Lão họa sĩ 90 tuổi chan chứa cảm xúc khi vẽ làng quê

Bán tranh mới có tiền sống

“Tôi vẽ có đến hàng nghìn bức tranh lụa, vẽ rất nhiều, liên tục và miệt mài. Nhưng đến giờ, trong nhà tôi không còn một bức tranh nào. Bức cuối cùng vẽ về những cây muỗm trong chùa Láng cũng vừa bán để lấy tiền in sách. Vì phải bán đi, tôi mới có tiền để sống...'', họa sĩ Trần Duy nói.

Bức tranh "Hoa Lư" trong bộ sưu tập của Tổng thống Pháp

Sinh ra trong một gia đình quan lại phong kiến thực sự nền nếp và quy tắc, hết tú tài, ông theo học hội họa tại Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương và định hình con đường nghệ thuật của mình bằng vẽ lụa. Ông cho rằng sơn dầu là thứ nghệ thuật mới lạ từ châu Âu, thể loại lụa thủy mặc kiểu Tàu cũ kỹ và bế tắc, ông dừng lại ở lụa đa sắc. Với lụa, nó đẹp, nó biến ảo, mềm mại...

Năm 1945, Trần Duy tham gia hoạt động Việt Minh, từng làm Báo Vệ quốc quân (Khu 10)... Hòa bình lập lại, ông vẽ tranh cổ động và chiến đấu ở Công ty Mỹ thuật Hà Nội, tham gia sáng lập Hội Mỹ thuật VN.

Sự có mặt của ông với tư cách là Thư ký Tòa soạn Báo Nhân văn chính là một tai họa với ông và gia đình ông. Đã có một thời gian khá dài, Trần Duy sống mai danh ẩn tích ngay giữa lòng Hà Nội náo động. Những bạn bè thế hệ ông, hoặc là ra đi, hoặc không có điều kiện để qua lại với nhau và cái tên Trần Duy gần như chìm vào quên lãng. Để sống được, một nghệ sĩ như ông đã phải rất kiên nhẫn và điều này cũng chính là một lý do hình thành cái độc đáo, cái duyên của ông với nghệ thuật.

"Được vẽ là vui rồi!''

Phải thừa nhận, bút pháp vẽ lụa đa sắc của Trần Duy đạt đến đỉnh cao của nghệ thuật tạo ảo giác, vốn rất khó thực hiện trên chất liệu lụa. Ông vẽ lụa "khô" song mượt mà, tinh vi trong diễn tả đậm nhạt, sáng tối.

Vì “không đi tôi không vẽ được'', Trần Duy đã đi hầu khắp các tỉnh, thành của VN. Vì thế, tranh của ông đa phần là về phong cảnh thiên nhiên, làng quê, cây cỏ. Với ông, đó là nơi nương náu của tâm hồn, nên khi vẽ luôn thấy chan chứa cảm xúc.

Họa sĩ Trần Duy

Trần Duy đã cố gắng hết sức tìm ra cái tôi trong lụa. Lúc đầu chỉ có màu đen trắng, sau ông “đá” thêm nhiều màu sắc khác. Hàng ngàn bức tranh lụa của ông đã chu du khắp nhiều nước, có mặt trong nhiều bộ sưu tập của các nhà sưu tập nổi tiếng. Đặc biệt, bức "Hoa Lư" của ông được đưa vào sưu tập của cựu Tổng thống Pháp Jacques Chirac.

Vốn kiến thức uyên thâm, cộng với tâm hồn nhạy cảm và năng khiếu nghệ thuật, họa sĩ Trần Duy cũng say mê cả văn chương. Từ những năm 50 của thế kỷ trước, ông đã có vài truyện ngắn gây tiếng vang như "Người khổng lồ", "Tiếng sáo tiền kiếp"... Sau này, ông có vài truyện ngắn khá hay mà nổi tiếng nhất là "Lụy".

Truyện ngắn này đã được trao giải truyện ngắn hay nhất của Báo Văn nghệ năm 1997 và khiến nhiều người phải thốt lên: Không ngờ một ông già mà lại còn trẻ trung và lãng mạn đến thế!

Hà Thương