Nặng lòng với chữ tổ tiên

 Từ hòm sách cổ

Hồi còn cắp sách đến trường, Chôm đã được ông nội để lại cho một hòm sách cổ bằng chữ Thái. Nhưng lúc đó do chưa biết chữ Thái, nên cứ mỗi lần lật giở, sắp xếp “kho báu” của mình, Chôm lại cảm thấy vô cùng bực mình. Chính vì thế, cậu quyết tâm học bằng được chữ Thái để “giải mã” kho báu đó.

Ông Chôm tại Hội thảo Bảo tồn và phát triển tri thức bản địa dân tộc Thái VN.

Trước tiên, Chôm theo học người thân trong gia đình, như ông cậu, sau này học thêm bố vợ. Nhưng vốn chữ Thái của những người trong gia đình không nhiều, nên ông đã đi nhiều nơi “tầm sư học đạo”. Ông Chôm cho hay, phần lớn chữ Thái được lưu giữ trong những bài cúng mo, chép thì không xuể, mượn thì người ta không cho, thế là ông bỏ ra một số tiền lớn mua chiếc máy ảnh để chụp lại những bản chữ Thái vô giá đó. Ông nghĩ: “Nếu không làm nhanh thì chúng sẽ rơi rụng theo thời gian”.

Hiện nay, ông đã có một gia tài đồ sộ với gần 300 cuốn sách cổ được chụp lại và lưu trữ vào máy tính. Phần lớn trong số đó đã được dịch ra chữ quốc ngữ.

Sau suốt mấy chục năm tìm hiểu, học hỏi chữ Thái từ nhiều người ở nhiều vùng khác nhau, ông Chôm đã đọc thông viết thạo tiếng Thái, ông “giải mã” được những cuốn sách cổ trong hòm sách quý báu của mình. Không chỉ dừng lại ở đây, với vốn am hiểu kiến thức tiếng Thái sâu sắc, ông đã dạy lại chữ Thái cho cộng đồng.

Mang chữ đi “gieo”

Sau khi “tích trữ” một số lượng lớn kiến thức về chữ Thái, ông Lường Đức Chôm quyết tâm mang những con chữ đi “gieo” ở các bản làng có cộng đồng người Thái sinh sống. Năm 1990, ông chính thức chuyển nghề từ làm thống kê sang dạy học và tập trung vào dạy chữ Thái cổ. Ban đầu công việc của ông gặp muôn vàn khó khăn. Mọi gia đình, ai cũng ủng hộ cho con em mình đi học cái chữ của tổ tiên, nhưng ngặt một nỗi đường sá xa xôi, gập ghềnh, tiền ăn đường không có... nên dù có thích nhiều em cũng đành bỏ dở. Để học sinh đến lớp, thầy Chôm lại vượt dốc, băng đèo đến tận nhà thuyết phục cả phụ huynh lẫn học sinh. Mưa dầm thấm lâu, nhiều gia đình đã chịu cho con em tới lớp.

Năm 2006, thầy giáo Chôm tự soạn giáo án dạy tiếng Thái để giúp cho việc dạy học được chuyên nghiệp hơn. Từ một lớp chỉ lác đác vài người, đến nay thầy đã mở được 6 lớp, mỗi lớp 60 học sinh và đã có hơn 100 học sinh được nhận chứng chỉ biết đọc và viết chữ Thái do Bộ GDĐT cấp. Không chỉ con em người Thái mà cả cán bộ người Kinh công tác tại địa phương và những người yêu văn hoá Thái cũng tìm đến để xin học. Những người kế tục sự nghiệp của thầy Chôm cũng ngày càng nhiều, trong đó có cả cán bộ người Thái, Tày, Kinh.

Thầy Chôm cũng đã đi nhiều nơi để dạy tiếng Thái cho cộng đồng ở Hòa Bình, Sơn La, Lai Châu... Thầy tâm sự: “Mình ước mong sau này mỗi gia đình ở quê hương Đà Bắc đều có một máy tính nối mạng Internet, người Thái sẽ thường xuyên trao đổi thông tin trên mạng, trong đó sẽ sử dụng chữ Thái như một trong những phương tiện ngôn ngữ được sử dụng thường xuyên và hiệu quả”.

Không chỉ truyền dạy cái chữ của tổ tiên cho đồng bào, năm 2008, thầy còn tham gia sáng lập Câu lạc bộ "Những người yêu văn hóa Thái huyện Đà Bắc” nhằm tập hợp những người yêu mến văn hóa cổ truyền để sưu tập, khôi phục nhiều nét văn hóa đặc sắc của người Thái...

Đông Xuyên