Đây là tiến sĩ khai khoa của một làng cổ ở Bắc Ninh, tên làng thoạt nghe như chốn bồng lai tiên cảnh

Ngay từ thuở nhỏ Nguyễn Đình Khôi đã tỏ ra là người thông minh ham học, thông hiểu thi thư, kinh điển, chăm lo dùi mài kinh sử, lại được cha mẹ quan tâm dốc lòng chăm chút việc học hành. 

Qua nhiều năm đèn sách từ các lớp học ở làng xã rồi cao hơn đến nơi cửa Khổng sân Trình, vượt qua hàng nghìn nho sinh, cử nhân ở các trường thi - và đặc biệt là sự tranh tài với trên 1400 cử nhân ở khoa thi Hội, thi Đình, những người đầy tài năng và trí tuệ được lựa chọn qua nhiều trường thi và từ các địa phương trong cả nước.

Năm 28 tuổi, Nguyễn Đình Khôi đỗ Đệ tam giáp đồng Tiến sĩ xuất thân (tên đứng thứ nhất) khoa Quý Mùi niên hiệu Quang Thuận năm thứ 4 (1463) đời vua Lê Thánh Tông (khoa này lấy đỗ 44 người, trong đó 3 Đệ nhất giáp Tiến sĩ cập đệ gồm: Trạng nguyên Lương Thế Vinh, Bảng nhãn Nguyễn Đức Trinh, Thám hoa Quách Đình Bảo; 15 Đệ nhị giáp Tiến sĩ xuất thân; 26 Đệ tam giáp đồng Tiến sĩ xuất thân). 

Sách “Đại Việt sử ký toàn thư” chép về khoa thi Quý Mùi như sau: “Quý Mùi, năm thứ 4 - 1463 (Minh Thiên Thuận thứ 7). Mùa Xuân, tháng Giêng, miễn kỳ hội duyệt các quân, vì cớ năm trước có đại xá. 

Bắt đầu định lệ ba năm một lần thi Hội. Tháng 2 thi Hội các cử nhân trong nước bấy giờ ứng cử đến hơn 1400 người, lấy đỗ 44 người. 

Bia đá trên mộ Tiến sĩ khai khoa Nguyễn Đình Khôi khắc dòng chữ Hán: “Lê triều Nguyễn lệnh công chi mộ”. Tiến sĩ khai khoa của làng Bồng Lai xưa, nay là thôn Bồng Lai, phường Bồng Lai, thị xã Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh).

Ngày 16 thi Điện các tiến sĩ. Sai nhập nội kiểm hiệu tư đồ bình chương sự là Nguyễn Lỗi, nhập nội đô đốc đồng bình chương sự tri Đông đạo chư vệ quân Quốc tử giám Tế tửu là Lê Niệm làm đề điệu, chính sự viện tham nghị chính sự là Nguyễn Phục làm giám thí, môn hạ sảnh tả ty tả gián nghị đại phu tri Bắc đạo quân dân bạ tịch kiêm Hàn lâm viện thừa chỉ học sĩ là Nguyễn Như Đổ, Hàn lâm viện thừa chỉ tri Đông đạo quân dân là Nguyễn Vĩnh Tích, Quốc tử giám Tế tửu là Nguyễn Bá Ký làm độc quyển. 

Vua Lê Thánh Tông thân ra đầu đề văn sách hỏi về trị đạo của các đế vương. Cho bọn Lương Thế Vinh trở xuống đỗ cập đệ xuất thân theo thứ bậc khác nhau… ngày 22 truyền loa xướng danh các tiến sĩ là bọn Lương Thế Vinh và ban ân mệnh; sai quan lễ bộ đem bảng vàng ra treo ở ngoài cửa Đông Hoa cho các học trò biết”.

Sau khi đăng khoa, Tiến sĩ Nguyễn Đình Khôi được bổ dụng làm quan trong triều trải 4 đời vua Lê Thánh Tông, Lê Hiến Tông, Lê Túc Tông, Lê Uy Mục. 

Ông là một vị quan thanh liêm chính trực, trong suốt quá trình quan lộ được triều đình thăng tới chức Hữu thị lang1 trật tòng tam phẩm bổng lộc một năm hưởng 52 quan tiền. 

Tiến sĩ Nguyễn Đình Khôi tạ thế năm Ất Sửu (1505), hưởng thọ 70 tuổi, phần mộ cụ hiện nằm tại cánh đồng Dinh thôn Bồng Lai, trên mộ cụ còn tấm bia tạc bằng đá xanh nguyên khối, kích thước khá lớn khắc nổi 7 chữ Hán: “Lê triều Nguyễn lệnh công chi mộ” nghĩa là: “Mộ của vị Nguyễn lệnh công triều Lê”.

Hàng năm vào ngày giỗ tổ 10/6 (âm lịch), đây là dịp toàn thể con cháu trong dòng họ tưởng nhớ tới tổ tiên cùng danh nhân khoa bảng - Tiến sĩ Nguyễn Đình Khôi - người làm rạng danh cho dòng họ, quê hương, đất nước. 

Qua đó góp phần gìn giữ, bảo tồn, giáo dục truyền thống hiếu học khoa bảng của ông cha cho thế hệ con cháu trong dòng tộc hôm nay và mai sau.

*(1): Văn bia Văn miếu Quốc tử giám Hà Nội, Văn miếu Bắc Ninh và các tài liệu đăng khoa lục đều ghi Tiến sĩ Nguyễn Đình Khôi làm quan chức Hữu Thị lang hiện chưa rõ thuộc bộ nào trong 6 bộ (Công, Lại, Lễ, Hình, Binh, Hộ).