'Gen Z' ở Afghanistan nghĩ gì về tương lai của mình?

Trong nhiều tháng, cô nhốt mình trong phòng ở thủ đô Kabul để học, đôi khi quên ăn. "Đó là khoảnh khắc mà tôi cảm thấy ai đó đã ban tặng cho tôi cả thế giới", Salgy nói với Reuters.

Cảm giác đó gần như chuyển sang lo lắng ngay lập tức khi cô nhớ lại những sự kiện kinh hoàng diễn ra những tuần trước.

Sau khi Mỹ rút phần lớn lực lượng ở Afghanistan, Taliban đã bắt đầu một cuộc tiến công chớp nhoáng trên khắp đất nước, với đỉnh điểm là sự thất thủ của Kabul vào ngày 15/8.

Salgy nói với Reuters: "Chúng tôi đang phải đối mặt với một tương lai không chắc chắn và không biết điều gì sẽ xảy ra tiếp theo. Tôi nghĩ mình là người may mắn nhất và cũng là người bất hạnh nhất".

Gần 2/3 dân số Afghanistan ở độ tuổi dưới 25 tuổi, đó là cả một thế hệ thậm chí không thể nhớ được Taliban, nhóm cai trị Afghanistan từ năm 1996 cho đến khi bị lực lượng dân quân do phương Tây hậu thuẫn lật đổ vào năm 2001.

Trong thời gian đó, họ đã thực thi một cách nghiêm ngặt luật Hồi giáo, cấm trẻ em gái đến trường, phụ nữ đi làm và thực hiện các vụ hành quyết nơi công cộng.

Kể từ khi nắm lại quyền lực, nhóm đã nhanh chóng trấn an sinh viên rằng việc học của họ sẽ không bị gián đoạn, đồng thời nói rằng họ sẽ tôn trọng quyền của phụ nữ và kêu gọi các chuyên gia với năng lực cao không rời khỏi đất nước.

Mặc dù vậy, khi đã quen với cuộc sống có điện thoại di động, nhạc pop và sự pha trộn của nhiều giới tính, "Gen Z" của Afghanistan - được sinh ra vào khoảng thời gian từ giữa thập niên 1990 đến những năm đầu thập niên 2010 - biết rằng một số quyền tự do sẽ bị tước mất, theo một cuộc phỏng vấn với các sinh viên Afghanistan cùng các chuyên gia trẻ.

Sosan Nabi, một sinh viên mới tốt nghiệp 21 tuổi, cho biết: "Tôi có rất nhiều kế hoạch lớn cho bản thân kéo dài đến 10 năm tới."

"Chúng tôi từng có hy vọng về cuộc sống mới, hy vọng về sự thay đổi. Nhưng chỉ trong một tuần, họ đã tiếp quản đất nước và lấy đi tất cả hy vọng của chúng tôi, những giấc mơ vụt tắt trước mắt chúng tôi. Tất cả chỉ còn là hư vô".

Người phát ngôn của Taliban không đưa ra bình luận gì.

Tự do là như thế nào?

Vào sáng ngày 15/8, khi Taliban tiến gần đến Kabul, Javid, 26 tuổi, vội vã từ trường đại học nơi anh làm việc trở về nhà. Anh từ chối cung cấp tên đầy đủ vì sợ bị trả thù.

Javid đã xóa tất cả các email và tin nhắn trên mạng xã hội mà anh đã chia sẻ với các tổ chức và chính phủ nước ngoài, đặc biệt là Mỹ. Anh đem bản cứng các chứng chỉ do những chương trình phát triển của Mỹ tài trợ ra sân sau và đốt chúng.

Nhiều người Afghanistan làm việc cho các tổ chức ở nước ngoài đã cố gắng chạy trốn khỏi đất nước trong hai tuần qua.

Với những câu chuyện về Taliban nghe kể từ các bậc cha mẹ, một số người trẻ tuổi cho biết họ rất sợ, bất kể tình hình thực tế như thế nào.

Lần đầu tiên những người trẻ nhìn thấy các thành viên của Taliban tuần tra trên đường phố sau cuộc chinh phục Kabul. Bên cạnh sự an toàn, những người trẻ tuổi cho biết họ lo lắng các quyền tự do khác có thể bị tước đoạt.

Tỷ lệ nhập học trung học cơ sở tăng từ 12% năm 2001 lên 55% năm 2018, theo Ngân hàng Thế giới.

Từ thời điểm mà một đài phát thanh quốc doanh chủ yếu phát các lời kêu gọi cầu nguyện và giáo lý tôn giáo, Afghanistan hiện có khoảng 170 đài phát thanh, hơn 100 tờ báo và hàng chục đài truyền hình.

Đó là chưa kể đến điện thoại thông minh và Internet - không tồn tại dưới sự cai trị của Taliban - cho phép những người trẻ tuổi tiếp cận các sự kiện bên ngoài biên giới Afghanistan, Elaha Tamim, một cô gái 18 tuổi cũng vừa thi đỗ đại học cho biết.

"Nó là thứ mà tất cả chúng ta đều sử dụng mọi lúc", cô nói, "Chúng tôi sử dụng nó để giải trí khi muốn thư giãn, đó là cách chúng tôi khám phá những gì đang xảy ra ở phần còn lại của thế giới. Tôi không muốn đánh mất điều đó."

Quyền phụ nữ

Một số phụ nữ trẻ đặc biệt lo ngại trước chiến thắng của Taliban.

Theo Ngân hàng Thế giới, số trẻ em gái học tiểu học đã tăng từ con số 0 dưới thời Taliban lên hơn 80%.

Taliban tuyên bố sẽ tôn trọng quyền được đến trường của trẻ em gái trong khoảng thời gian này, mặc dù Javid cho biết nhiều sinh viên nữ tại trường đại học của anh đã ngừng đến lớp vì sợ hãi.

"Tôi lớn lên trong một môi trường mà chúng tôi được tự do, có thể đi học, có thể đi chơi xa", Tamim nói, "Mẹ tôi kể những câu chuyện về quãng thời gian cay đắng của bà (dưới thời Taliban). Những câu chuyện đó thật đáng sợ".

Ammar Yasir, một thành viên của văn phòng chính trị của Taliban ở Doha, đã đích thân chúc mừng Salgy - học sinh đứng đầu các kỳ thi tuyển sinh đại học - trên Twitter vì kết quả của cô ấy và được nhận vào trường y.

Giờ đây, cô hy vọng sẽ thực hiện được ước mơ trở thành bác sĩ của mình, bất chấp những điều không chắc chắn trong tương lai.

"Nếu Taliban cho phép các cô gái tiếp cận với giáo dục đại học và không ngăn cản họ thì đó là điều tốt, nếu không thì đó sẽ là một cơn ác mộng", cô nói.

Mặc dù vậy, một số người mà Reuters nói chuyện cho biết họ rất muốn rời đi, nhưng không biết làm thế nào.

"Nếu việc ở lại đây có thể mang lại bất kỳ hy vọng thay đổi tích cực nào thì tôi, cũng như hàng nghìn người trẻ khác, sẵn sàng từ bỏ cuộc sống của mình vì nó", Naby nói. "Nhưng tất cả chúng ta đều biết điều đó sẽ không bao giờ trở thành hiện thực."