Nông thôn đất “chín rồng” khởi sắc

Để hiểu rõ hơn về vấn đề này, phóng viên Báo NTNN có cuộc trao đổi với ông Nguyễn Phong Quang - Phó Trưởng ban Thường trực Ban Chỉ đạo Tây Nam Bộ về tình hình triển khai thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia về NTM ở ĐBSCL.


Đời sống bà con nâng lên

Sau 3 năm triển khai thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM ở ĐBSCL, đã đạt được những thành quả gì, thưa ông?

- Thực hiện các chỉ đạo của Ban Chấp hành Trung ương Đảng và Thủ tướng Chính phủ, trong 3 năm qua các tỉnh, thành trong vùng tập trung tuyên truyền, nhằm nâng cao nhận thức của các cấp, các ngành và nhân dân về Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM, tạo sự đồng thuận, huy động sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị để thực hiện chương trình.

Đến cuối năm 2013, các địa phương đã thành lập bộ máy chỉ đạo, quản lý chương trình từ cấp tỉnh đến huyện, xã; 1.230 xã đã hoàn thành quy hoạch chung; đầu tư xây dựng các công trình kết cấu hạ tầng phục vụ sản xuất, dân sinh và nhu cầu sinh hoạt của cộng đồng dân cư, bước đầu đã hình thành vùng sản xuất tập trung hàng hóa lớn trong nông nghiệp, làm thay đổi tư duy, tập quán canh tác trong sản xuất nông nghiệp của bà con nông dân.


Hiện có trên 33.000 tổ hợp tác trong nông nghiệp, hàng trăm nghìn hécta diện tích lúa sản xuất theo mô hình cánh đồng lớn, hình thành quan hệ sản xuất, chế biến, tiêu thụ theo chuỗi hàng hóa. Việc thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM đã góp phần nâng cao giá trị sản xuất nông nghiệp của vùng (giá trị sản xuất toàn ngành nông nghiệp của vùng giai đoạn 2011-2013 trên 388.000 tỷ đồng).

Lúa gạo, thủy sản, cây ăn trái đạt mức tăng trưởng đáng kể, cây lúa giữ vững được sự tăng trưởng ổn định về năng suất và sản lượng (tăng từ 22,7 triệu tấn năm 2011 lên 24,8 triệu tấn năm 2013), góp phần kiềm chế lạm phát, đảm bảo an ninh lương thực quốc gia và chiếm khoảng 62% giá trị kim ngạch xuất khẩu gạo cả nước. Sản lượng thủy sản tăng từ 3 triệu tấn lên 3,4 triệu tấn, chiếm 54% sản lượng thủy sản cả nước.

So với nguồn vốn đầu tư vừa qua, thành quả đạt được hiện tại thế nào, thưa ông?

Tổng kinh phí thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM toàn vùng 3 năm qua là 124.340 tỷ đồng, trong đó ngân sách T.Ư 1.832 tỷ đồng, ngân sách địa phương 4.982 tỷ đồng, vốn tín dụng 58.932 tỷ đồng, vốn lồng ghép là 31.968 tỷ đồng, tài trợ của doanh nghiệp là 5.313 tỷ đồng, đóng góp của dân cư là 21.345 tỷ đồng.

- Tổng kinh phí thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM toàn vùng 3 năm qua là 124.340 tỷ đồng, trong đó ngân sách T.Ư 1.832 tỷ đồng, ngân sách địa phương 4.982 tỷ đồng, vốn tín dụng 58.932 tỷ đồng, vốn lồng ghép là 31.968 tỷ đồng, tài trợ của doanh nghiệp là 5.313 tỷ đồng, đóng góp của dân cư là 21.345 tỷ đồng.

Thông qua nhiều nguồn lực đầu tư trên địa bàn 1.269 xã, đến nay toàn vùng có 19 xã đạt 19 tiêu chí, 98 xã đạt từ 15- 18 tiêu chí, 470 xã đạt từ 10 -14 tiêu chí, 680 xã đạt từ 5- 9 tiêu chí, 63 xã đạt dưới 5 tiêu chí; bình quân các xã trong vùng đạt 9,23 tiêu chí. Bộ mặt nông thôn có nhiều đổi mới, đời sống nhân dân được nâng lên.

Trong 3 năm qua, thu nhập bình quân đầu người tăng từ khoảng 26 triệu đồng lên gần 35 triệu đồng, giảm 155.693 hộ nghèo, đưa tỷ lệ hộ nghèo từ 11,76% xuống hiện còn 7,24%, giảm tỷ lệ hộ cận nghèo từ 7,04 xuống còn 6,5%. Tỷ lệ hộ có điện sinh hoạt đạt 98%. Tỷ lệ hộ dân sử dụng nước hợp vệ sinh tăng 14% so năm 2011.

Giao thông nông thôn cơ bản đáp ứng yêu cầu đi lại, vận chuyển hàng hóa nông sản, làm tăng năng suất lúa, diện tích nuôi thủy sản, đảm bảo tưới tiêu, dẫn nước ngọt, kiểm soát mặn, ngăn lũ; kết quả này là sự nỗ lực, phấn đấu cao của cấp ủy, chính quyền và nhân dân địa phương.

Để góp phần thực hiện tốt chương trình mục tiêu quốc gia quan trọng này và theo chức năng, nhiệm vụ được Bộ Chính trị giao, Thường trực Ban Chỉ đạo Tây Nam Bộ đã chủ động phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, các viện, trường xây dựng đề án về phát triển sản xuất, tiêu thụ lúa gạo, trái cây, thủy sản và nâng cao năng lực cho nông dân, đang trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, phê duyệt. Đặc biệt, Ban Chỉ đạo Tây Nam Bộ còn phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư xây dựng quy chế liên kết vùng ĐBSCL, giai đoạn 2013 - 2020 trên tất cả các lĩnh vực, trong đó có việc liên kết sản xuất, tiêu thụ nông sản của vùng.

Còn một số vướng mắc

Bên cạnh những thành quả đạt được, vùng ĐBSCL còn tồn tại những bất cập như thế nào? Những giải pháp trọng tâm để tháo gỡ trong thời gian tới là gì, thưa ông?

-Việc thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng NTM tuy đạt được những thành tựu to lớn như đã nêu trên nhưng thực tế triển khai ở cơ sở còn một số vướng mắc, toàn vùng còn 13% xã chưa lập đề án nông thôn mới. Nguồn vốn đầu tư của T.Ư ít, các xã vùng sâu, vùng xa nông dân còn nhiều khó khăn nên không có điều kiện đóng góp nguồn lực, việc thực hiện các tiêu chí của chương trình còn chậm.

So với cả nước, một số tiêu chí về giao thông nông thôn, nước sạch, cơ sở văn hóa còn đạt thấp. Đời sống của một bộ phận nông dân còn khó khăn, thu nhập chính của nông dân trong vùng là cây lúa, nuôi thủy sản nhưng thời gian gần đây giá lúa, cá tra có xu hướng giảm, thiếu bền vững. Hợp tác sản xuất có phát triển nhưng còn chậm, sản xuất theo chuỗi giá trị từ sản xuất đến chế biến, tiêu thụ sản phẩm thông qua hợp đồng còn hạn chế.

Một số chính sách ban hành cho lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn chưa phù hợp với điều kiện thực tế sản xuất nông nghiệp của vùng ĐBSCL. Địa bàn nông thôn vẫn còn nhiều khó khăn, nhất là về giao thông nông thôn. Tỷ lệ hộ nghèo, hộ cận nghèo còn cao, 90% doanh nghiệp trong vùng là doanh nghiệp vừa và nhỏ nên việc kêu gọi tài trợ cho chương trình còn hạn chế…

Trong 3 năm qua, thu nhập bình quân đầu người tăng từ khoảng 26 triệu đồng lên gần 35 triệu đồng, giảm 155.693 hộ nghèo, đưa tỷ lệ hộ nghèo từ 11,76% xuống hiện còn 7,24%.

Để khắc phục những tồn tại, hạn chế này, Chính phủ cần có chủ trương tái cơ cấu hoặc hình thành các tập đoàn kinh tế trong sản xuất, tiêu thụ lúa gạo, trái cây, thủy sản như thành lập Tổng Công ty Thủy sản, Tập đoàn Lương thực Việt Nam để đủ sức gắn kết, tiêu thụ sản phẩm cho nông dân lâu dài, ổn định.

Tăng tỷ trọng đầu tư đối với nông nghiệp cho 5 năm tiếp theo Nghị quyết số 26-NQ/TW đã nêu, có chính sách đầu tư đặc biệt cho nông nghiệp, nông dân, nông thôn để thực hiện tốt vai trò, nhiệm vụ đảm bảo an ninh lương thực quốc gia và xuất khẩu; điều chỉnh, sửa đổi bộ tiêu chí cho phù hợp với đặc điểm các vùng, miền; ban hành hệ thống các chính sách toàn diện về chương trình nông thôn mới để tạo sự chủ động cho các địa phương trong việc xác định các nguồn lực, cơ cấu nguồn vốn, mức độ đóng góp của dân cho hợp lý, phù hợp điều kiện của nông dân ở từng địa phương.

Các bộ, ngành Trung ương, nhất là Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tích cực phối hợp với Ban Chỉ đạo Tây Nam Bộ, Bộ Kế hoạch và Đầu tư tham mưu, trình Thủ tướng Chính phủ ban hành quy chế liên kết vùng ĐBSCL giai đoạn đến năm 2020, trong đó xác định rõ liên kết vùng trong nông nghiệp gắn với tái cơ cấu nền nông nghiệp, liên kết hợp tác trong sản xuất, chế biến và tiêu thụ các sản phẩm nông nghiệp giữa nông dân, nhà khoa học, doanh nghiệp và ngân hàng.

Tại ĐBSCL, có huyện Phước Long (tỉnh Bạc Liêu) được chọn làm huyện điểm của cả nước trong xây dựng NTM. Vậy xây dựng NTM cấp huyện ở Phước Long cần tập trung vào những vấn đề nào để thu được những thành quả tốt nhất, thưa ông?

- Cả nước có 11 xã điểm về xây dựng NTM. Vùng ĐBSCL có An Giang là tỉnh điểm và huyện Phước Long của tỉnh Bạc Liêu là 1 trong 5 huyện điểm của cả nước. Năm 2011 các xã của huyện Phước Long được ngân sách Trung ương hỗ trợ 670 triệu đồng/xã và trong giai đoạn 2012 - 2013 được hỗ trợ 1 tỷ đồng/xã để cải tạo, nâng cấp cơ sở hạ tầng trên địa bàn xóm, ấp.

Toàn huyện có khoảng 3.900 hộ gia đình đạt 13 tiêu chí gia đình nông thôn mới, thu nhập bình quân đầu người đạt 29 triệu đồng/năm. Đến nay, huyện Phước Long có xã Vĩnh Thanh đạt 19/19 tiêu chí.

Xin cảm ơn ông!