NSND Trung Đức bỏ dở đại học làm lính lái xe Trường Sơn, suýt chết nhiều lần trước khi thành ca sĩ

Thiếu thốn đủ điều nhưng trong cabin xe luôn có cây đàn guitar

Vào thập niên 80, 90… của thế kỷ trước, NSND Trung Đức cùng NSND Trung Kiên, NSND Quang Thọ, NSND Thu Hiền, NSND Thanh Hoa… đã tạo nên một thế hệ vàng của dòng nhạc truyền thống – cách mạng. Giọng hát của họ đã đưa nhiều ca khúc cách mạng trở thành những bài ca đi cùng năm tháng, sống mãi trong lòng các thế hệ yêu nhạc.

NSND Trung Đức sở hữu chất giọng cao, ấm và truyền cảm. Tên tuổi của ông gắn liền với nhiều ca khúc nổi tiếng như: Trường Sơn Đông – Trường Sơn Tây, Trên đỉnh Trường Sơn, Đường Trường Sơn xe anh qua, Chiếc gậy Trường Sơn, Gửi em ở cuối sông Hồng, Chào em cô gái Lam Hồng, Tấm áo chiến sĩ mẹ vá năm xưa… Ông còn là tác giả của một số ca khúc âm hưởng dân ca: Nhớ về hội Lim, Em đi chùa Hương (thơ Nguyễn Nhược Pháp), Chân quê (thơ Nguyễn Bính), Gọi em (dựa theo hát Khan Tây Nguyên).

Ít ai biết rằng, trước khi trở thành một nghệ sĩ nổi tiếng của dòng "nhạc đỏ", NSND Trung Đức từng là lính lái xe Trường Sơn. Ông kể, ông là con trai một, lại có chị gái ruột hy sinh thời chống Pháp (bị Pháp xử tử và đến giờ vẫn chưa tìm thấy mộ - PV) nên không thuộc diện phải nhập ngũ. Tuy nhiên, thời điểm đó, khi ông đang theo học ngành Văn - Đại học Tổng hợp Hà Nội thì chiến tranh nổ ra ác liệt và ông đã viết đơn tình nguyện xin được vào chiến trường chiến đấu.

"Những năm đầu vào chiến trường, tôi là lính lái xe của Binh đoàn 559 (nay là Binh đoàn Trường Sơn. Nhiệm vụ của tôi là chở mỳ chính, muối và một số nhu yếu phẩm đi từ Nghệ An theo đường Trường Sơn vào Quảng Trị. Thời đó, dù thiếu thốn đủ điều nhưng trong cabin xe của tôi lúc nào cũng có cây đàn guitar để hát phục vụ anh em, bạn bè... Bài "Trường Sơn Đông - Trường Sơn Tây" là bài tôi hát nhiều nhất trong những năm tháng ấy, toàn hát đơn ca, không có điều kiện hát song ca với Thu Hiền như sau này.

Tôi còn nhớ một lần trên đường chở hàng vào Quảng Trị, chỉ còn cách thị trấn Kỳ Anh (Hà Tĩnh) 5km, xe của tôi bỗng nhiên bị hỏng, tôi phải dừng lại, không thể đi tiếp được. Phía trước tôi, 7 chiếc xe của đồng đội vẫn tiếp tục tiến lên. Chính tôi cũng không thể ngờ, nhờ chiếc xe bị hỏng mà tôi không phải hứng chịu trận bom giặc Mỹ ném xuống ngay phía trước, chưa đầy một cây số. 7 chiếc xe trước bốc cháy, 7 người đồng đội của tôi hy sinh.

Sau này, tôi được chuyển sang Sư đoàn 305 – tiền thân của Bộ tư lệnh Đặc công ngày nay. Tôi từng tham gia đội hình tác chiến, từng tham gia trận đánh ở sân bay Quảng Trị. 12 anh em cùng tham gia trận đánh đó thì 11 người hy sinh, một mình tôi còn sống. Nhớ lại quãng thời gian đó, tôi thấy mình là người may mắn và biết ơn đồng đội vì đã hy sinh cho mình được sống.

Có lẽ vì thế mà sau này, mỗi khi hát về Trường Sơn, trước mắt tôi như hiện lên những vạt rừng bị bom Mỹ thiêu trụi đang bốc khói, những người bạn đang nằm lại trên chiến trường đẩy mảnh bom, mảnh đạn. Vì thế khi hát, tôi thực sự rất xúc động và hát bằng cả trái tim mình", NSND Trung Đức bộc bạch.

NSND Trung Đức: Thu Hiền đã hỗ trợ gia đình tôi từng bơ gạo, từng bánh xà phòng… 

NSND Trung Đức kể thêm rằng, khi ra quân, ông được Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu - một người anh thân thiết động viên ông đi học sỹ quan chuyên nghiệp để gắn bó với quân đội nhưng ông xin được về theo học âm nhạc. Lúc thi vào Trường Âm nhạc Việt Nam (nay là Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam) ông chọn bài "Cùng anh tiến quân trên đường dài" để thể hiện. NSND Trung Kiên trực tiếp chấm ông và ông đạt điểm cao nhất trong số 200 người đến thi tuyển. Một tháng sau, có giấy báo trúng tuyển gửi về xã và ông theo học âm nhạc chuyên nghiệp từ đó. Tốt nghiệp trường âm nhạc, ông về công tác tại Nhà hát Ca múa nhạc Thăng Long, rồi chuyển sang Nhà hát Ca múa nhạc Việt Nam.

Kể về mối lương duyên với NSND Thu Hiền, NSND Trung Đức bảo rằng, ngày xưa gia đình ông với gia đình NSND Thu Hiền rất thân thiết. Chính NSND Thu Hiền là người đã dạy ông hát dân ca và ông đã lĩnh hội được rất nhanh. Thời gian khó, nữ nghệ sĩ gốc Thái Bình hỗ trợ gia đình ông từng bơ gạo, từng bánh xà phòng… 

Thậm chí, khi ông vắng nhà trong ngày vợ trở dạ, chính ông xã của NSND Thu Hiền là người đã đưa vợ ông đến nhà hộ sinh. Trong mắt ông, NSND Thu Hiền là một người hơi nóng tính nhưng rất tốt tính, nhường nhịn và luôn giúp đỡ người khác. Là một nghệ sĩ lớn nhưng NSND Thu Hiền chưa bao giờ có tính kiêu ngạo hoặc phân biệt này kia với ai cả.

Nói về tin đồn tình cảm, NSND Trung Đức tâm sự: "Thời tôi và Thu Hiền diễn chung với nhau, người ta đồn đại nhiều lắm, toàn tin đồn linh tinh. Chúng tôi là bạn bè trong sáng, không có tình ý gì với nhau cả. Gia đình hai bên đều biết rõ điều này và luôn hỗ trợ nhau trong cuộc sống. Tôi không bao giờ quên được sự giúp đỡ của gia đình nhà Thu Hiền thuở mới vào nghề. Tôi nhớ, lúc mới về nhà hát, tôi chỉ có 2 bộ quần áo, còn Hiền lúc đó cưỡi cái xe Nhật bé tẹo suốt ngày đi liên hệ suất diễn cho tôi. Trong biểu diễn, tôi còn non lắm, Thu Hiền phải chỉ bảo cho từng tí một: "Ông phải hát thế này, phải ghìm hơi thế kia..." Hiền đạo diễn cho mình toàn bộ từ đầu đến cuối", NSND Trung Đức nhớ lại.

Mỗi lần hát về Trường Sơn cảm giác như đang hát cho đồng đội mình nghe

Trải qua thời chiến tranh ác liệt, thấm thía bao mất mát và hy sinh của đồng đội, thấu hiểu nỗi đau của các gia đình thân nhân liệt sỹ nên mỗi khi hát các ca khúc cách mạng, ca khúc đi cùng năm tháng… nghệ sĩ Trung Đức rất xúc động. Ông bảo: "Tôi hát như thể hát cho mình và đồng đội của mình. Tôi hát như trút hết kỷ niệm thời tuổi trẻ của mình vào đó. Bất cứ sân khấu nào, cứ cầm mic bước lên là tôi lại có rất nhiều xúc cảm với các bài hát ra đời trong thời kháng chiến chống Mỹ.

Các ca sĩ trẻ hát ca khúc cách mạng ngày nay chưa đạt được điều này. Trong mắt tôi, Trọng Tấn, Đăng Dương, Việt Hoàn là thế hệ kế cận xuất sắc nhất, còn trong đội ngũ trẻ sau này tôi chưa thấy ai lọt tầm ngắm của tôi. Với tôi, khi hát ca khúc nào đó, trước hết mình phải yêu nó và ca khúc đó phải nằm trong tâm hồn mình thì hát mới hay được. Còn hát chỉ để hát hoặc vì một cái gì đó thì không bao giờ có thể hay được cả. Tôi nghĩ, sau này, nếu các bạn trẻ nếu chịu khó rèn luyện và tìm hiểu nhiều hơn về lịch sử thì khi hát ca khúc cách mạng sẽ đủ độ chín hơn", NSND Trung Đức chia sẻ.

Thời điểm hiện tại, dù đã về hưu nhưng nghệ sĩ Trung Đức vẫn tham gia giảng dạy tại các trường Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam, Đại học Văn hóa – Nghệ thuật Quân đội… và dạy hát tại nhà. Dạy hát tại nhà, ông thường không lấy tiền mà dạy miễn phí vì muốn lan tỏa tình yêu âm nhạc cách mạng đến với thế hệ trẻ.

"Bạn trẻ nào yêu thích ca hát và muốn hát được hay thì tìm đến tôi truyền dạy cho, dạy không lấy tiền, hoãn toàn miễn phí. Quan điểm của tôi là đã dạy hát thì phải hát hay, hát phải có tâm hồn. Khi đã hát những bài ca cách mạng là phải có xúc cảm và chiều sâu. Tôi chẳng có bí quyết gì cả, tôi dạy nghề bằng cái tâm của người đi trước thôi. Đa phần các bạn trẻ tìm đến học hát, sau một thời gian đều tiến bộ vượt bậc và có những thành công trong con đường ca hát", NSND Trung Đức tâm sự thêm.