Tại sao có công nghệ chế biến hàng đầu thế giới, doanh nghiệp ngành này vẫn lo giảm sức cạnh tranh?

Theo Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), xuất khẩu thủy sản của Việt Nam dự kiến sẽ tiếp tục tăng trưởng trong năm 2022 nhưng cũng đối mặt với nhiều khó khăn khi phải cạnh tranh gay gắt trên thị trường thế giới, trong khi các thị trường nhập khẩu ngày càng đặt ra những yêu cầu cao hơn về an toàn thực phẩm và chất lượng sản phẩm thủy sản.

Xuất khẩu thủy sản đạt 8,84 tỷ USD

Theo thống kê của Tổng cục Hải quan, xuất khẩu thủy sản của cả nước tháng 11/2021 đạt 206.500 tấn, trị giá 910,9 triệu USD.

Tính chung năm 2021, xuất khẩu thủy sản của Việt Nam đạt 2,01 triệu tấn, trị giá 8,84 tỷ USD, giảm 0,85% về lượng, nhưng tăng 4,9% về trị giá so với năm 2020.

Cục Xuất nhập khẩu đánh giá, việc thực hiện Nghị quyết 128 về quy định tạm thời "Thích ứng an toàn, linh hoạt, kiểm soát hiệu quả dịch Covid-19", cùng với sự hỗ trợ của các bộ, ngành, địa phương nhằm tháo gỡ khó khăn trong hoạt động sản xuất kinh doanh và nỗ lực của các doanh nghiệp, ngành thủy sản đã phục hồi sản xuất, đẩy mạnh xuất khẩu từ nửa cuối tháng 10/2021 đến nay. 

Kết quả kim ngạch xuất khẩu năm 2021 tăng so với năm 2020 là thành công lớn của ngành trong bối cảnh dịch Covid-19 tác động mạnh trong nửa cuối năm 2021.

Đáng chú ý, nhập khẩu thủy sản của các nước lớn trên thế giới trong năm 2021 đã phục hồi mạnh so với năm 2020, thậm chí có nhiều nước đã nhập khẩu vượt mức trước đại dịch như Mỹ, Tây Ban Nha, Pháp…

Mỹ là thị trường nhập khẩu thủy sản lớn nhất thế giới và cũng là thị trường nhập khẩu tăng mạnh nhất so với năm 2020 và năm 2019. 

Trong 9 tháng năm 2021, nhập khẩu thủy sản của Mỹ đạt 21,4 tỷ USD, tăng 29,4% so với cùng kỳ năm 2020 và tăng 25,6% so với cùng kỳ năm 2019.

Nâng cao khả năng cạnh tranh xuất khẩu thủy sản

Cục Xuất nhập khẩu dự báo, năm 2022, mặc dù dịch Covid-19 vẫn diễn biến khó lường, nhưng các doanh nghiệp đã thích ứng với việc vừa sản xuất, vừa chống dịch theo Nghị quyết 128, xuất khẩu thủy sản của Việt Nam dự kiến sẽ tiếp tục tăng trưởng, trong bối cảnh nhu cầu thủy sản thế giới tiếp tục ở mức cao. 

Tuy nhiên, thủy sản Việt Nam cũng đối mặt với nhiều khó khăn khi phải cạnh tranh gay gắt trên thị trường thế giới, trong khi các thị trường nhập khẩu ngày càng đặt ra những yêu cầu cao hơn.

Đơn cử như tại Nhật Bản, trong bối cảnh dịch Covid-19 tại Nhật Bản đã được kiểm soát, các sản phẩm tôm sú cỡ lớn của Việt Nam sẽ có nhiều cơ hội để tăng thị phần trong thời gian này. Tuy nhiên các sản phẩm tôm của Việt Nam sẽ phải cạnh tranh mạnh với tôm của Indonesia và Ấn Độ.

Trong khi đó, theo ông Lê Văn Quang - Tổng Giám đốc Công ty CP Tập đoàn thủy sản Minh Phú, hiện diện tích nuôi tôm ở ĐBSCL phát triển nhanh và quá "nóng" nên để lại hậu quả khôn lường khi nhiều vùng đất, nước ở ĐBSCL đang bị ô nhiễm nặng.

Ông Quang nêu ví dụ, Ecuador chỉ có 250.000ha nuôi tôm nhưng sản lượng tương đương với Việt Nam với khoảng 940.000 tấn (Việt Nam có khoảng 790.000ha nuôi tôm). 

Đáng chú ý, giá thành sản xuất tôm của Ecuador thấp hơn Việt Nam do họ tiếp cận nuôi tôm theo hướng thích nghi, kháng bệnh, chọn lọc tự nhiên nên chọn được quần thể tôm bố mẹ có khả năng thích nghi tốt, tỷ lệ sống đạt 90%. 

"Giá thành của họ thấp hơn 20 - 30% do tỷ lệ thả nuôi của họ thấp, môi trường không bị ô nhiễm, nhân công rẻ" - ông Quang đúc kết.

Cũng theo ông Quang, công nghệ chế biến thủy sản của Việt Nam, trong đó có tôm hiện thuộc top đầu thế giới nhưng lợi thế này không còn trong vài ba năm nữa.

"Ecuador đang chuẩn bị nguồn lực để nâng sản xuất hàng giá trị gia tăng lên mức 30%, Ấn Độ cũng tập trung sản xuất hàng giá trị gia tăng, nếu không có giải pháp kịp thời, ngành tôm Việt Nam sẽ giảm sức cạnh tranh" – ông Quang nói.

Ông Quang kiến nghị, các ngành chức năng, địa phương nên quy hoạch vùng nuôi tôm theo hướng thuận thiên, liên kết tuần hoàn, liên kết theo chuỗi giá trị, đảm bảo lợi ích của mọi đối tác tham gia, nông dân làm giàu được với nghề nuôi tôm.

"Hiện, quy hoạch nuôi tôm thiếu bài bản, không có kênh cấp thoát nước riêng nên dịch bệnh tăng. Do vậy, việc quy hoạch chuỗi giá trị tôm là cần thiết để định hình lại vùng nuôi phù hợp với lợi thế từng vùng, địa phương; quy hoạch vùng tôm lúa, tạo thành vành đai an toàn để dịch bệnh không lấn vào vùng nuôi tôm" - ông Quang nhấn mạnh.