính thức lấy vợ hoặc lấy chồng mới thôi.

Già Bh'riu Sơn, nghiêm giọng: "Luật tục của buôn làng quy định xử phạt rất nghiêm khắc đối với những đôi lứa có thai trước khi cưới, nhất là người con trai. Nặng thì bị đuổi khỏi buôn, nhẹ hơn thì anh ta phải thịt trâu, thịt lợn của nhà mình chia phần mang đến từng nhà trong buôn để thú tội, ngoài ra còn phải đền bù cho nhà gái mọi thứ theo yêu cầu, bị cộng đồng lên án, mắng nhiếc. Luật tục ấy đã ăn sâu vào tiềm thức của mỗi người Cơ Tu, không ai dám phạm đâu".

Vĩnh Minh