Ở Sơn La có bột cà phê gì mà đạt sản phẩm OCOP 5 sao Quốc gia, bán sang tận châu Âu?

Người nông dân nặng lòng với cây cà phê

Có mặt tại mảnh đất Sơn La hàng chục năm nay, cây cà phê Arabica đã trở thành cây trồng chủ lực ở nhiều vùng núi cao của tỉnh miền núi Tây Bắc này. Với diện tích trồng lớn khoảng 17.000 ha, được trồng tập trung tại các huyện: Mai Sơn, Thuận Châu, Yên Châu và Thành phố, với sản lượng ước đạt 35.000 - 40.000 tấn nhân mỗi năm, đem lại thu nhập cao cho người nông dân.

Mặc dù đem lại hiệu quả kinh tế như vậy, thế nhưng có những năm người nông dân làm việc vất vả, cà phê đến ngày thu hoạch bị tư thương ép giá. Chứng kiến cảnh vất vả của người nông dân, ông Nguyễn Xuân Thao, Giám đốc HTX cà phê Bích Thao (xã Hua La, thành phố Sơn La) luôn trăn trở, làm sao để cà phê có đầu ra ổn định và nâng được giá trị cà phê Sơn La?

Năm 2017, ông Thao liên kết các hộ trồng cà phê bản Hoàng Văn Thụ thành lập HTX cà phê Bích Thao và được tín nhiệm bầu làm Giám đốc HTX với 11 thành viên, quy mô 50 ha cà phê. Cũng trong năm này, HTX cà phê Bích Thao là 1 trong 6 đơn vị được Sở Khoa học và Công nghệ cấp quyền sử dụng chỉ dẫn địa lý cà phê Sơn La. Các sản phẩm được bảo hộ gồm: Cà phê nhân, cà phê hạt rang và cà phê bột.

"Từ những năm 1990 - 1994, chúng tôi là những nông dân đầu tiên của tỉnh Sơn La trồng cà phê theo chính sách của cây xóa đói giảm nghèo. Nhưng lúc đó cà phê sản xuất ra không có thương hiệu, bị thương lái ép giá, rơi vào cảnh được mùa mất giá, được giá mất mùa. Từ năm 2017 chúng tôi thành lập HTX để gây dựng thương hiệu cho cây cà phê Sơn La. Đến nay chúng tôi đã xây dựng được thương hiệu Cà phê Bích Thao Sơn La với nhiều sản phẩm đặc trưng" ông Thao nói.

Cũng theo ông Thao, ngay từ khi thành lập, HTX đã đưa vào sản xuất giống mới và tập trung phát triển dòng cà phê hữu cơ, cà phê đặc sản. Đến nay, HTX đã trồng được 150 ha cà phê đặc sản. Đồng thời, đầu tư hệ thống máy móc, dây chuyền sản xuất ứng dụng khoa học công nghệ. Hướng đi này là "đòn bẩy" giúp HTX có những sản phẩm chất lượng cao, như: cà phê bột nguyên chất, trà quả cà phê... chinh phục được thị trường khó tính. Trong đó Cà phê bột nguyên chất của HTX Cà phê Bích Thao là sản phẩm duy nhất của tỉnh Sơn La thuộc top 20 sản phẩm OCOP 5 sao cấp Quốc gia năm 2021.

Để đạt được chất lượng cà phê tốt nhất đem đến thị trường, ông Thao cho biết: Kỹ thuật trồng, chăm sóc cây cà phê bằng phân hữu cơ và chế biến quả cà phê theo phương pháp không sử dụng nước, phơi trong nhà kính, đảm bảo phẩm chất nội tại của hạt cà phê, cho ra sản phẩm cà phê nhân có màu sắc và chất lượng đồng nhất, nên cà phê luôn có chất lượng tốt và giá trị thương mại cao, giảm thiểu tối đa chất thải, góp phần bảo vệ môi trường trong lành, thân thiện.

Các sản phẩm OCOP của HTX Cà phê Bích Thao đã lên kệ ở nhiều hệ thống siêu thị trong nước và xuất khẩu. Để chinh phục được các thị trường khó tính, HTX đã chú trọng quy trình, đảm bảo các tiêu chí nghiêm ngặt từ trồng, chăm sóc, thu hái quả và chế biến. Hiện nay, sản phẩm OCOP 5 sao của HTX đã được đưa sang triển lãm ở Ý, Nhật, được các chuyên gia nước ngoài đánh giá cao. Vừa rồi HTX cũng xuất cà phê sang thị trường Anh và Đức. Năm nay, dự kiến sản lượng cà phê của HTX khoảng 4.000 tấn. Lượng cà phê xuất khẩu từ trước đến nay luôn chiếm 90 - 95% trong tổng sản lượng, trị giá 15 - 20 tỷ đồng.

Cà phê, cây kinh tế mũi nhọn của nông dân

Chưa dùng lại ở những thành công đã đạt được, để nâng cao chất lượng và giá trị sản phẩm theo chuỗi cung ứng sản phẩm an toàn, từng bước xây dựng uy tín, thương hiệu cà phê Bích Thao nói riêng và cà phê Sơn La nói chung trên thị trường quốc tế, từ năm 2018 HTX trồng khảo nghiệm tái canh cây cà phê giống mới theo phương pháp Vietgap cà phê hữu cơ đến  2024 HTX đã có hàng trăm ha cà phê đặc sản trồng theo phương pháp hữu cơ. Năm 2023 đã có khoảng 40 ha thu hoạch năm thứ nhất cà phê đặc sản xuất khẩu sang thị trường Đức, Nhật, Hàn Quốc.

"HTX được các Sở ngành của tỉnh quan tâm, thành phố hỗ trợ tập huấn chuyển giao kỹ thuật, xây dựng nhà xưởng, mua máy móc thiết bị và xây dựng thương hiệu sản phẩm. Cùng với đó, thực hiện chủ trương của tỉnh, của thành phố về phát triển cà phê bền vững, chất lượng cao, Hợp tác xã đã tập trung vào sản xuất cà phê đặc sản, mang lại giá trị cao so với sản xuất cà phê thông thường phát huy tốt vai trò là cầu nối, liên kết hỗ trợ các thành viên tham gia chương trình tái canh cây cà phê, mở rộng diện tích sản xuất cà phê đặc sản, chất lượng cao" ông Thao nói.

Bên cạnh đó, hàng năm HTX còn liên kết với trên 800 hộ nông dân trên địa bàn tỉnh, cung cấp cây giống, tư vấn về kỹ thuật canh tác, thực hiện thu mua, chế biến và tiêu thụ, xuất khẩu từ 2.000 – 4.000 tấn cà phê nhân, trên 5 tấn cà phê bột; doanh thu hằng năm đạt trên 60 tỷ đồng. Hiện nay, hợp tác xã đã tạo công ăn việc làm cho 17 lao động thường xuyên với mức lương từ 5 - 7 triệu đồng/người/tháng và 50 – 100 lao động thời vụ tại địa phương.

Trao đổi với phóng viên, ông Lê Tiến Lợi Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã tỉnh Sơn La cho biết: Tính đến nay trên địa bàn tỉnh Sơn La có trên 1000 HTX, 6 Liên hiệp HTX, trong đó có 935 HTX đang hoạt động, 9 tháng đầu năm 2024 thành lập mới 52 HTX, đạt trên 60% chỉ tiêu của năm 2024.

Có thể đánh giá HTX cà phê Bích Thao là HTX tiêu biểu trên địa bàn tỉnh và có đóng góp rất lớn cho việc xây dựng nông thôn mới tại địa bàn, xây dựng chuỗi cà phê xuất khẩu và đặc biệt sản phẩm cà phê của HTX được đánh giá là sản phẩm nông nghiệp nông thôn tiêu biểu đạt chứng nhận OCOP 5 sao.

Hiện nay HTX đang đi đầu trong việc xây dựng thương hiệu cho sản phẩm cà phê Sơn La, tham gia xuất khẩu, liên kết tiêu thụ sản phẩm cho người dân trên địa bàn, quảng bá hình ảnh cà phê của tỉnh đến người tiêu dùng trong nước và bạn bè quốc tế, là cầu nối liên kết giữa người nông dân trực tiếp sản xuất với nhà khoa học và các nhà máy chế biến góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế chung, đặc biệt là nền kinh tế nông nghiệp của tỉnh.

Với những thành tích nổi bất trong phát triển cà phê trên địa bàn tỉnh Sơn La, HTX cà phê Bích Thao vinh dự được đón nhận nhiều bằng khen, giấy khen của các cấp, các ngành. Đặc biệt hơn, trong tháng 9 vừa rồi, HTX cà phê Bích Thao được Trung ương Hội Nông dân Việt Nam bình chọn là HTX tiêu biểu cả nước năm 2024.