Tái tạo van tim bằng màng ngoài tim: Niềm hy vọng cho người nghèo

Người ta kể rằng tại bệnh viện Ohashi, nơi GS.BS Shigeyuki Ozaki làm việc, nhiều người vẫn gọi ông là “siêu bác sĩ” (super doctor). Ở một đất nước nở rộ nhiều “siêu nhân” và “siêu anh hùng” trong  văn chương, phim ảnh như Nhật Bản, cách gọi đó có thể không mấy ấn tượng, thế nhưng Ozaki lại xứng đáng vì ông là cha đẻ của phương pháp tái tạo van động mạch chủ bằng chất liệu tự thân nổi tiếng thế giới.

Thực hiện phương pháp Ozaki tại bệnh viện đại học Y dược TP.HCM. Ảnh: BVCC

Chế van tim từ màng ngoài tim

Hơn ai hết, những bệnh nhân bị hư van tim (bẩm sinh, bệnh lý, thoái hoá) hiểu được nỗi khổ của thay van tim. PGS.TS Nguyễn Hoàng Định, phó giám đốc trung tâm Tim mạch bệnh viện đại học Y dược TP.HCM, nói: “Họ hoặc phải mang van tim nhân tạo làm bằng titanium hoặc van sinh học heo hoặc bò, nhưng cả hai cách đều có nhược điểm. Với van cơ học, bệnh nhân phải dùng thuốc kháng đông máu suốt đời để phòng ngừa hình thành máu cục. Thuốc gây nhiều bất tiện như kẹt van, xuất huyết não, xuất huyết tiêu hoá, xuất huyết cơ. Với van sinh học, bệnh nhân không dùng thuốc kháng đông, nhưng tuổi thọ van chỉ 10 – 15 năm, sau đó phải thay van mới. Người càng trẻ, tuổi thọ van càng thấp”.

Năm 2007, khi GS Ozaki thực hiện những ca tái tạo van động mạch chủ đầu tiên làm bằng màng ngoài tim của bệnh nhân, nhiều người không khỏi nghi ngờ. Nhưng hội đồng  khoa học của trung tâm y khoa Ohashi đại học Toho cho phép áp dụng, vì GS Ozaki đã thực nghiệm thành công trên động vật, và đặc biệt, họ tin vào lợi ích mà nó mang lại cho bệnh nhân.

BS Võ Tuấn Anh, khoa phẫu thuật tim bệnh viện đại học Y dược TP.HCM, giải thích: “Người ta mở ngực bệnh nhân lấy một phần màng ngoài tim bệnh nhân ra, xử lý bằng dung dịch glutaraldehyde để nó săn chắc lại. Tiếp theo dùng một bộ đo (sizer) lấy chính xác kích thước van tim, tạo hình ba lá van theo một bản mẫu (template) rồi may vào vòng van tim bệnh nhân. Do màng tim của chính bệnh nhân và không sử dụng bất kỳ vật liệu ngoại lai nào, nên bệnh nhân không phải dùng thuốc kháng đông”.

Năm 2014, trên tạp chí uy tín Thoracic Cardiovascular Surgery, GS Ozaki công bố báo cáo 404 ca đầu tiên tái tạo van tim theo cách mới, theo đó chỉ có hai ca cần mổ lại vì viêm cơ tim, bảy bệnh nhân tử vong ở bệnh viện không do bệnh tim, không ghi nhận bất kỳ sự cố tắc mạch nào và ở thời điểm theo dõi 53 tháng, 96,2% bệnh không phải mổ lại!

Với những hiệu quả tốt đẹp đó, hơn 50 quốc gia đã quan tâm và du nhập phương pháp Ozaki. Cuối tháng 6.2017, GS Shigeyuki Ozaki đến Việt Nam, chuyển giao kỹ thuật và bệnh viện E Hà Nội là nơi đầu tiên triển khai, đến nay thực hiện được sáu ca. Bệnh viện đại học Y dược TP.HCM là cơ sở y tế đầu tiên ở phía Nam áp dụng thành công phương pháp Ozaki, đến cuối tuần qua thực hiện được mười ca.

Nhiều bệnh nhân có thể tiếp cận

“Đối với bệnh nhân hư van động mạch chủ cần thay van, phương pháp Ozaki không có giới hạn về chỉ định”, BS Tuấn Anh chia sẻ. “Thế nhưng phương pháp này có lợi rất nhiều ở bệnh nhân nữ có thai cần thay van tim. Nếu thay van cơ học như trước đây, họ phải uống thuốc kháng đông, có thể gây dị tật thai; còn nếu thay van sinh học, thai kỳ lại làm van mau hư hơn, chỉ vài năm sau họ phải mổ lại để thay van mới. Giờ đây với phương pháp Ozaki, họ không phải sợ điều gì”.

Chị V.T.M, 30 tuổi, ngụ tại Tây Ninh là một trong những người nhận được lợi ích này. Bị bệnh tim từ năm 27 tuổi, khám bệnh phát hiện hở van động mạch chủ cần thay van, chị tưởng như không còn cơ hội mang thai và sinh con khi nghe nói nguy cơ của thay van tim theo cách cũ. Nhưng sau khi được bác sĩ bệnh viện đại học Y dược TP.HCM thay van tim tự thân cuối năm qua, chị cho biết trong năm 2018 mình sẽ mang thai.   

Nhưng tại bệnh viện đại học Y dược TP.HCM, phương pháp Ozaki còn được “nâng cấp”. Thay vì mổ hở như kinh điển, các bác sĩ áp dụng kỹ thuật mổ tim ít xâm lấn (mổ nội soi), thông qua một đường rạch nhỏ 6cm ở ngực. Bệnh nhân giảm đau, ít mất máu, đường mổ ngắn và xuất viện nhanh hơn. BS Hoàng Định nói tiếp: “Sau khi trừ bảo hiểm y tế, mỗi ca thay van tự thân bệnh nhân trả 80 triệu đồng, tiết kiệm ít nhất 20 triệu đồng so với cách trước đây vì không phải mua van tim”.

Đáng nói trong mười ca thay van tim động mạch chủ tự thân ở bệnh viện đại học Y dược TP.HCM, có cả trẻ em. BS Cao Đằng Khang, phó trưởng khoa phẫu thuật tim, chia sẻ: “Phương pháp Ozaki nguyên bản không áp dụng cho trẻ, vì không có bộ đo kích thước phù hợp. Chưa kể trẻ tăng trưởng nhanh, sau vài năm van ghép vào có thể không phù hợp”.

Nhưng bằng cách tham khảo đồng nghiệp trên thế giới và ứng dụng sáng tạo, BS Khang và đồng nghiệp đã thực hiện được ba ca thay van động mạch chủ cho trẻ bằng phương pháp Ozaki. Ca mới nhất trong tuần qua là một trẻ ba tuổi.

Cần nói thêm, năm 2014 bệnh viện Nhi khoa Boston (Hoa Kỳ) là nơi đầu tiên trên thế giới áp dụng phương pháp Ozaki cho bệnh nhi sau khi mời đích thân vị “siêu bác sĩ” đến truyền nghề. Đến nay bệnh viện đã thực hiện được mười ca.

BS Christopher Baird, giám đốc chương trình sửa van tim bẩm sinh của bệnh viện phải thừa nhận: “Trong lịch sử y khoa không có kỹ thuật tốt đẹp nào để sửa van động mạch chủ trẻ em. Có vài kỹ thuật tái tạo van tim, nhưng chỉ 1 – 3 năm sau trẻ cũng phải mổ lại. Vì điều này, đa số trung tâm chọn cách thay van tim cơ học hay sinh học, nhưng chúng đều có bất lợi. Chúng tôi nghĩ kỹ thuật Ozaki mang lại hiệu quả lâu dài và tốt đẹp hơn những giải pháp hiện tại”.