Đổi mới sách giáo khoa phổ thông: Chi hơn 34.000 tỷ có lãng phí?

Bộ GDĐT khẳng định, chương trình sách giáo khoa phổ thông sau khi được đổi mới sẽ hạn chế được những bất cập của chương trình sách giáo khoa hiện hành như: Chưa cân đối về nội dung, chưa chú trọng phát triển kỹ năng sống, nặng về kiến thức, thiếu thực hành…

Sách giáo khoa là mặt hàng được coi là bán chạy và lợi nhuận nhiều nhất trong nhóm kinh doanh sách

Thứ trưởng Bộ GDĐT Nguyễn Vinh Hiển cho biết, sách giáo khoa mới sẽ thống nhất chương trình giáo dục phổ thông quốc gia, có tính hệ thống và thông suốt. Về nội dung, sách giáo khoa mới được xây dựng theo hướng tăng cường tích hợp ở bậc tiểu học và THCS, phân hóa dần ở các bậc cao hơn.

Cụ thể, ở khối tiểu học sẽ tích hợp mạnh một số môn theo từng lĩnh vực liên quan, cấp THCS và THPT bắt đầu thực hiện dần việc có môn học bắt buộc và môn học tự chọn để đáp ứng nhu cầu phát triển năng lực, tư duy và kỹ năng của từng học sinh. Theo đó, số môn học sẽ giảm nhiều so với trước, lượng kiến thức cũng được “cô đọng” đến mức cần thiết. Việc kiểm tra đánh giá học sinh cũng thay đổi theo hướng gọn nhẹ, giảm áp lực thi cử tốn kém cho học sinh.

Ngoài ra, sách giáo khoa mới còn cải tiến nội dung giáo dục đạo đức, giáo dục công dân theo hướng coi trọng các giá trị cơ bản cốt lõi và nhân văn của dân tộc; giáo dục thể chất và giáo dục thẩm mỹ nhằm phát triển thể chất, tinh thần và năng khiếu của học sinh; dạy học ngoại ngữ và tin học theo hướng đáp ứng nhu cầu trực tiếp của người học. Trước đây, các môn học “phụ” này không được chú trọng và chỉ được coi như các môn học “thừa”, dạy “thừa” của cả học sinh và giáo viên.

Cũng theo đề án này, chương trình sách giáo khoa mới sẽ được tiến hành trên phạm vi toàn quốc và ở cả 3 cấp học theo từng giai đoạn, bắt đầu từ các lớp đầu cấp: Lớp 1, lớp 6, lớp 10 và hoàn chỉnh đến hết năm 2023. Ngoài bộ sách giáo khoa do Bộ GDĐT biên soạn, bộ cũng khuyến khích các cá nhân biên soạn sách giáo khoa nhưng phải được bộ thẩm định và phê duyệt trước khi đưa vào sử dụng.

Và để thực hiện tất cả những đổi mới này, Thứ trưởng Nguyễn Vinh Hiển cho biết kinh phí cần thiết phải chi là 34.275 tỷ đồng. Trong đó có khoảng 7 - 8 đầu việc: Đổi mới nội dung chương trình sách giáo khoa (dự kiến 5.000 tỷ đồng), đào tạo bồi dưỡng thường xuyên đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý, kinh phí tuyên truyền đổi mới, xây dựng cơ sở vật chất ở những nơi còn thiếu…

Bao nhiêu cho đủ?

Rất nhiều chuyên gia giáo dục và các nhà phản biện xã hội cho rằng, đề án này “có vấn đề” cả về nội dung và kinh phí.

PGS.TS Trần Xuân Nhĩ - nguyên Thứ trưởng Bộ GDĐT thì đặt câu hỏi: “Có nhất thiết phải đổi mới tất cả các môn học, viết lại sách từ đầu cho tốn kém? Sao chúng ta không kế thừa những thành tựu của thế giới, các môn khoa học tự nhiên, ngoại ngữ… đều có thể Việt hóa từ sách nước ngoài?”. Cũng theo ông Nhĩ, việc gì tiết kiệm được thì nên làm khi mà nước ta còn nghèo, số tiền làm sách giáo khoa mà lên tới hàng tỷ USD chỉ để sử dụng cho hơn 10 năm rồi lại đổi mới thì quá lãng phí.

Đồng tình với quan điểm này, GS Văn Như Cương - Hiệu trưởng Trường THPT dân lập Lương Thế Vinh (Hà Nội), người đã từng nhiều năm tham gia chương trình biên soạn sách giáo khoa cho rằng, kinh phí cho việc làm nội dung một bộ sách cùng lắm cũng chỉ từ 2 - 3 tỷ đồng, 12 bộ sách là khoảng 35 tỷ đồng, cộng thêm các đầu việc khác… thì cũng chỉ lên tới 100 tỷ đồng là hết.

Theo giải thích của bộ thì con số hơn 34.000 tỷ đồng không chỉ chi cho viết sách giáo khoa mà còn cho rất nhiều hạng mục khác, nhưng thậm chí 5.000 tỷ đồng mà bộ dự kiến cho phần này cũng là khá “sốc” khi so sánh với 100 tỷ đồng mà GS Văn Như Cương đưa ra.

GS Hoàng Tụy cũng cho rằng, cứ cụ thể hóa từng đầu việc cần chi sẽ biết ngay nó bất hợp lý ở đâu. Chi một con số khổng lồ như vậy chỉ vào sách giáo khoa trong khi đất nước còn nghèo lương giáo viên còn chưa đủ sống là khó chấp nhận.

Trong khi đó, khi được rất nhiều cơ quan truyền thông báo chí “vặn hỏi” về việc cụ thể hóa các khoản chi cho từng đầu việc để ra được con số khá chi tiết là 34.275 tỷ đồng thì đại diện Bộ GDĐT đã không thể trả lời một cách rõ ràng(!?).