Thận trọng với chế phẩm sụn cá mập

Một số lợi ích của sụn cá mập

Sụn cá mập có thành phần chính là mô liên kết, bao gồm mucopolysaccharides (chứa chondroitin sulfate), glycosaminoglycans, chất đạm, calcium, và collagen. Do cấu tạo như vậy, nên sụn cá mập có một số lợi ích cho sức khoẻ con người như sau:

Bổ sung khoáng chất, đặc biệt là canxi và phốtpho. Canxi là khoáng chất cần thiết cho xương và răng, có lợi cho hệ tim mạch. Phốtpho giúp cơ thể sử dụng được các khoáng chất và cần thiết trong một số chức năng riêng của thận.

Do lợi ích lâm sàng chưa được chứng minh, nên dù là thực phẩm chức năng thì tốt nhất cũng cần xem xét kỹ trước khi sử dụng chế phẩm từ sụn cá mập.

Có thể tốt cho khớp: glycosaminoglycans có trong sụn cá mập có vai trò giúp duy trì độ ẩm và chống lại áp lực đè lên sụn. Nhiều nghiên cứu cho thấy, chất glycosaminoglycans và mucopolysaccharides (chứa chondroitin sulfate) có vai trò kích thích sản xuất các thành phần của sụn khớp, giúp làm chậm quá trình thoái hoá khớp, ngoài ra, bổ sung dịch giúp khớp hoạt động dễ dàng hơn.

Chondroitin là nguyên liệu chủ yếu trong quá trình tái tạo mô sụn và xương. Chất này cũng có tác dụng ức chế enzym elastase (men này là chất trung gian gây thoái hoá sụn khớp); kích thích quá trình tổng hợp các proteoglycan nên được chỉ định dùng bổ trợ trong các chứng tổn thương và thoái hoá khớp.

Bên cạnh đó, chất mucopolysaccharides (chứa chondroitin sulfate) có tính năng kích thích các đáp ứng miễn dịch có lợi cho phản ứng viêm trong cơ thể, qua đó giúp giảm triệu chứng trong bệnh viêm khớp. Tuy nhiên số lượng nghiên cứu về lợi ích của sụn cá mập và bệnh khớp chưa đủ lớn để có thể công bố chính thức về tác dụng có lợi này cho người dân.

Đã có thời gian, sụn cá mập được xem là thuốc điều trị ung thư và được bán rộng rãi trên thị trường nhiều nước. Việc hình thành và phát triển khối u liên quan đến hình thành các mạch máu mới để cung cấp chất dinh dưỡng cho khối u. Nếu quá trình sinh mạch máu mới không được tạo ra, khối u sẽ thiếu máu nuôi, tế bào ung thư không sinh sản được, khối u sẽ ngừng tăng trưởng.

Có nhiều nghiên cứu trên thế giới phát hiện ra đặc tính ức chế hình thành mạch máu mới của chất chondroitin sulfat có trong sụn cá mập. Ngoài ra, một số nghiên cứu trong phòng thí nghiệm cũng chỉ ra một số chất có tên Troponin I, SCAIF-I trong sụn cá mập có tác dụng ức chế khả năng tân tạo mạch máu.

Tuy nhiên, cho đến nay, lợi ích trên lâm sàng của sụn cá mập với bệnh ung thư chưa được chứng minh, và còn nhiều tranh cãi về hiệu quả thật sự của sụn cá mập. Nhiều nghiên cứu trên bệnh nhân ung thư không cho thấy sự khác biệt về diễn tiến bệnh, giảm các triệu chứng của bệnh, hoặc cải thiện thời gian sống còn của bệnh nhân khi dùng thêm sụn cá mập trong thời gian điều trị.

Với các bệnh lý nhãn khoa: chất chondroitin sulfat (có trong sụn cá mập) cũng góp phần nuôi dưỡng các tế bào giác mạc mắt, tái tạo lớp giác mạc giúp mắt không bị khô do chondroitin sulfat có tác dụng tạo độ nhớt thích hợp và lớp dịch trước giác mạc.

Người ta cũng ghi nhận tác dụng duy trì độ trong suốt của giác mạc của chất chondroitin sulfat. Chrondroitin sulfat còn được dùng điều trị hỗ trợ trong các phẫu thuật nhãn khoa (đục thuỷ tinh thể, tăng nhãn áp...) Tuy nhiên, các bằng chứng y học về lợi ích của sụn cá mập trên bệnh lý nhãn khoa vẫn chưa đủ số lượng và chưa đạt được mức thuyết phục cho chỉ định lâm sàng.

Cần thận trọng khi dùng

Hiện tại sụn cá mập được bán rộng rãi dưới dạng thực phẩm bổ sung (thực phẩm chức năng), chứ không phải là thuốc điều trị, tuy nhiên để có thể sử dụng hợp lý nhằm đạt được hiệu quả, cần chú ý liều dùng và những trường hợp sau:

- Tránh dùng chondroitin sulfat trong những trường hợp cơ thể cần hiện tượng tăng sinh mạch để phát triển, lành vết thương hoặc có hiện tượng tăng nhu cầu năng lượng như trẻ em đang lớn, phụ nữ muốn có thai hoặc đang mang thai, đang thời kỳ nuôi con bú, người bị tai biến về tim mạch, bệnh nhân mới trải qua phẫu thuật lớn, bệnh nhân bị phỏng diện rộng, hoặc vận động viên cần phát triển cơ bắp.

- Không dùng sụn cá mập đối với bệnh nhân bị đái tháo đường do sụn cá mập có tác dụng thay đổi đường huyết, gây khó khăn trong kiểm soát lượng đường trong máu của bệnh nhân.

- Lượng canxi có trong sụn cá mập rất cao, việc dùng chung sản phẩm này với sản phẩm bổ sung canxi cần tham khảo ý kiến thầy thuốc.

Tóm lại, việc sử dụng sụn cá mập nên được cân nhắc trong từng hoàn cảnh để mang lại lợi ích tốt nhất. Vì thực phẩm chức năng không phải là thuốc điều trị để điều trị các bệnh nói trên, bệnh nhân vẫn cần được khám và điều trị tại các cơ sở chuyên khoa.