Quan hệ Việt- Mỹ đi về đâu trong tay Donald Trump và Hillary Clinton

Tổng thống Hillary Clinton: “Trung Quốc hãy đợi đấy!”

Nếu Hillary Clinton được bầu làm Tổng thống Mỹ, bà sẽ rất có thể tiếp tục cách tiếp cận của Tổng thống Obama tới Việt Nam và thậm chí có thể tăng sự tham gia của Washington với Hà Nội. Khi còn là Bộ trưởng Ngoại giao của chính quyền Tổng thống Obama, bà Hillary Clinton rất có kinh nghiệm trong lịch sử nước Mỹ hiện đại, đặc biệt là trong quan hệ với Việt Nam. Khi còn là  Đệ nhất phu nhân Mỹ, bà đi cùng Tổng thống Bill Clinton trong chuyến công du lịch sử của ông đến Việt Nam vào năm 2000.

Liên quan đến vấn đề kinh tế, bà Hillary Clinton trong tất cả các khả năng sẽ tìm cách mở rộng các thỏa thuận thương mại của Mỹ trong khu vực châu Á-Thái Bình Dương. Như khi còn là Ngoại trưởng Mỹ, bà đã cung cấp rất nhiều dấu hiệu hỗ trợ cho các cuộc đàm phán TPP. Ví dụ, trong năm 2012, trong khi ở Singapore, bà đã đưa ra một bài phát biểu nhấn mạnh tiềm năng cho TPP hạ thấp các rào cản, nâng cao tiêu chuẩn, và thúc đẩy tăng trưởng lâu dài trong khu vực.

Trong suốt nhiệm kỳ của mình với chính quyền Obama, Hillary Clinton đã được biết đến là một trong những thành viên nội các "diều hâu". Ví dụ, bà đã vận động để can thiệp vào Libya và sự tham gia của Mỹ lớn hơn ở Syria, chẳng hạn như việc thực hiện một vùng cấm bay của NATO. Thật vậy, bà Hillary Clinton ở khía cạnh nào đó có thể mạnh mẽ hơn tổng thống Obama trong việc khẳng định chính sách của Mỹ ở châu Á –Thái Bình Dương.

Trong suốt chiến dịch, bà Hillary Clinton đã hứa sẽ buộc Trung Quốc "có trách nhiệm" về những hành động hung hăng của mình trong khu vực và để tái khẳng định vai trò của Mỹ là một cường quốc Thái Bình Dương.

Trong 5 năm qua, giới chức Trung Quốc không ngừng lo ngại về việc Chính quyền Obama muốn kiềm chế sự bành trướng của Trung Quốc. Bắc Kinh thậm chí sẽ lo ngại hơn nữa nếu bà Hillary Clinton giành chiến thắng và trở thành chủ nhân mới của Nhà Trắng vào tháng 1.2017. Các nhà phân tích chính sách của Washington đối với châu Á nhận định bà Hillary Clinton, người giữ cương vị Ngoại trưởng Mỹ từ năm 2009-2013 trong chính quyền của ông Obama, ít nhất sẽ mở rộng các chính sách của người tiền nhiệm trong vấn đề Biển Đông và có thể sẽ theo đuổi một lập trường cứng rắn hơn.

Ông Sean King, Phó Chủ tịch Công ty Tư vấn Chiến lược Park tại New York, nói: “Một vị tổng thống như bà Hillary Clinton sẽ mở rộng các chính sách của Chính quyền Obama tại Biển Đông, thậm chí cứng rắn hơn. Bắc Kinh đang lo sợ khi nghĩ tới việc bà Hillary trở thành chủ nhân Nhà Trắng”. Nước Mỹ do bà Hillary lãnh đạo sẽ không phát động một cuộc chiến thật sự liên quan tới các nguồn lợi hải sản hay dầu khí ở Biển Đông, hoặc liên quan tới khoảng 500 đảo nhỏ ở vùng biển này. Thay vào đó, Chính quyền Hillary Clinton sẽ tiếp tục thúc đẩy các mục tiêu của chính quyền Obama đảm bảo quyền tự do hàng hải tại Biển Đông cho các tàu Mỹ, đồng thời duy trì hợp tác quân sự với các nước Đông Nam Á đang quan ngại hành động bành trướng của Trung Quốc.

Chính quyền mới của bà Hillary Clinton có thể sẽ đi xa hơn với việc chống lại Trung Quốc thông qua các tổ chức quốc tế hay những thỏa thuận mà hai nước cùng tham gia. Chính quyền này có thể cũng sẽ tăng cường hơn nữa quan hệ với Việt Nam và Philippines. Trong khi đó, Ben Reilly, Hiệu trưởng Trường Chính sách công và Các vấn đề Quốc tế thuộc Đại học Murdoch tại Australia, nhận định: “Hồ sơ về Hillary cho thấy Mỹ sẽ có cách phản ứng cương quyết hơn. Sẽ không có chuyện Mỹ gây chiến vì các bãi đá hay đảo san hô, song Washington sẽ khiến Trung Quốc phải trả những cái giá đắt hơn tại các thể chế quốc tế mà nước này tham gia, cũng như trong các vấn đề toàn cầu nói chung”. Bà Hillary Clinton giữ chức Ngoại trưởng Mỹ vào thời điểm Tổng thống Obama công bố chiến lược “xoay trục” sang khu vực châu Á–Thái Bình Dương, trong đó bao hàm cả sự tăng cường hiện diện quân sự.

Tại hội nghị có sự tham dự của các ngoại trưởng ở Hà Nội năm 2010, bà Hillary nhấn mạnh rằng luật pháp quốc tế là cơ sở cho các tuyên bố chủ quyền trên biển. Đây là “một cú đòn kín đáo” nhằm vào Trung Quốc, quốc gia đang sử dụng các tư liệu hàng hải cổ để làm cơ sở cho tuyên bố chủ quyền đối với 95% diện tích Biển Đông. Ông Alan Romberg, Giám đốc Chương trình Đông Á thuộc Trung tâm Stimson có trụ sở tại Washington, nói: “Trung Quốc lo ngại quan điểm của bà Hillary đối với họ. Bắc Kinh hiểu rõ rằng bà Hillary rất giàu kinh nghiệm song bà ấy dễ dự đoán hơn rất nhiều so với ông Donald Trump. Nếu xét theo chiều hướng này, có lẽ Trung Quốc sẽ bớt căng thẳng hơn nếu bà Hillary thắng cử”

Tờ Diplomat bình luận, với lịch sử quan hệ và vị trí của chiến dịch, có thể mong đợi một tổng thống Hillary Clinton tiếp tục mở rộng quan hệ thương mại với Việt Nam, thúc đẩy thể chế hóa các tranh chấp Biển Đông trong tổ chức đa phương như ASEAN, tăng cường năng lực hàng hải và quân sự của các đối tác quan trọng như Việt Nam, mạnh mẽ duy trì quyền tự do hàng hải và hàng không, thách thức Trung Quốc phải tuân thủ luật pháp quốc tế.

Tổng thống Donald Trump: “Nước Mỹ trước đã, các nước tự lo”

Nếu Donald Trump được bầu làm tổng thống, chúng ta có thể mong đợi những bất ngờ. Ông là một ứng cử viên độc đáo cho chức tổng thống Mỹ. Đây là chiến dịch đầu tiên của ông trước công chúng trong vai trò của một người làm chính trị.

Trước đó, Donald Trump là một cái tên được nhiều người biết đến liên quan đến bất động sản, truyền hình thực tế và báo lá cải.  Tóm lại, Donald Trump đang chạy đua như một "người ngooại đạo" tìm cách phá vỡ tiến trình chính trị của Mỹ.

Trong bài phát biểu chính sách đối ngoại của mình, Donald Trump đã công bố một chủ đề quan trọng “ưu tiên nước Mỹ”. Tuy nhiên, các chi tiết trong chính sách đối ngoại mà Donald Trump đưa ra lại  bất đồng với chính những nguyên tắc truyền thống của chính sách đối ngoại của Mỹ. Ví dụ, trong một nỗ lực để chống nhập cư bất hợp pháp và tội phạm có liên quan, ông đã hứa sẽ "xây dựng một bức tường" giữa Mỹ và đối tác thương mại lớn nhất của nó là Mexico. Đối với cuộc chiến chống khủng bố, Donald Trump đã nổi lên ý tưởng tra tấn nghi phạm khủng bố và mục tiêu gia đình của họ. Để đối phó với các cuộc tấn công khủng bố tại California vào tháng 12. 2015, ông đề xuất một lệnh cấm tạm thời đối với người Hồi giáo vào nước này.

Đối với Việt Nam và  châu Á-Thái Bình Dương, có ít nhất bốn lĩnh vực mà một tổng thống Donald Trump sẽ cho kết quả không chắc chắn.

Thứ nhất, về vấn đề thương mại, Donald Trump đã kịch liệt phản đối TPP, mô tả nó như là "một thỏa thuận khủng khiếp" chủ yếu mang lại lợi ích cho Trung Quốc (mặc dù Trung Quốc không tham gia TPP). Donald Trump cũng chỉ trích tư cách thành viên của Trung Quốc trong tổ chức WTO. Để hỗ trợ các công ty Mỹ và người lao động chống cạnh tranh "không công bằng", ông đã cam kết thực hiện một loạt các biện pháp trả đũa chống lại Trung Quốc thao túng tiền tệ, các khoản trợ cấp cho các doanh nghiệp nhà nước, và đánh cắp tài sản trí tuệ. Cùng một loại lý luận có thể được mở rộng đến các nước châu Á khác mà Mỹ có thâm hụt thương mại, chẳng hạn như Việt Nam.

Thứ hai, Donald Trump đã chỉ trích vai trò của hệ thống trên toàn thế giới của liên minh, từ NATO đến Thái Bình Dương. Ông tin rằng các liên minh đang mất cân đối và đồng minh của Mỹ nên mang nhiều gánh nặng hoặc thậm chí bị bỏ rơi nếu quá tốn kém đối với Mỹ. Ví dụ, Donald Trump đã đề xuất rằng các đồng minh hiện đang được bảo vệ bởi những chiếc ô hạt nhân của Mỹ, như Saudi Arabia, Nhật Bản và Hàn Quốc nên tìm kiếm vũ khí hạt nhân của riêng mình.

Thứ ba, Donald Trump đã tuyên bố sẽ không can thiệp vào các cuộc xung đột mà không trực tiếp đe dọa an ninh Mỹ. Ông đã chỉ trích nặng nề sự can thiệp của Mỹ tại Iraq và Libya như là sai lầm. Donald Trump đã không đưa ra một quan điểm rõ ràng về Biển Đông, nhưng cho rằng Mỹ không phải là một bên lien quan trực tiếp, mà nên để cho các nước như Việt Nam và Philippines tự bảo vệ lợi ích của họ.

Thứ tư và rộng hơn, Donald Trump đã nhìn một cách hoài nghi về vai trò của Mỹ như bảo lãnh cho trật tự thế giới. Kể từ khi chiến tranh thế giới II, Mỹ đã trở thành vị trí lãnh đạo toàn cầu, chẳng hạn như phát triển các tổ chức quốc tế, duy trì sự tự do trên biển, phát huy giá trị dân chủ, gây ảnh hưởng đến các cuộc xung đột quốc tế. Với chính sách “ưu tiên nước Mỹ” của Donald Trump, cho dù ông sẽ tiếp tục di sản này, song sẽ tạo ra sự không chắc chắn cho tương lai của quan hệ quốc tế.

Cho dù Donald Trump hay Hillary Clinton sẽ được chọn làm tổng thống mới và sự lựa chọn này sẽ có ảnh hưởng đối với Việt Nam và khu vực Châu Á-Thái Bình Dương.