Phố phường Hà Nội xưa

Nhà văn hóa, nhà hoạt động xã hội Hoàng Đạo Thúy xuất thân trong một gia đình khoa bảng. Cha của ông - Hoàng Đạo Thành là quan triều đình Nhà Nguyễn. Hai cha con đều được lấy tên đặt cho đường phố Hà Nội. Anh trai của ông là cử nhân Hoàng Đạo Phương, một thương gia giàu có ở Hà Nội ngày xưa. Chị gái ông là nữ sĩ Hoàng Thị Uyển, tức bà Cả Mọc, Hội trưởng Hội Tế sinh Bắc Việt. Chính bởi thế, Hoàng Đạo Thúy có một tình yêu đặc biệt với phố phường Hà Nội, nơi ông sinh ra và lớn lên.

Những hiểu biết, cảm xúc, ghi chép và cảm nhận của ông về phố phường Hà Nội xưa được tập hợp trong cuốn sách “Phố phường Hà Nội xưa” do NXB Hà Nội ấn hành năm 2016 chắc chắn sẽ đem đến cho bạn đọc những thông tin thú vị qua góc nhìn Hoàng Đạo Thúy. Cuốn sách đưa người đọc về với cảnh sắc, con người và hoạt động của phố phường Hà Nội từ thưở hình thành mảnh đất Thăng Long. Vẫn những câu chuyện lịch sử ấy, nhưng qua cách hành văn dẫn giải mộc mạc, người đọc nào cũng thấy cuốn hút.

“Dạo một chút qua Hồ Tây, nơi xưa kia là rừng lim dày đặc, quán Trấn Võ được dựng lên để trấn yểm tinh cáo 9 đuôi. Rẽ xuống Bưởi có rừng bàng, nuôi người làng Trích Sài - tức là Hái Củi. Để từ đó mà đi hết 13 trại, 61 phường của đất Thăng Long. Hình dung một chút để thấy tháp Báo Thiên 12 tầng bên Hồ Gươm. Cái náo nhiệt của phố Hàng Đàn, Hàng Hòm, Hàng Trống, Hàng Kèn phía Đông Nam, nhưng phía bờ Đông hồ Gươm lại toàn là ruộng dâu hiu quạnh. Lịch sử từng làng nghề, phố nghề được thong thả kể: Phố Hàng Gai không bán gai, thừng mà bán sách. Song cũng có những phố hàng hóa gắn liền với cái tên như phố Hàng Nón, Hàng Điếu, Hàng Hòm”.

Ông viết: “Làm nên những phố thị náo nhiệt là những người Thăng Long nho nhã, khéo léo, cần cù. Những ông đồ, những bác thợ gò, những chị gánh sách. Có ai đi qua phố Hàng Đào, để mà thấy biểu tượng của người Hà Thành thanh lịch. Hàng Đào gốc là nơi nhuộm màu đỏ, cho đủ thứ vải vóc, lụa là. Con người Hàng Đào tiếng là hào nhoáng, kiểu cách. Các cô Hàng Đào được nhiều thanh niên để ý, vì cô nào cũng ăn mặc đẹp đẽ cả. Bởi các cô con nhà buôn rất giàu, quan rất to. Nhưng đi sâu vào một tí, khách xa sẽ được chỉ dẫn, lại có một số lớn bà và cô làm thuê. Có những gia đình rất đạm bạc, ông dạy học, bà mở cửa hàng nhỏ. Không nói thách, không nói dối khách hàng, vì vậy mà được bà con tin cậy”.

Với “Phố phường Hà Nội xưa”, nhà văn hóa Hoàng Đạo Thúy đã kể lại thật sâu sắc văn hóa phong tục của mảnh đất kinh thành. Ông coi đó là những vật liệu quý để rèn đúc con người ngày mai. Bây giờ đây, khi chính người Hà Nội đôi lúc còn cảm thấy lạ lẫm với thành phố, với con người nơi mình đang sống thì những trang viết khúc triết, đầy hoài niệm của Hoàng Đạo Thúy lại càng thêm cần thiết: chúng tái hiện một Hà Nội khác, thâm trầm và sâu lắng hơn trong những căn rễ văn hóa chưa hẳn đã phôi phai...