Đại tướng Võ Nguyên Giáp và cuộc gặp gỡ con trai John F. Kennedy

Vào giữa tháng 8 năm 1998, John John Kennedy – con trai cố Tổng thống Mỹ John Fitzgerald Kenedy trở lại thăm Việt Nam lần thứ 2. Ông lên khu Di tích quốc gia đặc biệt Pác Bó (Cao Bằng), ở lại khu Di tích một đêm, sau đó ông đi thuyền xuôi sông Bằng Giang đến gần TP. Cao Bằng, rồi đi thăm vịnh Hạ Long (Quảng Ninh).

Về Hà Nội, ông chủ báo George Magazine, người con trai duy nhất của cố Tổng thống Mỹ John Fitzgerald Kenedy - người chủ trương xem Việt Nam như một chiến trường trọng điểm để tiêu diệt phong trào giải phóng dân tộc và ngăn chặn chủ nghĩa cộng sản tràn xuống các nước khác thuộc Đông Nam Á, theo thuyết Domino, mong mỏi được gặp Đại tướng Võ Nguyên Giáp – vị tướng khai quốc công thần với những chiến công "truyền quốc sử", chấn động hoàn cầu của Việt Nam với hy vọng hiểu biết thêm về nhiều vấn đề.

Ấn tượng sâu sắc về trí tuệ bậc thầy của Đại tướng

Nhà sử học Dương Trung Quốc kể: Ngày 23/8/1998, ông được Văn phòng Đại tướng Võ Nguyên Giáp nhắn tin "Chiều nay, anh Văn (tức Đại tướng Võ Nguyên Giáp) hẹn đến sớm có việc". Một tiếng trước khi khách đến, Đại tướng cùng ông Quốc trao đổi trước vài điều, trong đó chủ yếu nói đến mối quan hệ Việt - Mỹ.

Theo ông Quốc, vị khách khá đặc biệt, là một người Mỹ, năm đó anh 38 tuổi, trong khi đó Đại tướng của chúng ta sắp bước vào tuổi 88, tức là thua chủ nhà đúng... nửa thế kỷ.

Hôm đó là chủ nhật, chỉ có vợ chồng Đại tướng và người con ở nhà, thư kí cũng không có mặt. Vị khách cao lớn và nét mặt đẹp trai như tài tử bước vào phòng khách của gia đình Đại tướng với một bó hoa lớn trong tay. Anh cúi xuống trang trọng trao bó hoa với lời xin lỗi vì không thể lưu lại thêm 2 ngày nữa để có dịp chúc mừng ngày sinh nhật chủ nhà (Đại tướng).

"Tôi nhớ Đại tướng ứng xử một cách rất thân mật, tinh tế. Ông vỗ vai con trai cố Tổng thống John F. Kennedy nói "Ô, đã lớn thế này rồi cơ à?"", ông Dương Trung Quốc nhớ lại.

Vẫn theo ông Quốc, sau này, có dịp nhắc lại với nhiều người, John có nói khoảnh khắc đầu tiên khi gặp Đại tướng Võ Nguyên Giáp làm anh rất ngạc nhiên và xúc động. Người ta nhớ đến hình ảnh ngày đưa tang Tổng thống Kennedy, anh này lúc đó vừa tròn 3 tuổi, đứng cạnh mẹ nghiêm trang chào linh cữu người cha của mình. Rất nhiều chính khách đều có chung cảm nhận và nhắc tới hình ảnh ấy mỗi khi gặp anh.

Theo ông Quốc, câu chuyện giữa Đại tướng và vị khách bắt đầu bằng lời kể của John về cảm nghĩ trong lần thứ hai đến thăm Việt Nam, anh ghé đến hai địa điểm là Vịnh Hạ Long và Pác Bó - Cao Bằng, trước khi về Hà Nội.

Thời điểm đó Vịnh Hạ Long mới được UNESCO công nhận là Di sản thế giới (1994), John đã dành nhiều lời khen di sản này. Đặc biệt, vị khách dành nhiều thời gian hơn để nói về Pác Bó. Theo ông Quốc, việc chọn điểm đến Cao Bằng, John hẳn không chỉ chú ý tới cảnh đẹp một vùng núi đá vôi với dòng Bằng Giang và cây cối xanh tươi. Anh và người đồng hành còn đem theo chiếc thuyền dã chiến bằng cao su để thăm viếng cảnh quan dọc sông và lưu lại một đêm tại Khu di tích mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đã lựa chọn làm bản doanh cho cuộc cách mạng giải phóng dân tộc.

John thổ lộ, thời điểm đó anh đã có ý định tham gia chính trường và nói rằng Việt Nam là trải nghiệm gần nhất và sâu sắc nhất đối với nền chính trị của nước Mỹ, nên cuộc khảo sát Việt Nam lần này sẽ rất bổ ích.

Ông Dương Trung Quốc kể tiếp: Suốt buổi nói chuyện thân mật, Đại tướng kể cho con trai cố Tổng thống John F. Kennedy những câu chuyện lịch sử về chiến tranh và cách mạng Việt Nam, từ chuyện chiếc đèn dầu hỏa đến chuyện về những người Mỹ đầu tiên đặt chân đến Việt Nam...

Đại tướng chỉ tay về phía bức ảnh ông chụp với Bác Hồ vào thời điểm Hà Nội mới giành được chính quyền và nói với khách: Bức ảnh này do một người bạn Mỹ trong "nhóm Con Nai" (tức những sĩ quan OSS) chụp khi gặp nhau ở Thủ đô Hà Nội sau ngày phát xít Nhật đầu hàng. Đại tướng đã rất khéo léo để nói về mối quan hệ Việt - Mỹ.

Nhà nghiên cứu lịch sử Dương Trung Quốc cho biết thêm, dự buổi tiếp John, ông đặc biệt ấn tượng với câu nói rất hay của Đại tướng: Các bạn trẻ thì chỉ biết đến quan hệ Việt-Mỹ là một cuộc chiến tranh khốc liệt, nhưng cần phải nhớ rằng trước đó đã từng có mối quan hệ "Đồng minh", rằng Tuyên ngôn Độc lập Mỹ đã được trích trong Tuyên ngôn Độc lập Việt Nam và từ những thế kỷ trước, chính người soạn thảo Tuyên ngôn Độc lập của nước Mỹ (Thomas Jefferson) đã từng say mê với giống lúa của xứ Đàng Trong (Cochinchine)... Hơn thế, giới trẻ hai nước cần tìm thấy những bài học lịch sử từ trong chiến tranh để viết tiếp những trang sử tương lai phải là hòa bình và hữu nghị...

John hỏi Đại tướng một câu rất tế nhị: "Thế ông nghĩ gì về bố tôi, John Kennedy?", Đại tướng nói, Tổng thống Kennedy là người đã trực tiếp đưa quân đội Mỹ vào Việt Nam, đó là sự thật lịch sử. Nhưng có lẽ chính vào lúc ông nhận ra những sai lầm và dự định sửa chữa những sai lầm ấy thì qua đời (bị ám sát năm 1963 - PV). Con trai cố Tổng thống John F.Kennedy rất chăm chú nghe câu trả lời đó và nói anh rất xúc động khi được nghe điều đó từ Đại tướng Võ Nguyên Giáp.

Sau này, sau khi trở về Mỹ, John đã có nhiều bài viết về vị tướng huyền thoại của Việt Nam, tài năng quân sự lỗi lạc tên tuổi vang lừng thế giới đã trò chuyện, giải đáp như một người thầy dạy sử cho anh và để lại trong anh ấn tượng sâu sắc về một "trí tuệ bậc thầy", như tựa đề bài phỏng vấn đăng trên tạp chí Geogre tháng 11/1998.

Tuy vậy, thật đáng buồn khi chưa đầy một năm sau, khi những ý tưởng dấn thân vào chính trường chưa diễn ra, John John Kennedy đã tử nạn trong một chuyến bay cùng vợ và một số thành viên trong gia đình, trên một chiếc máy bay do chính anh cầm lái vào ngày 16/7/1999.

Dùng lịch sử để thuyết phục người đối thoại

Vẫn theo ông Dương Trung Quốc, là người thấm nhuần lịch sử, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã dùng lịch sử thuyết phục những người đối thoại với mình. Ông cũng luôn thể hiện là người thiện chí, khoan dung và luôn hướng tới những giá trị tốt đẹp.

Một cựu chiến binh Mỹ đã đến thăm Đại tướng và được tiếp đón nồng nhiệt. Ông ta nói: "Tôi không hiểu vì sao trước đây tôi lại đến đánh Việt Nam và cũng không hiểu tại sao tôi lại được ngài đón tiếp như vậy". Đại tướng trả lời: "Trước đây, lính Mỹ đến Việt Nam mang theo súng Thompson nên chúng tôi tiếp họ với tư cách những kẻ mang súng. Bây giờ, anh đến đây với tư cách khách du lịch và chúng tôi tiếp anh với truyền thống mến khách của người Việt Nam". Và rồi, vị khách đó đã khóc.

Đại tướng Võ Nguyên Giáp cũng đã tiếp Đô đốc Zumwalt, người chỉ huy đã ra lệnh rải chất độc da cam xuống Việt Nam. Vị Đô đốc này nói với Đại tướng, chính con trai ông ta đã phải hứng chịu hậu quả của loại hóa chất đó. "Tôi chỉ làm nhiệm vụ của mình", viên Đô đốc nói. Và Đại tướng đáp lại: "Tôi hiểu. Bởi vậy, câu hỏi bây giờ là làm sao có thể mang nhân dân hai nước, mang hai dân tộc chúng ta, những người đều yêu chuộng hòa bình, đến gần nhau hơn".

Là người nghiên cứu lịch sử, có dịp gần gũi với Đại tướng, ông Dương Trung Quốc có ấn tượng đặc biệt về sự chân thành, quý trọng của Đại tướng đối với mọi người. Đại tướng luôn tìm thấy ở mỗi người những điểm tốt, những điểm mạnh để khích lệ.

"Chúng ta đều nhớ đến một câu nói nổi tiếng của Đại tướng khi nói với bạn bè nước ngoài: "Nếu không có chiến tranh thì tôi sẽ là một thầy giáo dạy lịch sử. Khi chiến tranh bùng nổ, đất nước bị đe dọa chúng tôi cầm súng đánh giặc theo tiếng gọi của đất nước. Tôi chỉ là một người hoàn thành nhiệm vụ mà cụ Hồ giao phó, cách mạng và lịch sử giao phó", đó là cách suy nghĩ thực sự giản dị, gần gũi của một vị tướng tài ba có nhân cách cao cả", ông Dương Trung Quốc chia sẻ.