Đốt phá, chiếm 30ha rừng suốt 12 năm vẫn bình yên vô sự

Nước mắt người yêu rừng

Đầu tháng 4/2023, PV Dân Việt nhận được đơn phản ánh của ông Nguyễn Quang Minh (SN 1967, trú khối 1, thị trấn Khe Sanh, huyện Hướng Hoá, tỉnh Quảng Trị).

Theo đơn, ngày 12/10/2005, ông Minh được UBND huyện Hướng Hoá cho thuê 304.008m² (hơn 30ha) đất, đồng thời cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (sổ đỏ) số AD 217623 tại xã Thanh, huyện Hướng Hoá để trồng cây lâm nghiệp, thời hạn cho thuê 30 năm. Sau đó, ông Minh thuê rất nhiều nhân công, máy móc làm sạch đất.

"Thời điểm đó chưa có đường, tôi phải thuê máy ủi hơn 1km đường để vào thửa đất, rồi thuê máy móc và hàng trăm nhân công làm quần quật mới làm sạch được thửa đất hơn 30ha dày đặc tre và cây dại" – ông Minh kể.

Năm 2006, ông Minh trồng tập trung 15ha cây tràm hoa vàng và keo tai tượng. Năm 2008 ông Minh trồng tiếp 15ha còn lại. Ở trên đất, ông còn dựng một ngôi nhà sàn bằng gỗ để nhân công ở lại trong quá trình chăm sóc, bảo vệ cây trồng.

Sau thời gian trồng, chăm sóc cây của ông Minh vươn lên xanh tốt, hứa hẹn cho thu nhập cao. Thế nhưng, từ ngày 6/3/2010 đến 5/4/2011, toàn bộ 30ha rừng trồng từ 2 đến 4 năm tuổi của ông Minh bị một số hộ dân ở bản 9 (nay là thôn Ba Viêng), xã Thanh chặt phá, đốt, chiếm đất sản xuất. Ông Minh cho biết, thiệt hại khoảng 1,3 tỷ đồng.

"Lúc nhận được điện thoại báo rừng bị đốt, phá cháy tan hoang, bao công sức bỏ ra tan thành khói lửa, tôi đau đớn không gì diễn tả được, ôm ngực, khóc lên từng tiếng một" – ông Minh ngậm ngùi kể lại.

Vụ việc được ông Minh trình báo cơ quan chức năng huyện Hướng Hoá. Sau đó Công an huyện đã vào cuộc điều tra, xác minh. Theo văn bản số 23/CV-CSĐT Công an huyện Hướng Hoá ngày 8/4/2011, kết quả điều tra ban đầu xác định, toàn bộ 30ha rừng trồng của ông Minh đã bị 28 hộ dân ở bản 9, xã Thanh (mỗi hộ có từ 2 đến 3 người tham gia) nhiều lần chặt phá, đốt để chiếm đất trồng sắn. 

Quá trình điều tra, công an xét thấy hành vi chặt phá, đốt rừng trồng của 28 hộ dân có dấu hiệu tội phạm "Huỷ hoại tài sản" quy định tại điều 143 – Bộ luật Hình sự. Hội đồng định giá tài sản kết luận, ông Minh thiệt hại 352 triệu đồng.

Nhằm ổn định tình hình an ninh chính trị, trật tự xã hội và tin tưởng vào sự giải quyết công minh, đúng pháp luật của công an, chính quyền địa phương nên ngày 5/4/2011, ông Minh có đơn đề nghị không xử lý hình sự với 28 hộ dân do họ nhận thức về pháp luật còn hạn chế. 

Thay vào đó, ông Minh đề nghị cơ quan chức năng hỗ trợ kinh phí khai hoang, cây giống, chăm sóc 30ha rừng trồng bị phá rồi tự nguyện trả đất để địa phương chia cho dân canh tác.

Ngày 2/5/2011, Công an huyện Hướng Hoá có văn bản số 09/TB gửi ông Minh thông báo: Sau quá trình điều tra, xác minh, đơn vị này đã xin ý kiến chỉ đạo, giải quyết của Ban Giám đốc Công an tỉnh. Thủ trưởng cơ quan CSĐT Công an tỉnh chỉ đạo Công an huyện Hướng Hoá tham mưu UBND huyện Hướng Hoá cùng các ban, ngành chức năng giải quyết, hỗ trợ kinh phí theo nguyện vọng của ông Minh. Sau đó, Công an huyện Hướng Hoá đã báo cáo nội dung với Chủ tịch UBND huyện Hướng Hoá về quan điểm giải quyết vụ việc và được đồng ý.

Sau thời gian chờ đợi nhưng không có kết quả xử lý, ông Minh đã gửi đơn đi nhiều nơi, từ Tỉnh uỷ, HĐND, UBND tỉnh, Công an tỉnh, Viện Kiểm soát nhân dân tỉnh và nhiều cơ quan liên quan khác.

Nhận được đơn của ông Minh, các cơ quan cấp tỉnh đã có nhiều văn bản chỉ đạo, đốc thúc, yêu cầu UBND và Công an huyện Hướng Hoá khẩn trương giải quyết dứt điểm. Thế nhưng, đến nay đã 12 năm, vụ phá 30ha rừng kể trên chưa được giải quyết.

"Sau 12 năm, giờ đây, người bỏ công, bỏ của ra để khai hoang phục hoá, chịu bao vất vả trồng cây gây rừng là tôi thì mất đất, mất rừng, còn những người đã đốt, phá, chiếm đất của tôi vẫn nhởn nhơ ngoài vòng pháp luật, không chịu trả đất cho tôi. Trong vụ việc này, thử hỏi công lý ở đâu" – ông Minh than thở.

Để làm rõ vấn đề, khi gặp một số hộ dân đang làm cỏ sắn trên đất ông Minh, PV Dân Việt đã hỏi "vì sao bà con phá, chiếm đất, không chịu trả đất cho ông Minh?", nhưng chỉ nhận lại sự im lặng, lảng tránh.

Cơ quan chức năng nói gì?

Làm việc với PV Dân Việt, ông Đặng Trọng Vân – Chủ tịch UBND huyện Hướng Hoá cho biết, bản thân ông nói riêng và lãnh đạo huyện nói chung đều rất chia sẻ với câu chuyện đau lòng của ông Minh. Huyện đã chỉ đạo phòng, ban chuyên môn và UBND xã Thanh vận động các hộ dân trả lại đất cho ông Minh nhưng không thành công. Huyện cũng tính đến phương án bố trí đất ở nơi khác cho các hộ dân để các hộ dân trả đất cho ông Minh, nhưng rà soát nhiều lần vẫn không tìm ra quỹ đất trống ở xã Thanh.

Ông Hồ Văn Hạnh – Bí thư Đảng uỷ xã Thanh và ông Hồ A Cất – Chủ tịch UBND xã Thanh xác nhận, địa phương đã tổ chức nhiều cuộc họp, vận động các hộ dân trả đất cho ông Minh nhưng họ nhất quyết không trả với lý do thiếu đất sản xuất. Trong khi đó, qua rà soát, đa số các hộ dân lấn chiếm đất của ông Minh đều đã có đất sản xuất.

"Có người còn nói, chấp nhận đi tù chứ không chịu trả đất cho ông Minh" – ông Hạnh kể.

Theo ông Hạnh, chính quyền xã đã cố gắng hết sức trong tuyên truyền, vận động nhưng không có kết quả. Vì vậy, xã cần sự vào cuộc mạnh mẽ hơn từ cấp huyện, tỉnh để xử lý dứt điểm vụ việc, tránh khiếu nại kéo dài.

Ông Nguyễn Tăng – Bí thư Huyện uỷ Hướng Hoá cho biết, vụ việc rất phức tạp, đã kéo dài nhiều năm, qua nhiều đời lãnh đạo nhưng chưa xử lý được. Huyện đã hướng dẫn ông Minh khởi kiện ra TAND huyện.

Văn bản số 09/TB ngày 2/5/2011 của Công an huyện Hướng Hoá có nêu, Chủ tịch UBND huyện Hướng Hoá thời điểm đó (ông Nguyễn Ngọc Sắc) đã đồng ý quan điểm huyện sẽ hỗ trợ chi phí khai hoang, cây trồng và chăm sóc 30ha rừng trồng cho ông Minh. Thế nhưng, ông Đặng Trọng Vân – Chủ tịch UBND huyện Hướng Hoá cho biết, quá trình kiểm tra không thấy có văn bản, bút tích nào về việc đó.

"Trường hợp có văn bản, bút tích như văn bản số 09 nêu cũng không có cơ sở giải quyết, bởi không thể lấy ngân sách nhà nước để hỗ trợ cho việc tài sản bị phá hoại, nó không phù hợp quy định pháp luật" – ông Vân nói.

Sau khi tiếp nhận phản ánh, PV Dân Việt đã liên hệ với thượng tá Hồ Sỹ Nhung – Trưởng Công an huyện Hướng Hoá để đặt lịch làm việc. Tuy nhiên, ngày 10/4 thượng tá Nhung trả lời qua tin nhắn với nội dung không có thẩm quyền phát ngôn.

Ngày 19/4, PV Dân Việt gửi câu hỏi đến Công an tỉnh Quảng Trị. Nội dung câu hỏi: Tại sao Cơ quan CSĐT Công an huyện Hướng Hoá xét thấy hành vi của 28 hộ dân có dấu hiệu tội phạm "Huỷ hoại tài sản" nhưng không khởi tố vụ án và thực hiện các thủ tục, biện pháp nghiệp vụ để điều tra, làm rõ. Việc không khởi tố vụ án có đúng pháp luật không? Để đảm bảo quyền lợi của ông Minh, đảm bảo an ninh trật tự xã hội, Công an tỉnh Quảng Trị đã, đang và sẽ có biện pháp nào để xử lý vụ việc.

Ngày 22/5, đại tá Lê Phi Hùng – Phó Giám đốc Công an tỉnh Quảng Trị ký văn bản trả lời PV Dân Việt. Theo đó, Cơ quan CSĐT Công an tỉnh đã tiếp nhận đơn yêu cầu khởi tố vụ án hình sự đề ngày 13/3/2023 của ông Minh. Căn cứ các quy định, thông tư, vụ việc của ông Minh thuộc thẩm quyền của Cơ quan CSĐT Công an huyện Hướng Hoá nên đơn vị này đã chuyển đơn đến Cơ quan CSĐT Công an Hướng Hoá kiểm tra, thụ lý giải quyết. Cũng vì lý do trên nên việc xác định có hay không có tội phạm xảy ra đối với vụ việc nêu trên thuộc trách nhiệm của các cơ quan tiến hành tố tụng huyện Hướng Hoá, Công an tỉnh chưa có cơ sở để cung cấp thông tin theo nội dung câu hỏi của PV Dân Việt.

Công an tỉnh Quảng Trị cho biết, đã đôn đốc Cơ quan CSĐT Công an huyện Hướng Hoá trong việc thụ lý, giải quyết đơn của ông Minh, đồng thời đang theo dõi, giám sát quá trình giải quyết theo quy định; đồng thời chỉ đạo Cơ quan CSĐT Công an tỉnh kiểm tra, thẩm định và trực tiếp hướng dẫn quá trình giải quyết vụ việc nhằm đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của công dân.

Phải thượng tôn pháp luật

Luật sư Nguyễn Sương - Công ty Luật FDVN, Đoàn luật sư TP Đà Nẵng nêu quan điểm: Đối chiếu điều 105 Bộ luật Tố tụng Hình sự 2003 (có hiệu lực tại thời điểm xảy ra hành vi vi phạm) thì "Tội huỷ hoại hoặc cố ý làm hư hỏng tài sản" tại Điều 143 Bộ luật Hình sự 1999 sửa đổi bổ sung năm 2009 không thuộc trường hợp khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của người bị hại.

Do đó, dù có hay không yêu cầu của bị hại thì cơ quan chức năng có thẩm quyền vẫn phải khởi tố vụ án, khởi tố bị can để điều tra theo quy định của pháp luật nếu có dấu hiệu phạm tội. Việc Công an huyện Hướng Hoá xác định hành vi của 28 hộ dân có dấu hiệu cấu thành tội phạm nhưng không khởi tố để điều tra làm rõ là chưa phù hợp với quy định của pháp luật, có thể bỏ lọt tội phạm và ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền, lợi ích hợp pháp của công dân.

Thửa đất của ông Minh bị các hộ dân lấn chiếm, phá hoại tài sản trên đất mà không phải bị nhà nước thu hồi đất, do đó không thể dùng ngân sách của nhà nước để chi hỗ trợ thiệt hại cho ông Minh. Nội dung tham mưu của công an không phù hợp với quy định.

Trong vụ việc này, dẫu hành vi của các hộ dân gây thiệt hại rất lớn cho ông Minh nhưng vẫn không có bất kỳ chế tài nào được áp dụng, không có tính răn đe dẫn đến người vi phạm coi thường pháp luật và hành vi vi phạm thì vẫn tiếp diễn mà không thể ngăn chặn kịp thời.

Bên cạnh đó, pháp luật về đất đai đã chỉ rõ: "Nhà nước bảo hộ quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất hợp pháp của người sử dụng đất". UBND huyện Hướng Hóa là cơ quan có thẩm quyền cho ông Minh thuê đất để sử dụng thì phải có trách nhiệm trong việc bảo hộ quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất đã cho ông Minh thuê.

Từ thời điểm tài sản của ông Minh bị hủy hoại đến nay là khoảng 13 năm. Nếu hành vi vi phạm có dấu hiệu tội phạm tại khoản 3, khoản 4 điều 143 Bộ luật Hình sự 1999 sửa đổi bổ sung năm 2009 với khung hình phạt tù từ 7 năm trở lên thì vẫn còn thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự. Do đó, ông Minh có quyền nộp đơn tố giác tội phạm và yêu cầu cơ quan có thẩm quyền khởi tố vụ án để điều tra làm rõ.

Theo luật sư Nguyễn Sương, trong vụ việc này, nếu còn thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự, cơ quan điều tra cần khởi tố vụ án nếu có dấu hiệu cấu thành tội phạm để làm rõ sự việc. Bên cạnh đó, chính quyền địa phương cần lập đoàn công tác liên ngành tổ chức các buổi làm việc với các hộ dân, trao đổi, phổ biến pháp luật và vận động các cá nhân có hành vi hủy hoại tài sản bồi thường nhằm khắc phục thiệt hại cho ông Minh, chấm dứt việc lấn chiếm đất. Đồng thời, cần có hướng xử phạt vi phạm hành chính phù hợp, răn đe đối với các cá nhân đang lấn chiếm đất nếu chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự.

Luật sư Đặng Quang Linh – Chủ nhiệm Đoàn Luật sư tỉnh Quảng Trị đồng quan điểm với luật sư Nguyễn Sương và nhấn mạnh, nếu chính quyền huyện Hướng Hoá không có cách giải quyết thì Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an huyện Hướng Hoá phải khởi tố vụ án, xử lý theo quy định, đảm bảo tinh thần thượng tôn pháp luật, tránh tạo ra tiền lệ xấu, coi thường pháp luật.