Quân đội do Nga dẫn đầu đến Kazakhstan- Canh bạc của Putin?

Bạo lực mới bùng phát tại thành phố lớn nhất của Kazakhstan vào ngày 6/1 khi Nga tung lính dù đến để dập tắt một cuộc nổi dậy trên toàn quốc tại một trong những đồng minh Liên Xô cũ thân cận nhất của Moscow.

Cảnh sát ở thành phố chính Almaty cho biết, hàng chục người biểu tình đã thiệt mạng. Các nhà chức trách cho biết ít nhất 18 thành viên của lực lượng an ninh đã thiệt mạng, trong đó có hai người được tìm thấy đã bị chặt đầu. Hơn 2.000 người đã bị bắt.

Xe cộ bốc cháy ngổn ngang trên đường phố Almaty, một số tòa nhà chính phủ đổ nát và vỏ đạn nằm ngổn ngang trong khuôn viên dinh tổng thống, nơi bị những người biểu tình xông vào cướp phá vào ngày 5/1. Lực lượng quân sự đã giành lại quyền kiểm soát sân bay chính, nơi bị những người biểu tình chiếm giữ trước đó. Tối 6/1 đã chứng kiến những trận bạo lực mới tại quảng trường chính của Almaty.

Việc triển khai quân của Nga là một canh bạc của Điện Kremlin rằng lực lượng quân sự nhanh chóng có thể đảm bảo lợi ích của Nga ở quốc gia Trung Á sản xuất dầu và uranium, bằng cách nhanh chóng dập tắt bạo lực tồi tệ nhất trong 30 năm độc lập của Kazakhstan.

Các nhà báo của Reuters cho biết họ đã nghe thấy tiếng nổ và tiếng súng khi các phương tiện quân sự và hàng chục binh sĩ tiến vào Almaty, mặc dù vụ nổ súng đã dừng lại sau khi màn đêm buông xuống.

Truyền thông địa phương cho biết lực lượng an ninh đã giải tán người biểu tình khỏi quảng trường trung tâm và các tòa nhà chính phủ quan trọng khác, nhưng cũng có báo cáo về tiếng súng ở những nơi khác trong thành phố.

Internet đã bị ngắt trên toàn quốc, khiến không thể đánh giá mức độ của tình trạng bất ổn. Tuy nhiên, tình trạng bạo lực hiện nay là chưa từng có ở Kazakhstan.

'Hoạt động chống khủng bố'

Người kế nhiệm được lựa chọn kỹ càng của Nazarbayev là Tổng thống Kassym-Jomart Tokayev đã triệu tập lực lượng Nga ngay trong đêm như một phần của liên minh quân sự do Moscow đứng đầu, để chống lại cái mà ông gọi là "các nhóm khủng bố" do nước ngoài huấn luyện.

Moscow cho biết họ sẽ tham vấn với Kazakhstan và các đồng minh về các bước hỗ trợ "hoạt động chống khủng bố" của Kazakhstan và lặp lại khẳng định của Tokayev rằng cuộc nổi dậy là do nước ngoài truyền cảm hứng. Cả Kazakhstan và Nga đều không cung cấp bằng chứng hỗ trợ cho tuyên bố này.

Nga không tiết lộ họ đã gửi bao nhiêu binh lính hoặc họ đang đóng vai trò gì, và không thể xác định mức độ mà người Nga có thể đã tham gia.

Sự xuất hiện nhanh chóng của quân đội Nga thể hiện sự sẵn sàng của Điện Kremlin trong việc bảo vệ ảnh hưởng của mình ở Liên Xô cũ bằng vũ lực.

Kể từ cuối năm 2020, Moscow đã triệu tập nhà lãnh đạo Belarus chống lại một cuộc nổi dậy phổ biến, can thiệp để ngăn chặn một cuộc chiến tranh giữa Azerbaijan và Armenia, và, trước sự báo động của phương Tây, lại tập trung quân đội gần Ukraine.

Việc triển khai ở Kazakhstan có rủi ro: bằng cách cho thấy chính quyền Kazakhstan phụ thuộc vào sức mạnh của Nga, Moscow có thể khiến những người biểu tình càng thêm kích động.

Ngoài Nga, Armenia cũng đã gửi quân đến Kazakhstan như một phần của lực lượng gìn giữ hòa bình CSTO. Bộ Ngoại giao Belarus tuyên bố việc cử các quân nhân Belarus từ lực lượng CSTO đến Kazakhstan được thực hiện theo quy định của pháp luật.

"Quân đội Armenia đã đến Kazakhstan trong thành phần của lực lượng gìn giữ hòa bình CSTO", thông báo của Sputnik Armenia trên kênh Telegram viết.

"Cộng hòa Belarus hoàn toàn sẵn sàng hỗ trợ người dân Kazakhstan thân thiện và sẽ thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ đồng minh của mình", tuyên bố của Bộ Ngoại giao Belarus cho biết. 

Trong khi đó, trước những chỉ trích và cáo buộc của dư luận về các hoạt động của Tổ chức Hiệp ước an ninh tập thể (CSTO) ở Kazakhstan, ông Stanislav Zas-Tổng thư ký CSTO- tổ chức do Nga dẫn đầu cho biết, mục đích của CSTO là giúp Kazakhstan trong giai đoạn khó khăn này.

"Thật bức xúc khi nghe và đọc rằng, họ (CSTO) đã lợi dụng tình hình "- điều này hoàn toàn vô nghĩa. Tôi xin nhắc lại một lần nữa - mong muốn chân thành của tất cả các quốc gia của chúng ta - thực sự giúp Kazakhstan, hỗ trợ đồng minh trong giai đoạn khó khăn này",  ông Zas nhấn mạnh.

Trả lời Hãng thông tấn Sputnik, Tổng thư ký CSTO Stanislav Zas cho biết: "Về các nhiệm vụ được giao, có hai nhiệm vụ chính. Thứ nhất và cũng quan trọng nhất là bảo vệ nhà nước, các cơ sở chiến lược. Và nhiệm vụ thứ hai là giúp duy trì luật pháp và trật tự, đảm bảo an toàn cho người dân".

Cũng theo Tổng thư ký CSTO, các lực lượng gìn giữ hòa bình tập thể của CSTO ở Kazakhstan có quyền sử dụng vũ khí trong trường hợp bị các băng nhóm vũ trang tấn công.

 Cuộc nổi dậy ở Kazakhstan bắt đầu khi các cuộc biểu tình phản đối việc tăng giá nhiên liệu trong Ngày đầu năm mới, đã bùng lên vào 5/1, khi những người biểu tình hô khẩu hiệu chống Nazarbayev, xông vào và đốt cháy các tòa nhà công cộng ở Almaty và các thành phố khác.  Tại Alma-Ata, thủ đô cũ của nước cộng hòa, trong hai ngày 4 và 5 tháng 1, đã xảy ra đụng độ với lực lượng an ninh, cảnh sát sử dụng khí cay và lựu đạn gây choáng. Internet đã bị ngắt và tạm thời dừng việc phát sóng một số kênh truyền hình trên địa bàn Kazakhstan.

Tokayev ban đầu phản ứng bằng cách bãi nhiệm nội các của mình, đảo ngược việc tăng giá nhiên liệu và tách mình ra khỏi người tiền nhiệm, bao gồm cả việc tiếp quản một vị trí an ninh quyền lực mà cựu Tổng thống Nazarbayev đã giữ lại.

Nhưng những động thái đó đã thất bại trong việc xoa dịu đám đông cáo buộc gia đình Nazarbayev và các đồng minh đang tích lũy tài sản khổng lồ trong khi quốc gia 19 triệu người vẫn nghèo.

Tổng thống Tokayev cũng đã yêu cầu CSTO giúp đỡ "vượt qua mối đe dọa khủng bố". Cùng đêm đó, CSTO đã quyết định cử các lực lượng gìn giữ hòa bình tập thể đến Kazakhstan theo lời kêu gọi của Tokayev.

Bộ Ngoại giao Nga cho biết, Moscow cho rằng các sự kiện ở Kazakhstan có thế lực nước ngoài đứng sau nhằm nhằm phá hoại một cách thô bạo an ninh và tính toàn vẹn của nhà nước.