NSND Đào Trọng Khánh ra mắt cuốn sách đầu tiên "Đất và người" ở tuổi 80

"Đất và người" và được Nhà xuất bản Hội Nhà văn phát hành khi tác giả bước vào tuổi 80, cũng là cuốn sách đầu tiên của ông – được nhà văn Nguyễn Quang Thiều dành lời giới thiệu đặc biệt: "Là tác phẩm đầu tay của một "nhà văn trẻ". Nghệ sĩ Nhân dân Đào Trọng Khánh xuất bản tập truyện ký "Đất và người" như một mảng hồi ức năm tháng ngược xuôi làm phim tài liệu.

Tham dự buổi ra mắt sách có đông đảo các nhà văn, nhà thơ, nhà phê bình văn học và các văn hóa như": Nhà văn Nguyễn Thụy Kha, nhà phê bình văn học Phạm Xuân Nguyên, đạo diễn Đặng Nhật Minh, PGS. TS Ngô Văn Giá, nhà thơ Vi Thùy Linh… với sự dẫn dắt của nhà văn Nguyễn Quang Thiều – Giám đốc Nhà xuất bản Hội nhà văn. 

Các nhà văn, đạo diễn, nhà phê bình đã dành nhiều lời chia sẻ, chúc mừng cho sự ra đời của cuốn sách "Đất và người" của NSND Đào Trọng Khánh. Cuốn sách theo như NSND Đào Trọng Khánh chia sẻ là công sức không chỉ của riêng mình ông mà có sự chung tay, động viên, góp sức của rất nhiều bạn bè tâm huyết, đặc biệt trong đó có họa sĩ Lê Thiết Cương.

Chia sẻ về cuốn sách của mình, NSND Đào Trọng Khánh cho biết: "Đất và người" là những ghi chép của tôi trong suốt quá trình làm phim tài liệu 50 năm của mình. Những điều không nói được đầy đủ khi làm phim tài liệu thì tôi tiếp tục dùng những trang sách để gửi gắm những cảm xúc, chất chứa gửi vào trong đó.

Đào Trọng Khánh xuất thân là công nhân cảng, và khởi nghiệp thi ca với bút danh Đào Nguyễn. Những câu thơ mang tín hiệu tài hoa của Đào Nguyễn được nhiều đồng nghiệp nhắc đến như "Nơi tay em ôm là nơi đạn quân thù bắn tới/ Em vẫn nhìn xanh ngát tận xa khơi…". Năm 1965, ở tuổi 25, Đào Nguyễn lấy lại tên thật Đào Trọng Khánh để đi theo con đường làm phim tài liệu. Trong giai đoạn bom đạn Mỹ dội xuống Hải Phòng, những thước phim do đích thân Đào Trọng Khánh quay lại là bằng chứng hùng hồn cho tinh thần can trường của quân và dân thành phố hoa phượng đỏ.

NSND Đào Trọng Khánh rất nổi tiếng trong giới làm phim tài liệu. Ông từng được trao Giải thưởng Nhà nước cho các tác phẩm "1/50 giây cuộc đời", "Việt Nam - Hồ Chí Minh", "Vũ nữ Trà Kiệu", "Truyền kỳ sự thật", "Hình bóng tổ tiên"… Không chỉ làm đạo diễn, NSND Đào Trọng Khánh còn là người viết lời bình cho nhiều bộ phim tài liệu trứ danh như "Hà Nội trong mắt ai", "Chuyện tử tế", "Năm mươi khoảnh khắc cuộc đời". 

Sau khi về hưu, rời Hãng phim Tài liệu Khoa học Trung ương về sống tại Hải Phòng, ông dành nhiều thời gian hơn cho việc viết lại những suy nghiệm đời mình thành tập truyện ký "Đất và người".

"Đất và người" được chia thành 2 phần. Phần 1 là tập hợp các bài viết bằng góc nhìn khác thấm đẫm "tinh thần nhân văn cao cả" về Cách mạng, về Chủ tịch Hồ Chí Minh, Võ Nguyên Giáp, Phạm Văn Đồng… về giá của chiến thắng là cái chết trước giây phút hòa bình của những người dân vô tội và cả của những người lính ở hai bên chiến tuyến trưa ngày 30/4/1975 lịch sử.

Phần 2 là các bài viết về bạn bè – nghệ sĩ đồng nghiệp như Võ An Ninh, Nguyễn Tư Nghiêm, Hồng Sến, Lưu Quang Vũ, Thi Hoàng, Thanh Tùng… NSND Đào Trọng Khánh bắt được đặc điểm nhân vật rất tinh, ai cũng có hình thù, thần thái không lẫn vào đâu được: "Nguyên Hồng uống rượu say, đứng ngay râu nhìn dòng sông Tam Bạc"; "Thanh Tùng áo thợ lấm những vết dầu mỡ, lúc đọc thơ mắt đỏ lên như không biết gì"…

Ông cũng viết nhiều về Hải Phòng – nơi ông sinh ra và lớn lên, những Sở Dầu, Sáu Kho, Chợ Sắt, Tam Bạc. Đi dọc đất nước, ở đâu ông cũng thấy những hòn đá vọng phu: "Đó là những người vợ lính, chồng đi mãi không về, ôm con lên núi ngóng trông, lâu ngày rồi cả mẹ lẫn con đều hóa đá. Trên thế giới, có lẽ chỉ có những dân tộc nào hiền lành, bị chiến tranh biến thành thảm họa, mới sinh ra những huyền thoại thủy chung đau lòng như vậy suốt mấy ngàn năm"…

Cuốn sách dày gần 500 trang, bìa là tranh Tam bạc của họa sĩ Lưu Công Nhân và phụ bản là những minh họa của các họa sĩ Trịnh Tú, Hoàng Phượng Vỹ, Nguyễn Thị Hiền, Đặng Tiến, Phạm Trần Quân với lời đề tựa của họa sĩ Lê Thiết Cương: "Trong cuốn sách này, Đào Trọng Khánh không hề nhắc đến Bát Nhã, Kim Cương, nhưng tư tưởng nhà Phật mà ông yêu thích đã tan chẢy trong ông cho nên Đào Trọng Khánh đã đi qua sự nhìn – thấy để đến nhìn – không nhìn, nhìn – không. Chỉ khi nhìn – không thì trạng thái thi nhân mới xuất hiện để tưởng tượng, hồi tưởng, liên tưởng, để "bịa", để vô lý, "vô nghĩa" lên ngôi. Nhìn – không chính là thi ca, là con mắt của thơ. Đào Trọng Khánh dù làm văn, làm báo, làm điện ảnh thì đó cũng chỉ là thân cây, là cành, là ngọn. Gốc của Khánh là một thi nhân".

Cùng với buổi ra mắt sách, Hội trường Nhà xuất bản Hội Nhà văn, (65 Nguyễn Du, Hà Nội) còn trưng bày gần 40 bức ảnh chân dung Đào Trọng Khánh do nhiếp ảnh gia Nguyễn Đình Toán chụp trong 20 năm (2000 - 2020).