“Củi bắt chồng, chuột cưới vợ” ở buôn Giẻ Triêng

“Dù có đi khắp bốn phương, tám hướng cũng khó mà tìm ra được phong tục dựng vợ gả chồng nào độc đáo như của người Giẻ Triêng ta...” - bên bếp lửa rừng rực cháy, già A Jáp ở buôn Vai Trang, xã Đăk Long, huyện Đăk Glei (Kon Tum) tự hào kể về tục “củi bắt chồng, chuột lấy vợ” của cộng đồng mình...

Theo tục lệ, con gái Giẻ Triêng ngày cưới chồng phải có đủ 100 bó củi làm sính lễ cho nhà trai, thiếu một bó cũng không được. Trước lễ cưới, củi đươc gửi sang nhà trai như một thông điệp về mối tình của đôi trai gái đồng thời khởi đầu cho quan hệ của hai gia đình. Đống củi hứa hôn càng chất cao bao nhiêu thì tình yêu đôi lứa càng sâu đậm bấy nhiêu. Nhà trai sẽ căn cứ vào số lượng củi ít hay nhiều để mổ lợn to hay nhỏ đãi khách.

Rượu được vẩy lên củi với lời khấn cho cô dâu, chú rể sống vui vẻ hoà thuận với nhau tới đầu bạc răng long... Từ đấy ngọn lửa hứa hôn luôn bùng cháy, sưởi ấm cho căn nhà của chàng trai như minh chứng cho sự hiếu hạnh của cô dâu tương lai. Và cũng từ đây đôi trai gái bắt đầu được tự do tìm hiểu về nhau...

Một điều kiêng kỵ đối với người Giẻ Triêng mà bất cứ thiếu nữ nào đến tuổi tìm chồng cũng phải biết là những “bó củi bắt chồng” khi đã mang sang nhà trai thì chỉ nhằm một mục đích là sưởi ấm cho bố mẹ chồng chứ không dùng vào việc khác, và tuyệt đối không bao giờ bán hay đổi dưới mọi hình thức.

Nếu thiếu nữ Giẻ Triêng, củi là thử thách để tiến vào hôn nhân thì với các đấng mày râu, chuột chính là một thứ sính lễ không thể thiếu. Ngày ngày những nam thanh niên trong buôn khi lên nương, ngoài công việc làm cỏ, trồng lúa, ngô, sắn… họ còn phải săn bắt chuột. Tục lệ quy định rằng, ai muốn lấy được vợ phải nộp đủ 100 con chuột đã làm sạch, phơi khô. Nhà trai sẽ phải mang mâm chuột đã phơi khô ra mắt nhà gái để nướng làm thức ăn khoản đãi bà con trong ngày cưới.

Điều đặc biệt là, nếu con gái mà thiếu “củi bắt chồng” còn có thể đi vay mượn, nhưng với đàn ông nếu thiếu chuột làm lễ cưới thì không được mượn của người khác... Chẳng thế mà có những thanh niên sắp tới ngày cưới rồi vẫn chưa đủ 100 con chuột lễ. Khi ấy, những người có uy tín của buôn sẽ họp lại để cân nhắc, nếu vì lý do như bị tàn tật thì buôn chiếu cố, còn nếu do lười biếng hoặc đã ăn nhậu hết thì quyết không đồng ý cho cưới, phải đợi săn đủ mới gật đầu...