Lúng túng giải bài toán cân bằng quyền lực Nhà nước

Tại cuộc Hội thảo Mô hình tổng thể bộ máy Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam do Bộ Tư pháp tổ chức ngày 27.12, nhiều chuyên gia đã tập trung “mổ xẻ” sự phân công, phối hợp, kiểm soát quyền lực giữa các cơ quan nhà nước được nêu trong Dự thảo sửa đổi Hiến pháp.

Tiến sĩ, luật sư Lưu Tiến Dũng (Công ty Luật YKVN) cho rằng: “Việc xác định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của TAND và Viện KSND phải được xem xét trong bối cảnh tổng thể về việc phân công các quyền lực nhà nước, cơ chế cân bằng và kiểm soát các quyền lực đó”. Vì vậy, ông Dũng cho rằng Dự thảo sửa đổi Hiến pháp “dường như vẫn còn lúng túng trong việc giải quyết bài toán cân bằng và kiểm soát quyền lực nhà nước”.

Theo ông Dũng, cần quy định chủ tịch nước có thẩm quyền bổ nhiệm, miễn nhiệm và bãi nhiệm thẩm phán của tất cả tòa án các cấp chứ không nên để Chánh án TAND tối cao thực hiện chức năng này như hiện nay.

Theo ông Dũng, làm như vậy sẽ đảm bảo chủ tịch nước, với tư cách người đứng đầu Nhà nước, trao quyền tư pháp cho thẩm phán - những người sẽ nhân danh Nhà nước thực thi công lý; đồng thời, bảo đảm việc nâng cao vị thế của thẩm phán, bảo đảm việc kiểm soát quyền lực tư pháp và tránh sự khép kín trong công tác bổ nhiệm thẩm phán tòa án địa phương do Chánh án TAND Tối cao thực hiện - điều gây quan ngại cho sự độc lập xét xử của tòa án địa phương.

Nhìn nhận bản Dự thảo sửa đổi Hiến pháp dưới một góc độ khác, PGS-TS Nguyễn Minh Đoan (Trường ĐH Luật Hà Nội) cho rằng, Hiến pháp (sửa đổi) phải xác định rõ Quốc hội là cơ quan đại diện cao nhất của nhân dân, thực hiện quyền lập pháp; Chính phủ là cơ quan hành chính nhà nước cao nhất, thực hiện quyền hành pháp; TAND là cơ quan xét xử của nước CHXHCN Việt Nam, thực hiện quyền tư pháp, tức là theo đúng mô hình Nhà nước “tam quyền phân lập”. Các cơ quan nhà nước kiểm soát lẫn nhau và chịu sự kiểm soát của nhân dân trong việc thực hiện quyền lực nhà nước.

Cũng theo PGS Đoan, Dự thảo sửa đổi Hiến pháp vẫn còn sự mâu thuẫn về vấn đề “kiểm soát quyền lực giữa các cơ quan nhà nước” khi vẫn đưa vào quy định “Quốc hội là cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất; Chính phủ là cơ quan chấp hành của Quốc hội”. Theo ông Đoan, điều này sẽ làm cho cơ chế kiểm soát lẫn nhau giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp khó được thực hiện. Và ông đề nghị, tất cả các cơ quan nhà nước, kể cả Quốc hội, đều phải bị giám sát, kiểm soát việc thực hiện quyền lực nhà nước. Để thực hiện được điều này, Hiến pháp phải xác định lại vị trí, tính chất của Quốc hội, Chính phủ, TAND và Viện KSND.

Hải Phong