Tăng chất lượng để đảm bảo thu nhập cho ngành nông nghiệp

Giá trị gia tăng còn thấp

Theo ý kiến của nhiều chuyên gia, tăng trưởng nông nghiệp thời gian qua chủ yếu theo chiều rộng bằng cách tăng diện tích, tăng vụ dựa trên mức độ thâm dụng các yếu tố vật chất đầu vào cho sản xuất (lao động, vốn, vật tư) và nguồn lực tự nhiên cao. Dù sản phẩm làm ra nhiều và rẻ nhưng giá trị thấp, hiệu quả sử dụng đất đai chưa cao...

Chế biến thô quá nhiều khiến giá trị nông - thủy sản của VN không cao, thu nhập của nông dân đạt thấp.

Theo số liệu của Bộ NNPTNT, tỷ lệ giá trị gia tăng so với tổng giá trị sản xuất nông nghiệp đã giảm từ 66,35% năm 2000 xuống còn 58,8% năm 2010 (theo giá thực tế) và từ 45,6% xuống còn 38,8% (theo giá so sánh). Giá trị gia tăng theo tổng sản lượng GDP năm 2011 cũng giảm xuống còn 2,3% (trước đây là 3 - 3,2%). Điều đó, có nghĩa là tuy người nông dân ngày càng làm ra nhiều sản phẩm, nhưng thu nhập (thực tế) không những không tăng lên theo, mà còn giảm đi.

Sở dĩ xảy ra nghịch lý trên, theo ông Diệp Kỉnh Tần- Thứ trưởng Bộ NNPTNT là do từ trước tới nay, chúng ta mới chỉ quan tâm nhiều tới nuôi và trồng, chứ chưa đầu tư vào chế biến. “Thực tế, những người trồng cà phê khắp thế giới, trong đó có Việt Nam chỉ được hưởng chưa tới 20% khi sản phẩm tới tay người tiêu dùng. Chỉ cần có thể sản xuất được cà phê hòa tan là có thể nâng cao giá trị được hơn vài lần”.

Lúa gạo là mặt hàng được “tái cơ cấu” đầu tiên theo hướng gạo xuất khẩu được cải thiện chất lượng với tỷ trọng gạo 5-10% tấm chiếm 70% sản lượng. Giá trị gia tăng của gạo xuất khẩu được đặt mục tiêu nâng thêm 15% vào năm 2015 và từ 20-25% vào năm 2020.

Đối với mặt hàng cà phê, việc nâng cao giá trị gia tăng sẽ được tập trung vào các khâu: Áp dụng quy trình thực hành sản xuất tốt đối với cà phê nguyên liệu; đổi mới công nghệ sơ chế; tăng tỷ lệ chế biến sâu thông qua cơ cấu lại sản phẩm cho phù hợp với thị trường. Mặt hàng thủy sản cũng sẽ cơ cấu lại sản phẩm chế biến đông lạnh, vốn chiếm đến 85% sản phẩm thủy sản chế biến xuất khẩu, theo hướng giảm tỷ lệ sơ chế, tăng tỷ trọng sản phẩm ăn liền.

Hút đầu tư

GS Nguyễn Văn Bộ - Giám đốc Viện Khoa học Nông nghiệp VN cho rằng: “Trong tái cơ cấu ngành nông nghiệp, chúng ta phải xác định doanh nghiệp và nông dân là một trục, còn Nhà nước chỉ ban hành về chính sách, đầu tư theo hướng thị trường cần cái gì, đầu tư cái đó”.

Bà Phạm Thị Yến Nhi - Giám đốc Sở NNPTNT An Giang kiến nghị: “Khi đặt vấn đề tái cơ cấu nông nghiệp, cần chú ý đến việc thu hút khối tư nhân và doanh nghiệp đầu tư vào đây. Như ở An Giang, một mô hình có thể huy động đầu tư của khối tư nhân là xã hội hóa công tác giống lúa. Mô hình được triển khai từ năm 2001 và hiện nay diện tích nhân giống của An Giang đạt trên 16.000ha với 208 tổ chức nhân giống, cung cấp trên 80.000 tấn giống lúa xác nhận, đáp ứng trên 90% nhu cầu giống cho sản xuất”.

Ông Nguyễn Hữu Dương- Giám đốc Sở NNPTNT Hải Dương đề xuất: “Để thúc đẩy sản xuất hàng hóa lớn, chúng ta cần cơ cấu lại ruộng đất bằng cách sửa đổi Luật Đất đai theo hướng chỉ chia cho dân một nửa diện tích, nửa còn lại Nhà nước quản lý để dành cho các cá nhân, doanh nghiệp có điều kiện về vốn, khoa học kỹ thuật thuê lại để sản xuất”.

Nếu các ngành hàng như lúa gạo, cà phê, cao su… đã đạt mức tới hạn, thì theo đánh giá, thủy sản vẫn là lĩnh vực còn nhiều tiềm năng phát triển nhất. Bộ NNPTNT cũng dự kiến tái cơ cấu lại đầu tư theo hướng, giảm đầu tư thủy lợi cho cây lúa, tăng đầu tư thủy lợi cho thủy sản.

Lê Hân