Lễ hội 'nổi tiếng' của tỉnh Bình Định được công nhận Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Lễ hội Chùa Bà - Cảng thị Nước Mặn là một trong những lễ hội dân gian truyền thống có quy mô lớn và ra đời sớm ở tỉnh Bình Định. 

Lễ hội được tổ chức hàng năm, tại Chùa Bà (thôn An Hòa). Đây là một trong những lễ hội đặc sắc về văn hóa, tín ngưỡng của người dân Bình Định tưởng nhớ về các bậc tiền nhân từng tạo nên thương cảng Nước Mặn sầm uất, có tên trong nhiều hải đồ thương cảng thế giới. 

Theo đó, lễ hội được tổ chức trong ba ngày: Ngày cuối tháng Giêng (có thể ngày 29 hay ngày 30, tùy tháng) và từ ngày 1 đến ngày 2/2 âm lịch. 

Thời gian tổ chức lễ hội được kéo dài sang ngày 3 – 4/2 âm lịch. Lễ hội thu hút đông đảo người dân tham gia.

Theo sử sách ghi lại, cách đây hơn 400 năm trước, khu vực thôn An Hòa là cảng thị Nước Mặn nổi tiếng sầm uất. 

Người Hoa từ Quảng Đông, Phúc Kiến di cư sang mở phố buôn bán đánh dấu một cảng thị ở vùng đất biên viễn bước vào thời kỳ phồn thịnh. 

Cùng với sự hình thành và phát triển của Cảng thị Nước Mặn ngày xưa, người dân địa phương xây dựng ngôi chùa thờ các vị gồm Thiên Hậu Thánh Mẫu, bà Thai sanh (bà mụ) và Thành hoàng làng. 

Việc tổ chức Lễ hội ở Chùa Bà được người dân tiếp nối, gìn giữ qua rất nhiều đời, vẫn mang đậm văn hóa truyền thống qua các lễ nghinh thần, rước sắc, rước biểu tượng ngư - tiều - canh - mục.

Cho đến ngày nay, tuy cảng thị đã suy tàn, biến thành một vùng quê yên tĩnh nhưng chùa Bà vẫn còn, lễ hội Nước Mặn vẫn còn như một hoài niệm về một đô thị thương cảng đã từng là trung tâm thương mại, văn hóa một thời của Bình Định. 

Chùa Bà là nơi thờ Thiên Hậu thánh mẫu - một nhân vật huyền thoại, thường cứu vớt tàu thuyền gặp nạn. Tục thờ Thiên Hậu của người Hoa hòa nhập với tục thờ Mẫu của người Việt chính là linh hồn của lễ hội Nước Mặn. 

Điểm đặc biệt của lễ hội là người dân ở đây thắp đèn lồng vào các ngày lễ, các nhà đều chuẩn bị đồ ăn thức uống trong nhà để sẵn sàng chào đón khách thập phương đến với lễ hội và xem đây như dịp tết lớn thứ hai trong năm.