Giải báo chí "tam nông": Vì sao chúng tôi chọn “Sản phẩm OCOP: Xếp hạng xong xếp xó” của Đài PT-TH Nghệ An?

Chất "Nghệ" trong từng chi tiết

"Sản phẩm OCOP – Xếp hạng xong xếp xó" là tác phẩm gây cho tôi ấn tượng sâu sắc. Với cách tiếp cận thẳng thắn, tác phẩm phản ánh rõ ràng sự lãng phí hàng trăm triệu đồng cho những sản phẩm OCOP mang tính tự cung tự cấp, thay vì hướng đến thị trường rộng lớn hơn." – Nhà văn Đinh Văn Chinh cho biết.

"Tôi thấy "chất Nghệ" trong tác phẩm này và thật lòng cảm phục nhóm tác giả bởi bản lĩnh và sự "tĩnh tâm lớn" của những nhà báo khi thực hiện tác phẩm"– Chuyên gia nông nghiệp Hoàng Trọng Thủy nhấn mạnh.

Đó là 2 trong số rất nhiều đánh giá, nhận xét của Hội đồng Sơ khảo, Chung khảo Giải Báo chí toàn quốc về nông nghiệp, nông dân, nông thôn lần thứ II năm 2024 đối với tác phẩm "Sản phẩm OCOP – Xếp hạng xong xếp xó" của nhóm tác giả Thanh Huyền, Thuý Vinh, Thanh Nhàn, Trần Lịch, Thanh Nga, Bình Sơn của Đài PT – TH Nghệ An - tác phẩm nhận được đánh giá cao của tất cả các vị giám khảo, thuyết phục lọt vào vòng Chung khảo với nhiều điểm số gần như tuyệt đối.

Được phát sóng vào tháng 10/2024, "Sản phẩm OCOP: Xếp hạng xong xếp xó" là tuyến bài điều tra 3 kỳ, phản ánh thực trạng về xây dựng sản phẩm OCOP tại địa phương. Theo đó, để đạt chuẩn NTM nâng cao, các xã cần có ít nhất 1 sản phẩm OCOP được xếp hạng đạt chuẩn hoặc tương đương còn thời hạn. Để hoàn thành được tiêu chí này, nhiều địa phương tại Nghệ An đã phải "chạy đua" để có được sản phẩm OCOP dù sản phẩm đó không có ưu thế, không mang tính đặc trưng, đặc thù. Hậu quả, nhiều sản phẩm OCOP xếp hạng xong liền bị "khai tử" và chứng nhận có nguy cơ xếp xó.

Loạt bài được thực hiện công phu với sự thâm nhập của phóng viên từ hộ gia đình, thôn, xã, đến những trao đổi, phỏng vấn với chính quyền, lãnh đạo Sở NNPTNT tỉnh và kết thúc với cuộc trao đổi, phỏng vấn thẳng thắn, trực diện và gợi mở, tháo gỡ nhiều nút thắt tư duy về xây dựng sản phẩm OCOP với Bộ trưởng Bộ NNPTNT Lê Minh Hoan.

Đọc kịch bản, nghe tác phẩm không dưới 3 lần, chuyên gia nông nghiệp Hoàng Trọng Thủy – Thành viên Hội đồng Chung khảo tâm đắc chia sẻ: "Là 1 người chuyên phản biện về nông nghiệp, tôi rất ấn tượng và đánh giá rất cao tính phản biện của tác phẩm này. Tôi nghĩ rằng, nhóm tác giả thực sự là những người rất am hiểu và tâm huyết với nông nghiệp, đã từng "vui cùng OCOP, đau cùng OCOP" mới có thể lựa chọn và phản ánh một cách sâu sắc vấn đề như vậy. Tính đối thoại cao, lời bình khúc triết, sâu sắc, thể hiện tính chính xác và tinh thần trách nhiệm của những người thực hiện.

Điều đáng quý nhất là người nghe có thể thấy được sự nâng lên đặt xuống, thấy những giọt mồ hôi trên trang giấy, sự bản lĩnh của nhóm tác giả khi đặt ra vấn đề, giải quyết vấn đề.

Tôi thán phục sự tĩnh tâm trong phản biện của các tác giả, không gay gắt, nói vừa đủ và đánh giá đúng bản chất của vấn đề. "Đừng để một tấm giấy A4, hay một tấm bằng công nhận làm méo mó, lệch lạc đi một chủ trương có lợi cho dân" – đó là lời kết của phóng sự. Có thể nói, tôi thấy rõ "chất Nghệ", chất của những ông đồ xứ Nghệ, của Miền Trung thừa nắng với gió Lào vít cong ngọn tre nhưng rất tĩnh tâm, rất sâu sắc trong tác phẩm này".

Hiệu ứng tức thì sau phát sóng

Theo chia sẻ của nhóm tác giả, ngay sau khi tác phẩm phát sóng, một số địa phương đã xem lại các sản phẩm và điều chỉnh. Địa phương nào thấy sản phẩm chưa ổn, chưa hiểu quả thì đã và đang tìm các sản phẩm khác phù hợp hơn để thay thế. Đây là kết quả của một quá trình theo sát địa phương, đau đáu với quá trình xây dựng NTM nói chung, xây dựng sản phẩm OCOP nói riêng của các nhà báo.

Hơn 20 năm gắn bó với mảng nông nghiệp, nông dân, nông thôn, nhà báo Thúy Vinh – một thành viên trong nhóm tác giả, cho biết, đây là đề tài đã được nhóm tác giả ấp ủ trong nhiều năm. Đó là kết quả của một quá trình dài tích lũy thông tin, gặp gỡ và lắng nghe nông dân của những nhà báo thực sự gắn bó và yêu mảng đề tài nông nghiệp, nông dân và nông thôn. Để thực hiện được 3 kỳ phóng sự, nhóm đã trực tiếp gặp gỡ, trò chuyện trao đổi với nông dân, HTX, lãnh đạo chính quyền tại nhiều địa bàn và đã có sự trực tiếp tham gia tác nghiệp của lãnh đạo Đài PT-TH Nghệ An trong ê-kíp thực hiện.

"Đề tài này chúng tôi đã ấp ủ rất lâu rồi. Trong quá trình đi thực tế phản ánh xây dựng NTM, chúng tôi phát hiện có những xã chạy đua thành tích, cụ thể như sản phẩm OCOP. Có những xã xây dựng sản phẩm OCOP chỉ để hồ sơ đẹp trong xây dựng NTM thôi. Có những sản phẩm xây dựng xong gần như bị bỏ rơi. Vì thế chúng tôi thực hiện tác phẩm này nhằm phản ánh để các địa phương bớt chạy đua thành tích, xây dựng các sản phẩm thiết thực, góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn", nhà báo Thúy Vinh chia sẻ.

Cũng theo chia sẻ của nhà báo Thúy Vinh, quá trình thực hiện loạt bài điều tra, nhóm thực hiện gặp nhiều khó khăn trong hành trình đi tìm các sản phẩm và gợi mở để từ người dân, đến chính quyền, các nhà lãnh đạo quản lý trao đổi thẳng thắn về vấn đề này: "Có những lúc, để lần tìm được địa chỉ của một hộ gia đình, chị em chúng tôi phải đi vòng vèo cả nửa ngày trời. Số điện thoại có, nhưng chúng tôi hiểu với phản ánh, điều tra cần phải đến tận nơi, lắng nghe, trao đổi, quan sát kỹ lưỡng để hiểu thấu đáo vấn đề, đồng thời, có cảm xúc để viết. Trong quá trình thực hiện cũng phải vận dụng rất nhiều kỹ năng của phỏng vấn và điều tra để có được các thông tin sâu cho loạt bài".

Về buổi phỏng vấn với Tư lệnh ngành nông nghiệp – Bộ trưởng Bộ NNPTNT Lê Minh Hoan ở kỳ 3 của loạt phóng sự, nhà báo Thúy Vinh chia sẻ: Rất may mắn đối với ê-kíp thực hiện, Bộ trưởng Lê Minh Hoan là một vị lãnh đạo rất sâu sát với cơ sở và tâm huyết, gần gũi với các nhà báo viết về đề tài nông nghiệp. Khi Đài PT-TH Nghệ An đặt vấn đề trao đổi, Bộ trưởng đã rất sẵn sàng và trao đổi thẳng thắn, tháo gỡ nhiều vấn đề. Cuộc trao đổi này do trực tiếp nhà báo Thanh Huyền – Phó Giám đốc Đài PT-TH Nghệ An thực hiện.

Trong buổi trao đổi, trả lời câu hỏi của nhà báo Thanh Huyền "muốn có kinh tế thì phải trân trọng các giá trị kinh tế và sự tử tế?", Bộ trưởng Bộ NNPTNT Lê Minh Hoan cũng đã khẳng định: "Kết nối thị trường, hỗ trợ thị trường là hỗ trợ bền vững nhất. Hỗ trợ bà con bằng tiền mà không kết nối được thị trường, không đưa lại hiệu quả thì không phát triển".

Giám sát xã hội, phản biện xã hội là chức năng cơ bản của hoạt động báo chí, đặc biệt trong bối cảnh đất nước đang đổi mới và không ngừng mở rộng dân chủ trong quá trình hoạch định và thực thi đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước. Nhưng giám sát như thế nào, phản biện ra sao để đúng, trúng và đặc biệt nêu ra được giải pháp tháo gỡ để báo chí hướng tới nền báo chí kiến tạo, báo chí giải pháp như kỳ vọng của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính là điều không dễ dàng.