“Giá điện, không phải cứ nói tăng là tăng được”

“Việc điều chỉnh giá của mặt hàng nào cũng sẽ ngay lập tức ảnh hướng đến dân. Nếu tăng chi phí tiền điện sẽ ảnh hưởng ngay đến đầu vào sản xuất, về sinh hoạt khu dân cư. Nếu không tăng tiền điện thì Nhà nước phải bù. Vậy nên phải hài hoà lợi ích của người dân và Nhà nước chứ không phải cứ nói tăng là tăng được”, ông Hàm phân tích.

Sáng nay, ngày 8.11, bên lề hành lang Quốc hội, TS. Hoàng Quang Hàm, uỷ viên Thường trực Uỷ ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội, đã có cuộc trao đổi với báo giới về việc lộ trình tăng giá cả một số dịch vụ, hàng hoá mà Nhà nước còn bao cấp.

Tại buổi thảo luận về kinh tế-xã hội tại hội trường, ông có nói phải manh bạch hoá, tính đúng, tính đủ chi phí giá cả các hàng hoá, dịch vụ mà Nhà nước còn bao cấp, ông có thể nói rõ hơn về điều này?

Điều chỉnh giá của mặt hàng nào thì ai cũng hiểu nó ngay lập tức ảnh hưởng đến dân, như chỉ số giá tiêu dùng và lạm phát. Nhưng năm nay có thuận lợi cho điều hành của Chính phủ là dư địa vẫn còn. Quốc hội cho phép lạm phát 5% và hiện vẫn còn dư địa, tuy nhiên, nếu nói tăng giá là tăng ngay sẽ ảnh hưởng đến đời sống người dân. Như viện phí, học phí tăng là ảnh hưởng đến dân ngay.

TS. Hoàng Quang Hàm, uỷ viên Thường trực Uỷ ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội

Hơn nữa, các bộ ngành vẫn chưa xây dựng được phương án, xây dựng được định mức bao nhiêu, các loại chi phí bao nhiêu để hình thành giá. Nên làm sao phải có bước đi để thị trường chấp nhận được nó. Như viện phí, để điều chỉnh theo Nghị định 16/NĐ-CP cũng cần phải tính. 

Ví dụ, nếu chi phí giường bệnh đang là 20.000 đồng/ngày, nếu nâng một phát lên 200.000 đồng thì không ai chịu được. Vì thế phải thực hiện có lộ trình, như năm 2016 đưa chi phí gián tiếp thì năm sau, đưa cả chi phí trực tiếp vào... Năm 2020 thì đưa thêm cả chi phí khấu hao vào.

Với lộ trình như thế có chấp nhận được không thì phải nằm trong chính sách điều hành kinh tế vĩ mô, kiềm chế lạm phát. Học phí mới tăng lên một chút đã kêu rồi.

Đưa giá lên thì dân kêu mà không đưa lên, lại không thực hiện được giá thị trường, Nhà nước cũng không thể bao cấp mãi?

Tạm chưa nói đến điện vì đó là giá của doanh nghiệp. Quan điểm của Nhà nước, những người có thu nhập trung bình, cao thì họ tự lo, người nghèo thì Nhà nước lo. Viện phí tăng thì người nghèo được bảo hiểm trả. Giải quyết những vấn đề đó nó không lớn lắm nhưng hiện nay có câu chuyện là nếu còn như thế thì tiền ngân sách phải bỏ ra tương đối lớn.

Còn ở vấn đề giá điện là câu chuyện chính sách. Đó cũng là một công cụ điều chỉnh.  Điều chỉnh giá điện nó phải nằm trong bài toán điều hành kinh tế vĩ mô, làm sao cho hài hoà giữa các chỉ số thôi.

Vấn đề là ta đi theo kinh tế thị trường, kể cả ở khối DNNN thì giá cả cũng phản ánh chi phí sản xuất thì mới thu hút được đầu tư, phát triển?

Nếu tăng chi phí tiền điện sẽ ảnh hưởng ngay đến đầu vào sản xuất, về sinh hoạt khu dân cư. Nếu không tăng tiền điện thì Nhà nước phải bù, mà tăng lên, cũng sẽ có những ảnh hưởng. Nên phải hài hoà lợi ích của người dân và Nhà nước chứ không phải cứ nói tăng là tăng được. Nhà nước phải trả những chi phí đầu vào tăng thêm, doanh nghiệp cũng phải trả và người dân cũng phải trả.

Ở đây có cả 3 lợi ích: Nhà nước, người dân, doanh nghiệp. Nhà nước cũng phải tính người dân có chịu được không. Ta mong muốn điều hành theo quy luật của kinh tế thị trường nhưng cũng có qui luật của nền kinh tế nữa. Có những cái quan hệ đan xen.

Nhưng hiện nay có vấn đề, nếu tăng giá thì người dân kêu ngay, nên Chính phủ trước nay vẫn phải tính, nếu tăng thì có chính sách hỗ trợ cho người nghèo. Nhưng nếu không tăng thì không thu hút được đầu tư phát triển nguồn điện?

Điều chỉnh giá đương nhiên sẽ tác động đến người dân, nhất là người nghèo. Như tôi lên các vùng Tây Bắc, thấy nhiều hộ họ chỉ thắp điện một lúc rồi tắt. Với họ vài chục ngàn đã là lớn. Nên có điều chỉnh cũng phải tính đến vấn đề phát triển bền vững, không để giãn quá khoảng cách giàu nghèo, để người nghèo không bị bỏ lại đằng sau trong quá trình phát triển.

Nhưng cũng có vấn đề là nếu chậm đẩy nhanh thị trường hoá sẽ khiến nhiều doanh nghiệp sản xuất than, khí...cũng kêu là không điều chỉnh được giá bù đắp chi phí, lại thua lỗ ?

Lộ trình điều chỉnh giá các mặt hàng trong đó có giá điện phải tiệm cận theo giá thị trường mà Chính phủ đã xác định là chắc chắn rồi. Nhưng nó phải đi theo xu hướng không gây nên bất ổn, không gây ảnh hưởng lớn quá đến người dân. Như giá xăng, trước đây 1 tháng điều chỉnh 1 lần nhưng giờ cũng phải điều chỉnh liên tục mà hiện nay vẫn chưa ổn. Nên theo lộ trình, cũng phải xác định là giá cả phải bù đắp được chi phí thôi nhưng phải đi theo lộ trình phù hợp, đảm bảo phát triển bền vững.

Chắc chắn cuối cùng đưa hết chi phí vào giá là phải làm. Nhưng phân chia rõ người nghèo, người cận nghèo chắc chắn Nhà nước phải lo. Nhưng làm từng bước một. Chỉ có điều các ngành đang lúng túng trong xây dựng định mức. Điều này chắc chắn sẽ làm được cho dù hiện nay, tiến tình đó là chậm. Nên Chính phủ cũng cần đôn đốc các bộ.

Trong cuộc họp với các bộ ngành, các tập đoàn liên quan về vấn đề cung ứng điện trong giai đoạn tới đầu tháng 10, Thủ tướng cho rằng, nguy cơ 2018 thiếu điện là có nên cần có những giải pháp thu hút đầu tư?

Nguyên lý thu hút đầu tư trong và ngoài nước thì cũng phải đảm bảo lợi nhuận cho nhà đầu tư. Nói chung cũng phải đảm bảo hài hoà lợi ích nhà đầu tư, lợi ích của quốcg ia, người dân.

Nhưng thu hút đầu tư không chỉ vấn đề giá mà còn có các chính sách về thuế, phí...và tháo gỡ nhiều vấn đề khác nữa. Họ thì quan tâm đến lợi nhưng ta cũng phải quan tâm không chỉ lợi ích mà còn nhiều vấn đề về phát triển, an sinh xã hội.

Xin cám ơn ông!