Nhìn lại quan hệ Mỹ-Trung Quốc đầy sóng gió năm 2021 và triển vọng

Nguyên nhân chính ở chỗ nước Mỹ có sự thay đổi về cục diện chính trị quyền lực. Tổng thống Donald Trump bị thất cử trong cuộc bầu cử tổng thống hồi đầu tháng 11/2020 và buộc phải nhường Nhà Trắng cho tổng thống mới thuộc Đảng Dân chủ Joe Biden. 

Ông Biden khác biệt ông Trump ở nhiều quan điểm, định hướng chính sách cầm quyền lẫn cung cách cầm quyền. Vì thế, quan hệ của Mỹ với các đối tác lớn trên thế giới ở thời ông Biden, nước Mỹ kế thừa và tiếp tục thì ít mà khác biệt và thậm chí cả đối nghịch thì nhiều so với ở thời người tiền nhiệm.

Năm 2021 là năm không tốt lành gì đối với mối quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc. Thời tại vị, ông Trump đã làm găng với Trung Quốc quyết liệt đến mức mối quan hệ song phương giữa Mỹ và Trung Quốc trở nên tồi tệ như chưa từng thấy kể từ khi hai nước thiết lập quan hệ ngoại giao chính thức với nhau. 

Trong thời gian cầm quyền chưa đầy một năm đến nay, ông Biden đã chứng tỏ còn cứng rắn và quyết liệt hơn người tiền nhiệm đối với Trung Quốc. Giữa Mỹ và Trung Quốc bây giờ không chỉ có cuộc xung khắc thương mại và bất đồng quan điểm về bảo hộ sở hữu trí tuệ, mở cửa thị trường... như lâu nay mà mối bất hoà còn lan sang khía cạnh dân chủ, nhân quyền và nhà nước pháp quyền, trở thành cuộc cạnh tranh chiến lược toàn diện, cọ sát và đối địch về ý thức hệ cũng như ganh đua về hệ thống chính trị. 

Ông Biden và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã tiến hành hai cuộc điện đàm với nhau và một cuộc gặp gỡ trực tuyến với nhau. Tất cả đều không đưa lại kết quả nào có thể giúp hạ hoả căng thẳng và đối địch giữa hai bên. Nhưng những cuộc trao đổi trực tiếp và trực tuyến ở các cấp và thoả thuận giữa hai bên về mục tiêu bảo vệ khí hậu trái đất cho thấy hai bên chủ ý duy trì sự sẵn sàng đối thoại với nhau, thể hiện vẫn luôn có thể thương thảo được với nhau, chưa nhượng bộ và thoả hiệp với nhau nhưng không để cho căng thẳng và đối đầu vượt ra ngoài tầm kiểm soát.

Bằng chứng mới đây nhất là Mỹ tuyên bố tẩy chay Thế vận hội mùa đông tới tổ chức ở Bắc Kinh (Trung Quốc) nhưng chỉ về chính trị và ngoại giao chứ không cả về thể thao. 

Thực trạng hiện tại sẽ trở thành tình trạng bình thường đối với mối quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc, có nghĩa là còn có thể căng thẳng và gay gắt hơn nữa nhưng vẫn có tiếp xúc và đối thoại với nhau, còn gia tăng xung khắc thương mại nhưng không chiến tranh thế giới với nhau, đối kháng và cạnh tranh về ý thức hệ nhưng không chiến tranh lạnh với nhau, cọ sát và xung khắc lợi ích địa chiến lược và chính trị an ninh ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương nhưng không để xảy ra đụng độ quân sự trực tiếp với nhau. 

Mỹ và Trung Quốc sẽ tiếp tục hợp tác với nhau trong những chủ đề mà hai bên có cùng lợi ích như trong vấn đề khí hậu trái đất và ứng phó dịch bệnh viêm đường hô hấp cấp do virus corona gây ra. 

Hai bên sẽ tìm cách thống nhất quan điểm và phối hợp hành động trong những vấn đề mà từ trước cho tới nay họ đã hợp tác với nhau để giải quyết như vấn đề chương trình hạt nhân của Iran và Triều Tiên hay đối với việc Triều Tiên phóng tên lửa...

 Hai bên sẽ còn gia tăng chứ chưa thể giảm mức độ xung khắc thương mại và bất hoà trong quan hệ hợp tác kinh tế đối ngoại song phương, sẽ còn ăn miếng trả miếng nhau mỗi khi bên này tiến hành trừng phạt kinh tế và thương mại bên kia.

Hai bên sẽ còn tiếp tục khẩu chiến trên dư luận và hành động thị uy lẫn nhau, còn tiếp tục răn đe và cảnh báo lẫn nhau trong chuyện chính trị an ninh ở khu vực Biển Đông và Eo biển Đài Loan. Mức độ bất hoà giữa hai bên về dân chủ, nhân quyền và nhà nước pháp quyền sẽ còn gia tăng và tiếp tục phủ bóng xuống mối quan hệ song phương.

Trung Quốc không lo ngại nếu như chỉ có mỗi Mỹ như vậy đối với Trung Quốc. Nhưng sẽ hoàn toàn khác đối với Trung Quốc nếu như Mỹ liên thủ được đồng minh và đối tác cùng đối phó Trung Quốc và qua đó hậu thuẫn Mỹ cạnh tranh chiến lược với Trung Quốc.