Mỹ, Biden 'muối mặt' vì sự sụp đổ quá nhanh của chính phủ Afghanistan

Đó là bình luận của Ido Vock - phóng viên quốc tế kỳ cựu của New Statesman. Theo Vock, 20 năm sau cuộc xâm lược do Mỹ dẫn đầu nhằm lật đổ quyền thống trị của Taliban ở Afghanistan, nhóm chiến binh này đã bất ngờ giành lại quyền kiểm soát Afghanistan trong một chiến dịch quân sự chớp nhoáng chỉ trong khoảng thời gian 3 tháng.

 Tổng thống Ashraf Ghani đang hứng chỉ trích nặng nề vì tháo chạy khỏi đất nước và nhường lại quyền lực cho chính phủ lâm thời do Taliban lãnh đạo khi các cuộc đàm phán giữa chính phủ và nhóm phiến quân này vẫn đang được tiến hành. 

Sự sụp đổ nhanh chóng của chính phủ Ghani diễn ra sau khi Taliban càn quét khắp Afghanistan, đánh chiếm hết thành phố này đến thành phố khác mà không tốn quá nhiều công sức.

Nhóm phiến quân phải đối mặt với rất ít hoặc không gặp phải sự kháng cự nào từ đội quân chính quy của Afghanistan - được cho là lớn hơn nhiều từng Mỹ huấn luyện và trang bị nhiều vũ khí tối tân. Các chiến binh Taliban đã tiến vào Kabul đêm 15/8 và đã hứa sẽ không kiểm soát thành phố bằng vũ lực.

Tốc độ sụp đổ của chính phủ Ghani đã vượt quá mọi dự đoán. Vào ngày 12/8, các phương tiện truyền thông Mỹ trích dẫn một đánh giá tình báo rằng, Kabul có thể  thất thủ trong vòng 90 ngày. Nhưng thực tế, thủ đô của Afghanistan đã rơi vào tay Taliban sau chỉ gần 90 giờ.

Trước đó, vào ngày 8/7, Tổng thống Mỹ Joe Biden thậm chí bảo vệ chính sách rút toàn bộ số quân còn lại của Mỹ khỏi Afghanistan với tuyên bố: “Khả năng Taliban sẽ kiểm soát mọi thứ và sở hữu toàn bộ đất nước Afghanistan là rất khó xảy ra. Mọi người không phải lo về tình huống bạn được đưa ra khỏi Đại sứ quán Mỹ tại Afghanistan từ mái nhà".

Tuy nhiên, hình ảnh chiếc trực thăng Chinook hạ cánh trên nóc đại sứ quán Mỹ ở Kabul hôm 16/8 để sơ tán nhân viên sứ quán và công dân Mỹ đã khiến tuyên bố của ông Biden trở thành "trò cười".

Afghanistan đã thất thủ khi Mỹ thậm chí còn chưa hoàn thành việc rút quân. Theo đó, chính quyền Biden giờ đây phải đối mặt với câu hỏi về việc chương trình trang bị và đào tạo cho lực lượng an ninh Afghanistan với khoảng 300.000 người - bao gồm bộ binh, không quân và cảnh sát - đã diễn ra như thế nào khi họ không thể chống nổi, thậm chí còn không dám kháng cự 80.000 tay súng Taliban. Lực lượng an ninh Afghanistan đã cho thấy họ yếu kém ngoài sức tưởng tượng mà ngay cả những đánh giá bi quan nhất của tình báo Mỹ cũng không thể nào lường được.

Mỹ đã chi khoảng 88 tỷ USD để huấn luyện lực lượng an ninh Afghanistan trong hai thập kỷ. Việc Mỹ rút chỉ 3.500 - thấp đáng kể so với mức đỉnh khoảng 110.000 vào năm 2011 - có đáng để trở thành lý do khiến Afghanistan sụp đổ hay không. Các đồng minh của Mỹ từng tham chiến ở Afghanistan có lẽ sẽ đặt câu hỏi liệu họ có đúng khi đi theo sự lãnh đạo của Mỹ và rút quân hay không.

Hàng triệu người Afghanistan hiện đang sống dưới sự thống trị của Taliban. Giờ đây, họ phải đối mặt với một tương lai không chắc chắn khi những luật lệ vô cùng hà khắc của Taliban trong giai đoạn cầm quyền 1996-2001 vẫn khiến nhiều người, đặc biệt là phụ nữ ám ảnh.

 Nhiều người đã và đang chạy trốn. Điều đó khiến cho một cuộc khủng hoảng tị nạn có thể xảy ra. Báo cáo của Ủy ban Nhân quyền Độc lập Afghanistan, được công bố vào đầu tháng này cho thấy 900.000 người Afghanistan đã phải di dời vì cuộc nội chiến ở đất nước này. Con số này sẽ còn tăng lên nhiều nữa sau chiến thắng chớp nhoáng của Taliban. Nhiều người sẽ yêu cầu viện trợ nhân đạo cho Afghanistan; nhiều người sẽ bỏ trốn ra nước ngoài, đến các nước láng giềng như Iran, Pakistan và các nước cộng hòa Trung Á. Những người khác có thể liều mạng tới châu Âu.

Tổng thống Joe Biden từ lâu đã hứa sẽ chấm dứt việc Mỹ sa lầy vào các cuộc chiến tốn kém, đau thương. Nhưng chẳng ai ngờ, sự hiện diện của lực lượng Mỹ ở Afghanistan cuối cùng lại kết thúc một cách khá mỉa mai, nhục nhã đến như vậy, theo Ido Vock.