Cơ hội điều trị khỏi lao siêu kháng thuốc

Tuy nhiên, một loại thuốc có tên Sirturo (Bedaquiline) được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) phê duyệt đã mở ra một tia hy vọng mới cho bệnh nhân mắc lao siêu kháng thuốc. Tháng 2.2014, loại thuốc này có thể áp dụng lần đầu tiên ở Việt Nam.

Tư vấn cho bệnh nhân lao tuyến xã. Ảnh: Tuấn Kiệt.

Sắp cạn nguồn để điều trị lao

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), hiện Việt Nam được xếp thứ 14 trên tổng 27 quốc gia trên thế giới có tình hình mắc lao đa kháng thuốc cao.

PGS.TS Nguyễn Viết Nhung - Giám đốc Bệnh viện Phổi T.Ư cho biết, Việt Nam có khoảng 3.700 trường hợp mắc lao đa kháng thuốc cần điều trị. Số bệnh nhân lao được phát hiện khoảng 1.000 trường hợp/1 năm, số mắc mới khoảng 200.000/năm. Số chết do lao là gần 30.000/năm. Tổng số cộng dồn sau 10 năm Việt Nam có khoảng 1,1 triệu người mắc bệnh lao. Mỗi năm Chương trình Phòng chống lao quốc gia (PCLQG) đã chữa khỏi cho 92% số bệnh nhân mới phát hiện.

Lao đa kháng thuốc là bệnh lao kháng với đa số loại thuốc điều trị lao thông thường. Thuốc điều trị lao đa kháng thuốc có đặc điểm là đắt tiền hơn, liều điều trị cao hơn nhưng hiệu quả đôi khi không cao vì bệnh nhân đã kháng quá nhiều thuốc. Thuốc khá đắt tiền, nếu điều trị lao thông thường chỉ mất từ 50-70 USD/ca, thì thuốc điều trị lao đa kháng thuốc phải mất từ 2.300 - 2.500 USD/ca điều trị (tương đương 50 triệu đồng).

“Ngoài ra bệnh nhân phải điều trị dài, tác dụng phụ nhiều hơn, hiệu quả thấp hơn, thì việc điều trị cũng tốn rất nhiều công sức vì ngoài bác sĩ điều trị cũng cần có người giám sát tại cộng đồng. Đấy là chưa kể tới việc bệnh nhân mất sức lao động, tốn công chăm sóc của người nhà… ước tính điều trị lao đa kháng thuốc tốn kém hơn lao bình thường cả trăm lần” - BS Nhung nói.

Theo TS Nhung, thách thức lớn nhất trong điều trị lao chính là việc tới đây, năm 2015 chúng ta mất nguồn hỗ trợ từ Quỹ lao toàn cầu. Để giải quyết vấn đề này Chương trình PCLQG đã tính đến việc vận động nguồn lực từ Chính phủ, đồng thời kêu gọi các tỉnh chủ động nguồn ngân sách. Bên cạnh đó cũng cần có cơ chế hỗ trợ tài chính từ phía BHYT. Theo tính toán BHYT có thể phải chi trả từ 100 - 150 tỷ đồng cho điều trị bệnh lao mỗi năm.

Trông chờ thuốc mới

Theo TS Nhung, Việt Nam là một trong 4 quốc gia đầu tiên được lựa chọn để dùng thuốc Sirturo. Ngoài Việt Nam sẽ có ba quốc gia thuộc ba vùng khác nhau là Philippines, Brazil, Belarus có cơ hội được lựa chọn. Trong đó, Việt Nam có khả năng được lựa chọn đầu tiên vì được đánh giá cao hơn hẳn bởi tính chủ động, sẵn sàng nhập cuộc.

Nói về việc sử dụng Sirturo, TS Nhung cho rằng: “Loại thuốc này chỉ đượ sử dụng khi không còn loại thuốc nào thay thế. Việc điều trị bằng Sirturo phải được kiểm soát chặt chẽ, WHO sẽ có hướng dẫn bằng chính sách và phác đồ cụ thể”.

Mặc dù Sirturo đã được FDA đã phê duyệt nhưng vẫn có không ít ý kiến của các chuyên gia đầu ngành tại Mỹ và Hội bảo vệ người tiêu dùng ở nước này phản đối. Nguyên nhân được chỉ ra là bởi thuốc có thể gây ảnh hưởng cho tim, làm rối loạn nhịp tim, dẫn tới tử vong. Cũng chính bởi điều này, các đơn vị yêu cầu FDA phải có ý kiến buộc đơn vị sản xuất ghi cảnh báo đỏ trên vỏ hộp thuốc.

Thừa nhận những thách thức, nguy hiểm trong việc ứng dụng thuốc mới, ông Nhung nhận định: “Chỉ những bệnh nhân siêu kháng thuốc – kháng đa thuốc không còn có khả năng cứu chữa bằng các loại thuốc khác mới nên đưa Sirturo vào điều trị. Sử dụng Sirturo là sự lựa chọn cuối cùng”.

Hiện nay nhóm chuyên gia đang chuẩn bị đưa ra những hướng dẫn đánh giá trước khi sử dụng, dự đoán xem có bao nhiêu trường hợp có thể sử dụng, và khi sử dụng cần phối hợp với những thuốc nào… Nếu được thử nghiệm dùng Sirturo, Việt Nam phải có trách nhiệm thu nhập lại các dữ liệu về tác dụng diệt khuẩn và tính an toàn cho nhóm chuyên gia và WHO xem xét. Từ đó, nhóm chuyên gia quyết định xem thuốc Sirturo có thể dùng đại trà hay dùng trong giới hạn.

Tháng 2.2014, WHO sẽ họp tại Việt Nam để bàn kế hoạch cụ thể về việc sử dụng Sirturo tại Việt Nam. Cục Quản lý Dược (Bộ Y tế) cũng đã đồng ý, chấp thuận sử dụng thuốc Sirturo theo dự án thí điểm.

Trả lời tạp chí Medicalnewstoday, tiến sĩ Lee Reichman - Giám đốc điều hành Viện lao của Trường Đại học Y New Jersey (Hoa Kỳ) cho biết, khi đưa vào thử nghiệm, cần phải giải thích thật kỹ cho người bệnh, đồng thời yêu cầu bệnh nhân ký giấy đồng ý sử dụng. Ông mô tả thuốc này là bước quan trọng trong sự phát triển của hoạt chất mới trong việc điều trị các “căn bệnh truyền nhiễm nghiêm trọng”. TS Lee khẳng định: “Sirturo là loại thuốc đầu tiên điều trị lao đa kháng thuốc, là cứu cánh cuối cùng của bệnh nhân lao siêu kháng thuốc. Do đó, nếu sử dụng thành công, sẽ giảm được tỷ lệ tử vong do bệnh lao”.