Bệnh tim mạch không chừa ai

Quá nhanh quá nguy hiểm

Cập nhật mới nhất của tổ chức Y tế thế giới (WHO) cho thấy thời nay bệnh tim mạch là “sát thủ” số một trên toàn cầu, đặc biệt ở các nước đang phát triển. Trong khi một số bệnh tim mạch diễn tiến thầm lặng, thì truỵ tim hay nhồi máu cơ tim cấp lại diễn tiến cấp kỳ, ai cũng có thể mắc, từ già đến trẻ. Ước tính năm 2015 thế giới có 17,7 triệu người chết vì bệnh tim mạch (chiếm 31% tổng số ca tử vong) trong đó 7,4 triệu ca do truỵ tim. Tại Việt Nam bệnh tim mạch cũng có xu hướng tăng nhanh. Theo hội Tim mạch học Việt Nam, cứ 3 người Việt trưởng thành có 1 người có nguy cơ mắc bệnh tim mạch, chủ yếu là bệnh mạch vành, tiền đề của truỵ tim. Mỗi năm, các bệnh tim mạch cướp đi sinh mạng của 200.000 người, chiếm 25% số ca tử vong tại Việt Nam.

Tại các bệnh viện, cấp cứu nhồi máu cơ tim luôn thuộc tốp đầu. Vào dịp tết âm lịch vừa qua, tổng số ca cấp cứu tại bệnh viện đại học Y dược TP.HCM tăng 23% so với cùng kỳ năm ngoái, trong đó truỵ tim chiếm nhiều nhất. Bệnh nhân nhiều tuổi nhất là 90 tuổi và trẻ nhất mới 30 tuổi.

Tại Mỹ, một nhóm nhà khoa học của ba trường đại học Stanford, Duke và Wisconsin dùng siêu âm và MRI phát hiện các vết sẹo trong tim, sau đó họ in 3D một miếng dán tim của chính bệnh nhân...Ảnh:TL.

Theo giới chuyên môn, truỵ tim là sát thủ đáng sợ vì nó diễn ra quá nhanh và quá nguy hiểm. Nếu trong đột quỵ não, “thời gian là não”, thì trong đột quỵ tim, “thời gian là cơ tim”. Bởi trái tim phụ thuộc vào sự cung cấp oxy liên tục đến từ mạch vành, nên khi các mạch máu này tắc nghẽn, cung cấp oxy không còn, tế bào cơ tim sẽ chết trong vài phút. Nếu bệnh nhân không được can thiệp khai thông chỗ tắc kịp thời, hơn 1 tỷ tế bào cơ tim sẽ bị mất mát không thể phục hồi.

PGS.TS Trương Quang Bình, phó giám đốc bệnh viện đại học Y dược TP.HCM, cho biết khả năng bệnh nhân được cứu sống và không mắc biến chứng sau nhồi máu cơ tim phụ thuộc vào “thời gian cửa bóng”, tức khoảng thời gian từ lúc bệnh nhân đến bệnh viện cho đến khi được can thiệp bằng cách nong bóng để tái thông mạch máu.

Ông nói: “Thời gian cửa bóng được hội Tim mạch Hoa Kỳ chấp nhận là dưới 90 phút. Thời gian này càng kéo dài, cơ hội cho người bệnh càng mất dần, tỷ lệ tử vong càng tăng cao. Người bệnh đến trễ quá 12 tiếng, cơ hội can thiệp thành công sẽ không còn”. Trong khi đó, ThS.BS Vũ Hoàng Vũ, phó trưởng khoa nội Tim mạch bệnh viện đại học Y dược TP.HCM, cho biết bệnh nhân nhồi máu cơ tim cấp nếu không được cấp cứu kịp thời có thể bị rung thất, suy tim nặng, cơ tim mềm nhũn và dẫn đến vỡ tim, thủng tim.

Lâu dài, người ta ghi nhận trong vòng năm năm sau lần đầu tiên truỵ tim, 36% bệnh nhân nam và 47% bệnh nhân nữ sẽ tử vong, vì cơ tim của họ quá yếu đến nỗi không thể bơm máu ra ngoài được. Bệnh nhân càng lớn tuổi, cơ tim càng yếu, cơ hội sống sót sau truỵ tim càng thấp.

Cơ hội đảo ngược từ miếng dán tim

Giảm thiểu số ca tử vong sau truỵ tim là niềm mơ ước lâu nay của  y học. Hiện tại giải pháp duy nhất cho bệnh nhân suy tim là ghép tim, nhưng đây là thách thức lớn vì nguồn tạng hiến thiếu trầm trọng. Không dễ tìm được một trái tim khoẻ mạnh ở một người chết trẻ. Sử dụng tế bào gốc đang được quan tâm. Người ta thử “tái tạo” trái tim tổn thương bằng cách tiêm tế bào gốc vào tim người bệnh. Giải pháp này có thể phục hồi được mạch máu trong tim, nhưng lại không sửa chữa được cơ tim hư, vì 95% tế bào gốc không thể bám vào tim và theo dòng máu trôi đi.

Sanjay Sinha, chuyên gia tim mạch bệnh viện Addenbrooke, TP Cambridge (Anh) đưa ra một giải pháp thay thế là miếng dán tim. Đó là những miếng cơ tim đập được, dày 5mm, diện tích chưa đến 3cm2, sản xuất trong phòng thí nghiệm bằng cách lấy tế bào máu, tái lập trình chúng thành một dạng tế bào gốc rồi biệt hoá thành tế bào cơ tim, tế bào mạch máu và tế bào màng tim. Toàn bộ tế bào này sau đó được lắp vào một khung đỡ để phát triển thành mô tim thực sự.

Trả lời với hãng tin BBC, TS Sanjay Sinha nói: “Chúng tôi sắp tạo ra một loại mô đầy đủ chức năng, có thể đập và co thắt được”. Sinha đang chuẩn bị thử miếng dán này trên chuột rồi trên heo. Nếu suôn sẻ, năm năm nữa ông sẽ thử trên người.

Sinha không đơn độc. Tại Mỹ, một nhóm nhà khoa học của ba trường đại học Stanford, Duke và Wisconsin cũng đang bắt tay chế tạo miếng dán tim. Ở đây họ dùng siêu âm và MRI phát hiện các vết sẹo trong tim là hậu quả của truỵ tim. Sau đó họ in 3D một miếng dán tim của chính bệnh nhân, bác sĩ ngoại khoa mở ngực bệnh nhân ra, dán trực tiếp miếng dán vào tim và kết nối nó với các mạnh máu tại đó.

GS sinh học tái tạo Tim Kamp của đại học Wisconsin, nói: “Những  bệnh nhân suy tim nặng cần nhiều miếng dán. Chúng sẽ thay đổi hình dạng từ giống như một trái bóng bầu dục cho đến một trái bóng đá hay bóng rổ”.

Thách thức lớn nhất của giải pháp này là đặt miếng dán vào tim sao cho nó và tim đập hoà nhịp với nhau. Nếu kết nối điện giữa hai thành phần này không suôn sẻ, tim sẽ đập loạn nhịp. Tuy nhiên, lợi ích của miếng dán tim là nó làm từ chính tế bào bệnh nhân nên không bị đào thải. Mặt khác, bệnh nhân không phải dùng thuốc ức chế miễn dịch như trong ghép tim, nên họ không bị biến chứng.