Cạn kiệt nguồn tài trợ thuốc điều trị HIV

Ngày 24.5, hội nghị khoa học quốc gia về HIV/AIDS lần thứ 5 do Bộ Y tế tổ chức đã thu hút hơn 1.000 nhà khoa học, trong đó có hơn 100 chuyên gia quốc tế. Đây là một trong nhiều hoạt động nhân Tháng hành động quốc gia phòng, chống HIV/AIDS 2015 (10.11 đến 10.12) và Ngày Thế giới phòng, chống HIV/AIDS (1.12).

90-90-90

Đây là mục tiêu về phòng chống HIV/AIDS mà Việt Nam hướng tới vào năm 2020. Cụ thể, tới năm 2020, 90% số người biết được tình trạng có HIV của mình, 90% số người đã chẩn đoán có HIV được điều trị thuốc ARV liên tục và 90% số người được điều trị ARV kiểm soát được tải lượng virus ở mức thấp và ổn định. Theo TS Nguyễn Hoàng Long - Cục trưởng Cục Phòng, chống HIV/AIDS (Bộ Y tế), thực tế ở Việt Nam vẫn còn xa so với mục tiêu “90-90-90”. Hiện mới có khoảng 78% người có HIV biết được tình trạng của mình, khoảng 45% người có HIV được điều trị ARV và cũng chưa tổ chức xét nghiệm được tải lượng virus thường quy nên chưa có số liệu chính xác.

Khám bệnh cho người có HIV tại Trung tâm Phòng chống HIV/AIDS tỉnh Hưng Yên. Ảnh:  D.N

Kể từ ca có HIV đầu tiên được phát hiện ở Việt Nam vào năm 1990, tính đến nay, số ca HIV được tích lũy còn sống được báo cáo là hơn 227.000 ca, số bệnh nhân AIDS là hơn 83.500, và đã có 86.250 ca tử vong. Mỗi năm, Việt Nam có từ 12.000-14.000 ca mắc mới HIV và 2.000-3.000 trường hợp tử vong do HIV/AIDS. “HIV/AIDS gây nên nhiều gánh nặng về bệnh tật, thiệt hại về kinh tế cho gia đình và xã hội. Tuy nhiên hiện nay mức độ bao phủ chương trình vẫn còn hạn chế, từ dự phòng, can thiệp giảm hại, đến xét nghiệm và điều trị, đều chưa đạt mức có thể khống chế được đại dịch HIV/AIDS” – TS Long cho biết.

Mục tiêu khó khăn

Theo TS Long, nguồn lực phòng chống HIV/AIDS của Việt Nam chủ yếu dựa vào viện trợ quốc tế, còn nguồn tài chính trong nước như ngân sách, bảo hiểm y tế (BHYT) lại chưa chi trả. Tuy nhiên nguồn lực này lại đang bị cắt giảm mạnh. Đặc biệt, tiền viện trợ mua thuốc ARV giúp người có HIV khôi phục hệ miễn dịch, sống khỏe hơn lại đang bị cắt giảm. Đến năm 2017, ARV sẽ bị cắt hoàn toàn. Ước tính mỗi năm số tiền chi trả cho loại thuốc này khoảng 420 tỷ đồng.

Theo TS Long, người có HIV nếu được điều trị ARV sớm sẽ giảm 96% nguy cơ lây nhiễm sang người khác. Bà mẹ có HIV nếu được điều trị ARV, tỷ lệ lây nhiễm sang con chỉ còn 2%. “Chúng ta mới đi được ½ chặng đường cho mục tiêu 90% người có HIV được điều trị ARV. Tuy nhiên nguồn tài trợ lại đang cạn kiệt” – TS Long cho biết.

Để chuẩn bị cho việc tiền viện trợ ARV bị rút toàn bộ, Bộ Y tế đã ra thông tư “đưa ARV” vào danh mục thuốc được BHYT chi trả. Tiền thuốc ARV và một số xét nghiệm cho 1 bệnh nhân HIV theo phác đồ 1 khoảng 4 triệu đồng/năm. Tùy nhóm đối tượng, người tham gia BHYT sẽ phải đồng chi trả từ 0-20% tiền thuốc ARV và các chi phí xét nghiệm khác. Tuy nhiên đến nay vẫn có đến 70% người có HIV chưa tham gia BHYT.

Chị Phạm Thị Hiền (35 tuổi) - Trưởng nhóm tự lực “Vì ngày mai tươi sáng” tỉnh Bắc Ninh cho biết, nhờ được điều trị ARV miễn phí mà suốt 15 năm nay chị đã giữ được sức khỏe để làm việc, sinh con không có HIV. Nhiều chị em trong nhóm tự lực cũng đã được hưởng lợi ích từ việc uống ARV. “90% phụ nữ trong nhóm có chồng chết vì AIDS, một thân bệnh tật nuôi con, công việc bấp bênh, tạm bợ nên không có tiền mua thẻ BHYT, không dám đi khám bệnh. Nếu không trông chờ vào thuốc ARV được phát miễn phí thì hầu hết chị em đều chịu chết mà thôi” – chị Hiền cho biết.

TS Long phân tích, nếu như người có HIV bỏ thuốc thì sẽ tăng nguy cơ lây nhiễm HIV ra cộng đồng. Đồng thời làm tăng nguy cơ kháng thuốc ARV. Lúc đó điều trị thì chi phí sẽ gấp 8 lần (32 triệu đồng) chi phí điều trị phác đồ 1. Do đó để đạt mục tiêu 90-90-90, tránh bùng phát HIV thì việc đầu tiên là phải có kế hoạch tài chính bền vững mà trước mắt là 420 tỷ đồng mua thuốc ARV cho người có HIV.