Phiên chợ "độc nhất vô nhị" ở Bình Định, chỉ họp duy nhất ngày Mùng 1 Tết Nguyên đán

Phiên chợ độc "nhất vô nhị"

Chợ Gò ở khu phố Phong Thạnh, thị trấn Tuy Phước (huyện Tuy Phước) là phiên chợ độc nhất tỉnh Bình Định, chỉ họp duy nhất vào ngày mùng 1 Tết Nguyên đán.

Đã thành nét đẹp văn hóa truyền thống của người dân Bình Định, đúng ngày mùng 1 Tết, người dân nô nức đi chợ Gò ở huyện Tuy Phước du xuân và mua lộc cầu may mắn.

Theo người dân địa phương, bao đời nay họ luôn tâm niệm chợ Gò là dịp để đón lộc, cầu duyên ngày đầu năm mới. Người mua, người bán với tâm niệm chúc phúc, cầu mong những điều tốt đẹp nhất đến với mọi gia đình nên không có chuyện thách nhau khi mua bán.

Không chỉ người dân ở Tuy Phước, cư dân ở các vùng lân cận cũng đem sản vật "cây nhà lá vườn" như: rau, củ, trái cây, buồng cau, xấp trầu, bó rau muống, thịt lợn, tôm, cá… đến chợ Gò bán lấy hên đầu năm. Mặt hàng không thể thiếu ở chợ Gò là trầu, cau và muối.

Bà Nguyễn Thị Hoa (60 tuổi, thị trấn Diêu Trì, huyện Tuy Phước) cho biết, đã đi chợ Gò 20 năm, công việc thường ngày không buôn bán ngoài chợ nhưng cứ dịp mùng 1 Tết, lại mang ít sản vật của nhà trồng được để mang ra chợ bán chủ yếu cầu may mắn, lấy lộc đầu năm.

Tại khu đất trống được UBND huyện Tuy Phước dành ra để tổ chức phiên chợ Gò, phiên chợ mỗi năm chỉ nhóm duy nhất 1 lần trong năm.

Gọi là chợ, nhưng giữa người mua kẻ bán không 1 lời nói thách, trả giá. Những gian hàng được phân định bằng những tấm nhựa hoặc bao tải nối tiếp nhau 2 bên quốc lộ 19B và trên khoảng đất trống, bên trên đặt những chiếc đĩa xốp được bọc nhựa đựng những món "lộc xuân" như trầu, cau, muối, vôi, rễ… 

Người "bán lộc" không chỉ có phụ nữ, còn có cả thanh niên và những cụ bà tuổi quá thất thập. Người "bán lộc" không chỉ nghĩ đến chuyện mua bán kiếm lãi, mà còn nghĩ chuyện chính "lộc" mình bán cho mọi người cũng là "lộc" của mình, công việc này sẽ mang đến cho người bán 1 năm mới an lành.

Những người "bán lộc" chậm chân không kiếm được chỗ tốt, gian hàng "bán lộc" của mình không được "ăn theo" ánh sáng của khu tổ chức lễ hội đành phải đốt đèn cầy để thu hút khách đến "mua lộc". Nếu những chiếc đèn cầy không đủ ánh sáng cho việc mua bán, người "bán lộc" phải bật đèn pin để soi sáng thêm, nhất là lúc tính tiền, thối tiền.

Cụ bà Lê Thị Cảm (70 tuổi) ở xã Phước Hưng, huyện Tuy Phước vừa đếm những lá trầu bán cho khách "mua lộc", vừa móm mém nói về cái "nghề bán lộc" của mình tại những phiên chợ Gò hàng năm.

"Tôi đã bảo đứa cháu chở tôi đến chợ Gò để kiếm được chỗ tốt thuận lợi việc mua bán. Tôi theo "nghề bán lộc" tại chợ Gò đã mấy chục năm nay, việc mua bán không có lời lãi nhiều, nhưng cứ đến giao thừa hàng năm là tôi lại đùm túm đi chợ chứ không thì nhớ lắm", bà Cảm nói.

Anh Lê Văn Thưởng (43 tuổi) ở thôn Bắc Nhạn Tháp, xã Nhơn Hậu (thị xã An Nhơn, Bình Định), mới 1 giờ sáng mùng Một đã chở hàng về chợ Gò bày bán, bởi sau giao thừa đã có người đi chợ "mua lộc".

"Ông bà mình nói "Đầu năm hái lộc cầu duyên, trầu cau em gánh đi phiên chợ Gò", hoặc "Đầu năm mua muối, cuối năm mua vôi". Theo đó, ngày đầu năm người dân thường đi chợ Gò mua các món muối, gạo, lá trầu, quả cau, rễ, vôi… để cúng ông bà tổ tiên xin lộc đầu năm. Mua muối là để cầu xin gia đạo có sự mặn mòi, trầu cau là để xin sự gắn bó keo sơn của đời sống vợ chồng, gạo là để cầu xin năm mới no đủ… Tôi đi bán "lộc xuân" không phải để kiếm lời, mà là để kiếm cho mình chút "lộc" năm mới cho gia đình", anh Thưởng bảo.

Phiên chợ Gò năm nào cũng có mặt cụ bà Nguyễn Thị Quả (83 tuổi) ở tận xã Cát Trinh (huyện Phù Cát, Bình Định). Từ hồi còn con gái, cụ Quả đã bán "lộc xuân" tại chợ Gò. Tết Giáp Thìn 2024 này, mới 7 giờ tối 30 tháng Chạp cụ đã thuê xe ôm chở gánh hàng cùng cụ vào chợ Gò để "xí" trước chỗ bán tốt nhất. Đêm giao thừa cụ Quả thức trắng để bán mở hàng cho người đi "mua lộc". Qua 1 đêm thức trắng nhưng trên gương mặt cụ Quả không hề thấy chút mệt mỏi, mà rạng rỡ niềm vui của ngày đầu năm.

Đi chợ "cầu may, lấy lộc đầu năm"

10 năm nay, bà Trần Thị Thuận (65 tuổi, ở phường Nhơn Phú, TP.Quy Nhơn), cứ đến mùng 1 Tết, là bà đem ít rau nhà trồng được mang lên chợ bán, chủ yếu là cầu may, lấy lộc đầu năm.

Còn bà Nguyễn Thị Lương (66 tuổi) chia sẻ rằng bà có gần 40 năm đi chợ Gò vì bà tâm niệm vừa du xuân, đầu năm mới vừa mua lộc về nhà, cầu những điều may mắn đến gia đình.

Phiên chợ mang đậm nét văn hóa của người dân nơi đây, thu hút đông đảo người dân và du khách. Đã thành nét đẹp văn hóa truyền thống của người dân Bình Định, đúng Mùng 1 Tết Nguyên đán, người dân ở khắp nơi lại nô nức đi chợ Gò ở khu phố Phong Thạnh (thị trấn Tuy Phước, huyện Tuy Phước). Chợ chỉ họp 1 ngày duy nhất, nên có nét rất riêng mà không giống các phiên chợ họp bình thường hàng ngày.

Người đi chợ ngoài mua vài thứ thức ăn tươi sống như tôm, cá... ai cũng mua vài quả cau, lá trầu để lấy lộc đầu năm. Điều đặc biệt, tại phiên chợ Gò, người bán không hề nói thách và người mua cũng không mặc cả. Cứ như thể người bán, người mua trao và nhận những nhiều tốt đẹp nhất đầu năm và cả một năm an lành.

Người bán "lộc xuân" không chỉ có phụ nữ, mà có cả thanh niên. Nhìn chàng trai đang bày ra chiếc bao được trải bằng phẳng dưới nền đường những chiếc đĩa xốp được bọc nhựa bài bản, bên trong có trầu, cau, muối, vôi, rễ… rồi rôm rả mời chào khách hàng đến mua.

Sản phẩm đem đến chợ Gò bán chủ yếu là những mặt hàng do người dân địa phương tự nuôi trồng được: từ mớ rau tươi xanh, con cá, con tôm...Người dân địa phương, du khách nô nức đổ về phiên chợ Gò để mua lộc cầu may và trẩy hội ngày đầu xuân năm mới.

Bà Phạm Thị Chi (60 tuổi, TP.Quy Nhơn) chia sẻ, năm nào cũng vậy, mùng 1 Tết thì gia đình lại ghé lên chợ Gò để mua ít tài lộc, cầu may mắn và sẵn tiện du xuân ngày đầu năm mới.

Đến họp chợ Gò từ lúc 5h sáng, bà Nguyễn Thị Tống (64 tuổi, xã Phước Sơn, huyện Tuy Phước) mang theo ít sản vật của nhà trồng được là một vài bó rau muống, ít quả sung, trầu cau…

Bà Tống chia sẻ bà không phải người đi buôn bán, nhưng thành thói quen nên sáng đầu năm cũng muốn trao đổi tài lộc, cầu may mắn đầu năm mới.

Tương truyền rằng, phiên chợ Gò có hàng trăm năm từ thời nhà Tây Sơn. Đến nay, phiên chợ Gò vẫn tồn tại, gìn giữ nét mộc mạc của một phiên chợ quê truyền thống của người dân, mang theo những ước vọng về một năm mới an vui, hạnh phúc, may mắn nhiều như lộc xuân.

Với nét đặc sắc riêng, chợ Gò đã được Trung tâm sách Kỷ lục Việt Nam xếp vào hạng "100 phiên chợ độc đáo nhất Việt Nam".

"Phiên chợ Gò vừa mang tính lịch sử, vừa mang bản sắc văn hóa đặc trưng của huyện Tuy Phước nói riêng và của miền đất võ Bình Định nói chung, trở thành hoạt động văn hóa cộng đồng mỗi khi Tết đến xuân về", ông Nguyễn Hùng Tân, Phó Chủ tịch UBND huyện Tuy Phước nói.