Hải quân Nga và cuộc cải tổ lớn chưa từng có

Sau cuộc xung đột vũ trang Nga-Grudia cuối năm 2008, dưới sự chỉ đạo của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Nga Serdyukov, Quân đội Nga bắt đầu thực hiện một cuộc cải cách mạnh mẽ. Cơ cấu biên chế của lục quân và không quân tồn tại suốt hơn 60 năm qua, đã nhanh chóng được cải tổ.

Các quân chủng khác mặc dù vẫn giữ cơ cấu biên chế như cũ, nhưng bản thân các quân chủng này cũng có những thay đổi hết sức to lớn, và sự thay đổi lớn nhất có thể thấy chính là ở lực lượng Hải quân Nga.

Thay đổi cơ cấu chỉ huy

Giữa năm 2010, cùng với việc các quân chủng tiếp tục hoàn thiện công việc cải cách cơ cấu tổ chức, biên chế cho phù hợp với tác chiến liên hợp của chiến tranh hiện tại và tương lai, bốn bộ tư lệnh chiến lược và chiến dịch với các lực lượng hải, lục, không quân có thể thực hiện hiệp đồng tác chiến một cách song song.

Điều đáng chú ý là, sau khi 4 bộ tư lệnh thành lập, tư lệnh quân khu phía Đông mới được bổ nhiệm lại chính là vị tướng nguyên tư lệnh hạm đội Thái Bình Dương. Đây là điều rất hiếm gặp trong công tác bổ nhiệm trước đây. Từ đó có thể thấy quyết tâm của Bộ Quốc phòng Nga trong việc thực hiện cân bằng giữa lục quân và các quân chủng khác.

Do thể chế chỉ huy được chuyển trực tiếp từ Bộ Quốc phòng tới bốn bộ tư lệnh chiến lược-chiến dịch, nên chức năng của bộ tư lệnh các quân chủng đã thay đổi cơ bản. Hiện nay, phạm vi quyền hạn của bộ tư lệnh Lục quân và Không quân Nga đã bị thu hẹp rất nhiều so với trước đây, Hải quân Nga cũng có thể sẽ phải cải cách theo mô hình của lục quân và không quân.

Tư lệnh hải quân sẽ chủ yếu phụ trách một số chức năng như đề ra kế hoạch chiến lược, theo dõi tiến độ mua sắm các loại trang thiết bị, hợp tác với các viện nghiên cứu khoa học.

Tuy nhiên, hải quân là quân chủng có thể đảm nhiệm các nhiệm vụ hoạt động tác chiến viễn chinh độc lập, nên trong tương lai có thể một số hạm đội phải liên hợp với nhau để thực hiện nhiệm vụ, vậy khi đó ai sẽ chỉ huy “Hạm đội liên hợp này”? Trong tình hình bộ tư lệnh hải quân đã giảm quyền chỉ huy thực chất như hiện nay, thì quyền chỉ huy các hoạt động tác chiến trước đây có thể sẽ do Bộ tổng tham mưu đảm nhiệm. Bởi vì, sở chỉ huy hải quân hiện là một bộ phận trong thành phần chỉ huy tác chiến liên hợp thuộc Bộ Tổng Tham mưu của Quân đội Nga.

Những thay đổi trong biên chế hạm đội

Mặc dù chức năng của Bộ tư lệnh Hải quân Nga đã có những thay đổi rất lớn, nhưng các hạm đội hải quân ngoài việc thay đổi đơn vị cấp trên, cơ cấu chỉ huy cơ bản hoàn toàn không có nhiều thay đổi, chỉ có những điều chỉnh để tối ưu hoá lực lượng về biên chế và con người.

Trước đó, Bộ tư lệnh Hải quân và cơ quan chỉ huy hạm đội vẫn rất cồng kềnh. Ví dụ hạm đội Phương Bắc, chỉ trong bộ tư lệnh đã cắt giảm 15% sỹ quan và trên 17% nhân viên văn phòng.

Đơn vị bảo đảm tinh thần cho bộ đội thuộc cơ quan tuyên huấn chính trị có từ thời Liên Xô cũ đã giảm biên chế số lượng lớn trong lần cải cách này, một số sỹ quan, binh sỹ không thuộc lực lượng chiến đấu cũng đều bị chuyển đổi thành nhân viên dân sự. Ở lĩnh vực hậu cần, bảo đảm, những người đã đủ thời gian công tác cũng được bố trí cho nghỉ hưu sớm.

Đơn vị tác chiến (lực lượng trên các chiến hạm) vẫn được biên chế giống thời Liên Xô cũ theo các cấp: hạm đội, và các đơn vị cấp dưới của hạm đội không có sự thay đổi lớn, tuy nhiên một số thay đổi nhỏ cũng đang được tiến hành từng bước.

Ví dụ, hai phân đội của hạm đội tàu ngầm thuộc Hạm đội Phương Bắc đã được hợp nhất trở thành bộ tư lệnh tàu ngầm mới (có thông tin cho rằng bộ đội tàu ngầm thuộc hạm đội Thái Bình Dương cũng sẽ có những điều chỉnh tương tự).

Ngoài ra, rất nhiều đơn vị của hải quân cũng phải tinh giảm biên chế, theo yêu cầu của cải cách như: một số đơn vị khung hay một số căn cứ hải quân, bởi vì rất nhiều tàu ngầm đã quá thời gian sử dụng, khung biên chế trước đó cũng quá cồng kềnh.

Sự điều chỉnh trong lực lượng phòng không-không quân hải quân

Trước khi cải cách, lực lượng phòng không-không quân của Hải quân Nga được tạo thành chủ yếu từ lực lượng phòng không-không quân tại các căn cứ ven biển. Điều đặc biệt là trong lực lượng phòng không-không quân của hải quân có một trung đoàn phối thuộc cho tàu sân bay Hải quân Nga.

Lực lượng phòng không-không quân căn cứ ven bờ và Không quân Nga đang được tiến hành cải cách đồng bộ nhằm tối ưu hóa khi thực hiện tác chiến liên hợp. Ban đầu, các đơn vị “phụ cận” và các trung đoàn phòng không-không quân cũ của bộ đội phòng không-không quân căn cứ ven bờ được điều chỉnh để tạo thành 13 căn cứ phòng không-không quân.

Tuy nhiên, sau khi phát hiện những bất cập tồn tại trong quá trình hợp nhất, Bộ Quốc phòng Nga đã tiến hành điều chỉnh nhằm nâng cao “tính năng động” và thành lập căn cứ mới. Căn cứ trước đó một phần lại trở thành đơn vị không quân thuộc căn cứ mới. Ví dụ như, lực lượng phòng không-không quân của hải quân thuộc Hạm đội Baltic đã điều chỉnh hợp thành căn cứ không quân thống nhất, biên chế căn cứ trước đó đã trở thành đơn vị không quân.

Tháng 4.2011, Quân đội Nga đã ra quyết định chuyển toàn bộ máy bay chiến đấu và máy bay ném bom thuộc lực lượng phòng không-không quân của hải quân bàn giao cho không quân, các loại máy bay chủ yếu gồm: Tu-22M, Su-24, Su-27/MiG-31.

Còn một số máy bay đặc chủng mà hải quân sử dụng như: máy bay tuần tra săn ngầm Tu-152, IL-38, các loại trực thăng trang bị trên tàu được biên chế lại cho hải quân.

Sở dĩ Quân đội Nga đưa ra quyết định trên bởi vì sau khi bốn bộ tư lệnh chiến lược, chiến dịch mới được thành lập, hải quân và không quân sẽ tạo thành lực lượng tác chiến liên hợp, do đó tổ chức biên chế như vậy sẽ giảm bớt được công tác bảo đảm hậu cần.

Tuy nhiên, Hạm đội Biển Đen lại là một ngoại lệ. Do vị trí địa lý đặc thù và môi trường phức tạp của khu vực này, cho nên tổ chức biên chế cũ vẫn được duy trì. Một số thông tin cho rằng, hiện nay Nga đang có kế hoạch mua khoảng 30 máy bay chiến đấu đa năng Su-30SM, trong đó trang bị cho Hạm đội Biển Đen 12 máy bay nhằm thay thế những chiếc Su-24 đã quá cũ.

Nga tạm thời vẫn chưa xác định kế hoạch cho tàu sân bay trong tương lai, tuy nhiên, quyết tâm duy trì một tàu sân bay duy nhất hiện nay vẫn không thay đổi.

Trên phương diện trang bị, hiện nay trang bị của lực lượng phòng không-không quân thuộc Hải quân Nga phần lớn là trang bị cũ. Máy bay tuần tra săn ngầm chỉ được biên chế trong Hạm đội Phương Bắc và Hạm đội Thái Bình Dương, với tổng số 25 chiếc Il-38, 15 chiếc Tu-142, Hạm đội Biển Đen chỉ có 4 chiếc Tu-142, Hạm đội Baltic không có chiếc nào.

Hiện nay, Nga đang bắt đầu nâng cấp máy bay Il-38 và Tu-142 thành Il-38N và Tu-142M/MR. Hạm đội Phương Bắc đã tiếp nhận một số máy bay Il-38N cải tiến. Có thông tin cho rằng, sắp tới, một số máy bay Il-38N nâng cấp sẽ được chuyển giao cho Hạm đội Biển đen sử dụng.

Về phương diện máy bay trang bị trên tàu, tháng 3.2012, Bộ Quốc phòng Nga đã ký hợp đồng mua 24 MiG-29K với hãng MiG, những máy bay này sẽ thay thế máy bay chiến đấu Su-33 trong tương lai. Dự kiến đến trước năm 2020, Hải quân Nga sẽ trang bị thêm 70 máy bay Ka-27M và Ka-29M cải tiến.

Cùng với việc mua sắm thêm tàu đổ bộ tiến công lớp “Northwest Wind”, Quân đội Nga còn tiếp tục đặt mua 30 máy bay Ka-52K. Đây là phiên bản trực thăng vũ trang tiến công Ka-52 của lục quân, loại máy bay này được trang bị khả năng vô hiệu hóa ra đa, có thể được trang bị loại tên lửa đối hạm Kh-31/35.