Nghệ sĩ Nhân dân kể về bộ phim khiến "người Mỹ xin lỗi vì những gì chiến tranh gây ra cho Việt Nam"

Nghệ sĩ Nhân dân Trà Giang đến với vai Dịu như thế nào?

Nghệ sĩ Nhân dân Trà Giang may mắn được đạo diễn NSND Hải Ninh và nhà biên kịch Hoàng Tích Chỉ chọn từ năm 1968 và cho xem những trang kịch bản đầu tiên. Đến năm 1970, đoàn phim Vĩ tuyến 17 ngày và đêm đi thực tế, năm 1971 quay và hoàn thành vào năm 1972.

"Từ năm 1968, tôi đã bắt đầu nghiên cứu kịch bản. Để hiểu hoàn cảnh câu chuyện, tôi tìm hiểu nhiều tài liệu về vùng đất ấy. Khó nhất với diễn viên là thấu hiểu câu chuyện và thể hiện nhân vật một cách chân thực", NSND Trà Giang cho biết.

Để đóng thành công nhân vật Dịu trong phim Vĩ tuyến 17 ngày và đêm, NSND Trà Giang đã nhiều lần gặp người phụ nữ nguyên mẫu ở ngoài đời tên Hoàng Thị Thảo. Bà đã được chính bà Thảo lúc đó là Bí thư chi bộ kiêm Xã đội trưởng xã Gio Hà - Gio Linh kể cho nghe hoàn cảnh gia đình đầy xót xa của mình.

Theo đó, cha mất, mẹ bị giặc bắn, anh trai bị tù đày… Tuy vậy, Hoàng Thị Thảo vẫn đứng lên cầm súng gia nhập đội du kích để hoạt động cách mạng. Câu chuyện về cuộc đời của Hoàng Thị Thảo trùng hợp đến kỳ lạ với nhân vật Dịu trong Vĩ tuyến 17 ngày và đêm khiến cho NSND Trà Giang nhập vai rất đạt.

Nghệ sỹ Nhân dân Trà Giang đã ôm Hoàng Thị Thảo khóc nức nở khi nghe kể câu chuyện về cuộc đời mình. Và những năm tháng sau này, hình ảnh người phụ nữ kiên cường của vùng đất Gio Linh - Quảng Trị luôn sống mãi trong ký ức của bà.

Theo lời kể của NSND Trà Giang, khi đoàn làm phim từ Hà Nội lên đường vào Quảng Trị làm phim, chiến tranh đang rất khốc liệt. Phải mất 5 năm, cả đoàn làm phim “đội” bom đạn, không sợ sống chết, lao động hết mình mới hoàn thành.

Thế nhưng, hình tượng nhân vật Dịu không phải chỉ từ một con người cụ thể mà khái quát từ nhiều phụ nữ mà ê kíp đã gặp gỡ tại vùng đất lửa Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị. Suốt mấy năm trời, từ 1965 đến 1970, phải mấy lần trực tiếp đi vào Vĩnh Linh để gặp gỡ các nhân vật cũng như tìm chất liệu từ thực tế, ê kíp mới hoàn thành kịch bản.

“Suốt mấy tháng trời, chúng tôi sống với bà con Vĩnh Linh, tôi phải học từ cách đi đứng, nói năng, cả cách mắc võng, đan lưới theo yêu cầu của đạo diễn. Thậm chí tôi còn phải tập chèo thuyền thúng trên sông Nhật Lệ. Cách chèo thuyền thúng thật khó, leo lên chèo nó cứ xoay tròn, phải học mãi tôi mới có thể cho thuyền đi theo ý muốn”, NSND Trà Giang nhớ lại.

Phim quay trong thời gian dài, có cả những cảnh phải di chuyển ra ngoài Hà Nội để quay, như phân đoạn gần cuối phim, khi NSND Trà Giang bế em bé bị chết do bom B52 thả, đối đầu trực diện với quân địch và xe tăng. Bản thân nữ nghệ sĩ lúc ấy cũng đang mang bầu 4 tháng, chồng bà cũng đồng hành với vợ, thường xuyên đưa đón bà trong suốt quá trình quay.

Với tình yêu, sự đồng hành của chồng, của con, mà NSND Trà Giang đã tạo nên được cảnh quay đầy cảm xúc, một phân đoạn khiến người xem không thể quên trong Vĩ tuyến 17 ngày và đêm.

Trong chương tình, NSND Trà Giang cũng kể lại những ký niệm đáng nhớ của Vĩ tuyến 17 ngày và đêm khi lần đầu tiên đi LHP Moskva, khi phim đạt giải Nhất của Uỷ ban Bảo vệ Hoà bình Thế giới cùng giải cho Nữ diễn viên xuất sắc.

Câu nói mà bà nhớ nhất của những đoàn làm phim nước ngoài dành cho đoàn làm phim Vĩ tuyến 17 ngày và đêm  là: "Những người Mỹ rất cảm xúc và xin lỗi đoàn làm phim vì những gì chiến tranh đã gây ra cho người dân Việt Nam.

Kimura - đạo diễn gạo cội của Nhật Bản - đã chuyển Vĩ tuyến 17 ngày và đêm sang tiếng Nhật. Năm 1978, Nhật Bản thành lập Ủy ban chiếu phim “Vĩ tuyến 17 ngày và đêm” và NSND Hải Ninh cùng các nghệ sỹ Trà Giang.

Bộ phim đã được chiếu ở hầu khắp đất nước mặt trời mọc dịp đó. Một phụ nữ Nhật đã khóc: “Tôi không ngờ người phụ nữ Việt Nam lại tham gia vào công việc vĩ đại như thế! Qua bộ phim, chúng tôi hiểu được phần nào lịch sử đấu tranh của Việt Nam!”.

Khi xem đoạn chị Dịu sinh con trong tù, giữa sự che chở của bà con, đồng chí, ngôi sao điện ảnh Mỹ Jane Fonda xúc động: “Những người mẹ Mỹ cũng cần phải xem đoạn này!”.

Vĩ tuyến 17 - Ngày và đêm là bộ phim tiêu biểu của nền điện ảnh cách mạng Việt Nam, được đạo diễn Hải Ninh thực hiện vào năm 1972. 

Bộ phim là tác phẩm phản ánh gần nhất, chân thực và sinh động nhất cuộc sống chiến đấu hai bên vĩ tuyến 17 là một điều tưởng chừng không thể, vì hoàn cảnh đất nước bị chia cắt. Đây là một trong những tác phẩm kinh điển của điện ảnh cách mạng Việt Nam.