Nguồn gốc bom thông minh Mỹ dùng ở Việt Nam

Trong cuộc chiến phá hoại miền Bắc Việt Nam, nhằm phá hoại cơ sở kinh tế - xã hội, đánh sập tuyến giao thông trọng điểm ngăn chặn đường tiếp tế (hàng hóa, vũ khí) từ miền Bắc vào miền Nam Việt Nam, Mỹ đã sử dụng nhiều vũ khí tối tân nhằm đánh phá. Một trong những loại vũ khí rất nguy hiểm, đã đánh sập nhiều cây cầu ở miền Bắc đó là bom thông minh. Có thể nói, Việt Nam là chiến trường đầu tiên mà Mỹ sử dụng nhiều loại bom thông minh.


Nói đến bom thông minh người ta nghĩ ngay đến Mỹ nhưng chính Đức quốc xã mới là quốc gia đầu tiên trên thế giới đi trước thời đại trong việc phát triển loại bom có điều khiển cho phép tấn công mục tiêu với độ chính xác cao.

Vào năm 1938 khi giới quân sự các nước trên thế giới đã hài lòng với sự hủy diệt của những quả bom rơi tự do thì các nhà khoa học Đức đã nghĩ đến điều không tưởng là làm có chúng có thể tự bay đến mục tiêu bằng điều khiển từ xa.


Bom rơi tự do có nhược điểm là độ chính xác không cao cần phải thả nhiều quả mới đạt hiệu quả tiêu diệt vừa tốn nhiều bom đạn vừa tốn nhiều thời gian. Đặc biệt việc tấn công các mục tiêu di chuyển như tàu chiến trên biển gặp rất nhiều khó khăn. Chính điều này đã thôi thúc nhà khoa học Max Kramer của Đức quốc xã tìm cách lái quả bom trong không trung đến mục tiêu của nó.

Năm 1938, Max Kramer cùng các cộng sự đã đạt được thành công trong việc điều khiển từ xa cho quả bom rơi tự do có trọng lượng 250kg. Đến năm 1939, nhóm của ông đã phát triển thành công bộ điều khiển bằng sóng radio sử dụng cho loại bom có điều khiển được đặt tên là Fritz X.

Fritz X có cấu tạo gồm 4 cánh ổn định ở phía trước, đuôi quả bom được trang bị một bộ điều khiển từ xa hình chữ thập với các cánh bao xung hình elip, nó sử dụng 3 bộ kiểm soát khí động học trong đó có 2 bộ dùng để kiểm soát trạng thái của vũ khí ở hai trục. Một bộ con quay hồi chuyển sẽ giữ cho quả bom nằm trong quỹ đạo của nó.


Sau khi thả ra khỏi máy bay, Fritz X được điều khiển bằng sóng radio, các cánh nhỏ ở bộ điều khiển phía sau đuôi sẽ lái quả bom đến khu vực mục tiêu. Tuy nhiên, cơ chế dẫn đường của Fritz X còn khá sơ khai và phi công phải duy trì việc điều khiển quả bom cho đến khi chạm mặt đất.

Bom có điều khiển Fritz X có chiều dài 3,32m, đường kính 0,85m, chiều rộng của bộ phận điều khiển phía sau 1,4m, trọng lượng 1.362kg, đầu đạn nặng 320kg, phạm vi hoạt động khoảng 5km.

Mặc dù còn khá sơ khai nhưng sự ra đời của bom có điều khiển Fritz X được đánh giá là đã tạo ra một cuộc cách mạng trong việc phát triển các loại vũ khí có độ chính xác cao nhờ vào cơ chế điều khiển. Sử dụng sóng radio để điều khiển vũ khí về sau đã trở thành một công nghệ chủ chốt trong việc phát triển các loại vũ khí có điều khiển hiện đại.

Bom Fritz X tham chiến lần đầu tiên vào ngày 21.7.1943 trong cuộc đột kích vào cảng Augusta, Italy. Lực lượng đồng minh đã không hề biết rằng những quả bom mà máy bay Kampfgeschwader 100 mang theo là loại vũ khí có điều khiển.

Tháng 9.1943, Fritz X thực hiện cuộc tấn công đầu tiên của mình đánh trúng tàu tuần dương USS Savannah của Mỹ khiến con tàu hư hỏng nặng phải ngưng hoạt động để sửa chữa một thời gian dài trong cuộc xâm lược Salerno. Trong cuộc xâm lược này, tàu tuần dương HMS Uganda của Hải quân Hoàng gia Anh cũng trúng bom Fritz X gây hư hỏng nặng, một tàu tuần dương khác của Mỹ là USS Philadelphia (CL-41) cũng bị tấn công bởi bom có điều khiển này nhưng rất may quả bom đã rơi lệch tàu khoảng 15m và phát nổ dưới nước gây thương vong cho một số thủy thủ đoàn.

Những chiếc máy bay Kampfgeschwader 100 trang bị bom có điều khiển Fritz X đã gây nhiều tổn thất cho lực lượng hải quân đồng minh cũng như các tàu vận tải khác. Về sau, lực lượng đồng minh đã phát triển các thiết bị gây nhiễu sóng radio để phá hoại cơ chế điều khiển của bom Fritz X. Sự ra đời của các thiết bị gây nhiễu đã làm hạn chế phần nào hiệu quả của bom Fritz X.

Sau khi Đức quốc xã bị đánh bại, những tài liệu kỹ thuật liên quan đến dự án bom có điều khiển Fritz X đã được Mỹ trưng dụng làm cơ sở phát triển các loại bom thông minh của họ về sau. Trên cơ sở này Mỹ đã phát triển thành công bom thông minh điều khiển bằng tia lade đầu tiên BOLT-117, bom lượn có điều khiển AGM-62A… đã từng được sử dụng trong chiến tranh Việt Nam.