Nơi cửa biển Thịnh Long

Những khu du lịch hiện đại đã đưa vẻ đẹp của biển, của văn hóa miền duyên hải đến gần hơn với các vùng miền. Nhưng cũng kể từ đó, vẻ huyền bí đại dương diệu kì ẩn trong cái mặn mòi và gan góc của người miền biển đã dần trở nên quen thuộc đến cũ mòn với du khách. Khi ấy, chỉ những nơi đâu còn giữ được vẻ hoang sơ, vẻ đẹp của đời sống lao động thuần túy mới có sức lôi cuốn đến thế.

Xóm nhà cổ.

Chúng tôi đến huyện cuối cùng của Nam Định (xã Hải Hậu) khi chiều đã chạng vạng. Dù con đường còn dài nhưng tất cả đều mường tượng tới dải đất mũi của thành Nam đang hối thúc bước chân nhanh hơn.

Sương giăng đầy trên những cây gạo khẳng khiu đầu làng, tháp chuông nhà thờ đổ hồi lẩn trong sương như còn lạc mãi mới vọng đến tai người du khách. Thoáng nhìn, đã thấy nước lẫn với sương trắng xóa, cứ ngỡ đã chạm vào biển. Vậy mà, theo cánh tay chỉ của người bạn dẫn đường mới hay giờ đang còn men con lạch được gọi thành sông này đề tìm ra đất mũi. Dòng Ninh Cơ thủy chung cùng xe chúng tôi dọc hành trình ấy. Phóng tầm mắt sang bờ bên kia, những làng quê yên ả như bất kì làng Việt cổ ở vùng Nam Sơn Hạ này: Nhà lợp ngói ri thấp, hài hòa với vườn tược. Thi thoảng, như để xóa đi vẻ lạnh lùng, sông lại trổ sang một cây cầu thanh mảnh.

Người bạn đang cầm lái chiếc xe Hon da City cảnh vẻ giờ mới lên tiếng. Thổ âm vùng biển tuy đã phai sau những tháng năm lặn lội nơi sơn cùng thủy tận nhưng vẫn gợi kí ức một thời "ăn sóng, nói gió" của anh. Anh chỉ những lần lũ từ sông Đào, sông Đáy đổ về cuộn dòng Ninh Cơ đổ ầm ầm ra biển như muốn trôn vùi làng mạc. Bằng chứng còn là những vết bùn ngấm trên kẽ tường những gian nhà hoang cổ ngoài bãi.

Thế là sớm hôm sau, chúng tôi thức dậy từ sớm để tìm ra cửa biển. Suốt đêm hôm ấy, tôi cứ nghĩ mãi về câu nói của người bạn: Trong dòng Ninh Cơ có những giọt nước trong vắt của sông Đáy từ mạn Phủ Quốc mây trắng, Bương Cấn lúa vàng. Nhưng, đâu chỉ có vậy, ngược lên phía trên kia, chếch về hướng Tây Bắc, Ninh Cơ còn nhận nước từ sông Bôi xứ Mường xưa. Bởi thế, cửa biển ở đây cũng là nơi mà những người con lớn lên bên những cách đồng Hòa Bình như bọn tôi muốn tìm về tiễn biệt những dòng nước ngọt núi rừng về với biển mẹ bao dung.

Cửa biển Thịnh Long.

Biển mùa xuân luôn lãng đãng sương mù. Cái ranh giới vốn đã thiếu một nét chì than ngăn cách lại càng mờ nhòe trong bức tranh trời nước. Trong thời tiết ấy, nhận ra cửa biển đâu dễ. Màu xanh của nước ngọt trong đất liền, màu lam bạc của vùng nước lợ nơi giáp ranh cũng không còn mà chỉ còn nghe thấy tiếng sóng vỗ vào đê kè biển. Cửa biển mênh mang, nhấp nhô những chiếc thuyền thúng.

Đứng ở đây ngẫm về những lúc dòng sông yên ả in bóng những tán cây, tảng đá dưới bóng nắng trưa hè trên mạn sông Đáy, sông Bôi, chợt thấy dọc dài một đời sông cũng tựa như một đời người là vậy. Có khúc quặn lòng đắng đót qua những khe đá, ghềnh thác. Có khi lại còm cõi len lỏi giữa những cánh đồng, phố thị sau khi đã san xẻ khúc ruột phù sa cho những ruộng vườn tốt tươi. Nhưng rồi, dòng sông nào cũng tìm ra tới biển, cho dù có phải đổi tên, gửi thân vào một dòng lớn hơn, đi xa hơn nào đó. Để rồi khi về đến đây chẳng còn chút gì ngần ngại mà vỡ òa ra bằng sóng nước.

Người ta hay nói đến cuộc sống của những làng vùng cửa sông. Cửa biển tuy hơi khác nhưng vẫn nhận ra những mảng màu khác nhau cùng đồng hiện. Ở đâu có biển, ở đó có nguồn sống nuôi những xóm chài bập bềnh thức ngủ cùng nhịp đập của con sóng; ở đâu có sông, ở đó có những xóm làng quần cư vững vàng trên cái nền canh tác. Nhưng cửa biển của những con lạch lớn đến mức được định danh thành sông như Ninh Cơ này đã đặt hai cuộc sống ấy bên nhau để ứng chiếu, để tương sinh để tạo nên một cái múi đất với bao điều thú vị. Tôi đã tản bộ tự con đường đê quai ngoài biển vào những làng ở Cồn Vinh, Nghĩa Phúc.

Con người ở đây tuy vẫn mang làn da, âm sắc của vùng biển nhưng dường như chỉ chuyên tâm vào những dảnh mạ đang cấy. Với họ, biển chỉ là những cơn mưa xuân với gió Đông mang sinh khí thổi xanh tươi những gì đang gieo cấy. Có lẽ, những biến thiên của tự nhiên khi sinh ra một mũi đất đã tình cờ sắp đặt nên những nhịp sống khác nhau trên cùng ở mảnh đất này. Điều ấy vừa có gì đó tựa như một bảo tàng sống vừa tự nhiên như cái lẽ đất lành chim đậu. Ninh Cơ, Thịnh Long là gì? Những biến âm đã tạo nên tên gọi ấy hay là những địa danh cổ? Chỉ biết rằng những âm hưởng của sự hưng thịnh cứ vang vọng trong tâm trí con người.