Thứ trưởng Hoàng Trung: Nếu phát hiện vi phạm kiểm dịch thực vật, lô hàng không được xuất khẩu, tạm dừng khai thác mã số

- Gần đây, Trung Quốc và EU đã đưa ra cảnh báo về tình trạng một số nông sản của Việt Nam vẫn chưa tuân thủ các biện pháp kiểm dịch thực vật. Bộ NNPTNT đã có những phản ứng ra sao, thưa Thứ trưởng?

Sau khi nhận được thông báo từ Trung Quốc và EU về một số vi phạm kiểm dịch thực vật trên trái cây của Việt Nam, Bộ NNPTNT đã có thông báo gửi các địa phương có mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói thành lập ngay các tổ kiểm tra đi đánh giá, xác định nguyên nhân, sau đó làm báo cáo gửi về Cục BVTV.

Trên cơ sở các báo cáo sau khi kiểm tra, đánh giá, Cục BVTV tiến hành thẩm định lại một lần nữa và cử đoàn đến kiểm tra lại, sau đó hoàn thiện báo cáo để xác định nguyên nhân và đưa ra các giải pháp. Tiếp đó, chuyển đến các cơ quan liên quan từ các nước nhập khẩu.

Tôi có thể lấy ví dụ như đối với rệp, chúng ta có thể xác định giai đoạn khi thu hoạch sản phẩm trên vườn đã có giám sát, biện pháp phòng trừ rệp trước thu hoạch chưa? Nếu chưa thì đây là một trong những vi phạm hay nói khác là một trong những thiếu sót trong chuỗi sản xuất.

Tiếp đó, khi hàng hóa đưa về cơ sở đóng gói để tiến hành phân loại và đóng gói, dán nhãn hiệu để xuất khẩu thì đã bảo đảm việc kiểm soát sinh vật gây hại có bị nhiễm trên các cuống quả chưa?. Đây là những khâu kỹ thuật chúng ta phải xác định, tìm hiểu nguyên nhân và trên cơ sở đó ngay lập tức đưa ra các giải pháp ở ngoài vườn để xử lý tất cả rệp hoặc các loại sâu bệnh hại khác.

Liên quan đến việc phân loại hàng hóa, kiểm tra chất lượng cũng như đóng gói nhãn mác, bao bì thì các cơ sở phải tuân thủ theo các quy định của Nghị định thư, tuy nhiên rất nhiều nơi không làm được việc này. Tệ hại nữa là có cơ sở đóng gói lại không làm tại cơ sở đóng gói mà lại đóng gói ngay tại vườn, đây cũng là những tồn tại. 

Sau khi xử lý về mặt kỹ thuật, phải có báo cáo gửi sang phía các nước nhập khẩu để họ thẩm tra, xem xét và trên cơ sở đó thống nhất với chúng ta để có động thái khắc phục, tránh tình trạng bị áp "hàng rào kỹ thuật" cao hơn, nghiêm trọng có thể bị tạm dừng hoặc cấm nhập khẩu hàng của chúng ta. Không còn cách nào khác chúng ta phải tuân thủ các quy định của nước nhập khẩu đưa ra.

- Đối với những nông sản vi phạm kiểm dịch thực vật sẽ được xử lý như thế nào thưa, Thứ trưởng?

Đầu tiên, sẽ không cho phép xuất khẩu và quay trở lại nơi xuất xứ đối với những nông sản không tuân thủ các biện pháp kiểm dịch thực vật.

Thứ hai, ngay lập tức sẽ có thông báo để các cơ quan chuyên môn tại địa phương kiểm tra, đánh giá, giám sát tìm hiểu nguyên nhân vì sao không bảo đảm yêu cầu.

Thứ ba, rà soát, kiểm tra, giám sát những mã số được cấp để duy trì đầy đủ các điều kiện và theo Nghị định thư chúng ta đã ký kết xem các địa phương đã tuân thủ theo các quy định, hướng dẫn chưa?. Tại các cơ sở đóng gói thì một trong những yêu cầu bắt buộc phải có các cán bộ kỹ thuật theo dõi từ công tác kiểm tra hàng hóa đầu vào; Giám sát hàng hóa có bị nhiễm đối tượng kiểm dịch thực vật hay không?.

- Thưa Thứ trưởng, để chấm dứt tình trạng nông sản xuất khẩu vi phạm kiểm dịch thực vật, Bộ NNPTNT sẽ có giải pháp căn cơ gì?

Thứ nhất, các cơ quan của Bộ NNPTNT như: Cục Bảo vệ thực vật, Cục Trồng trọt, Vụ Hợp tác quốc tế sẽ tiếp tục đàm phán với các nước để mở cửa thị trường. Theo đó, đàm phán với các nước để đưa ra quy định cụ thể, rõ ràng hơn đối với việc xây dựng các mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói.

Phối hợp chặt chẽ với các cơ quan đã thông báo vi phạm về mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói để có những thỏa thuận một cách bình đẳng trong việc xác định nguyên nhân, đưa ra giải pháp để họ chấp nhận những mã số mà chúng ta đã vi phạm để phục hồi trở lại. 

Trên cơ sở đó sẽ thống nhất tuân thủ theo những yêu cầu của nước nhập khẩu, thậm chí nếu trong một thời gian khoảng 6 tháng - 1 năm hai bên sẽ cùng ngồi với nhau để tìm ra các giải pháp xử lý ngay những tranh chấp phát sinh trong quá trình xuất khẩu hàng hóa.

Đồng thời chỉ đạo các cơ quan của Bộ NNPTNT tiếp tục tập huấn, tuyên truyền, phổ biến cho các địa phương, đặc biệt là quy trình cấp mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói ra sao, đồng thời quy trình giám sát những mã số đã được cấp; Thẩm định, kiểm tra hồ sơ đầu vào của các cơ quan chuyên môn tại địa phương thực hiện đã đúng chưa?.

Thứ hai, mở ngay các lớp tập huấn cho cán bộ làm công tác kỹ thuật tại các cơ sở đóng gói. Đây là khâu rất quan trọng nhưng hiện đang rất yếu. Nếu không làm được, không trước thì sau hàng hóa của chúng ta vẫn bị vi phạm các yêu cầu về kiểm dịch thực vật và an toàn thực phẩm của các nước.

Thứ ba, Bộ NNPTNT sẽ áp dụng các biện pháp hành chính. Nếu các lô hàng đến cửa khẩu mà hệ thống kiểm dịch thực vật phát hiện được thì lập tức cho tái xuất trở lại, không cho phép xuất khẩu và tạm dừng việc khai thác, sử dụng mã số đó. 

Nếu phía Trung Quốc thông báo hàng hóa đó vi phạm, trong thời gian điều tra xác định nguyên nhân tìm biện pháp khắc phục và đàm phán với các biện pháp mà phía Việt Nam đưa ra có thể đáp ứng được các yêu cầu về kiểm dịch thực vật cũng như an toàn phẩm của Trung Quốc lúc đó mới thông báo cho địa phương và thông báo cho chủ sở hữu các cơ sở đóng gói, mã số vùng trồng tiếp tục được phép khai thác và phục vụ cho việc xuất khẩu. 

Về lâu dài, trên cơ sở Luật Bảo vệ thực vật, Bộ NNPTNT cũng đã làm việc với Bộ Tư pháp để trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Nghị định về hướng dẫn cấp mã số, vùng trồng và cơ sở đóng gói và Nghị định về các chế tài xử phạt trong lĩnh vực này. 

Hiện, Bộ NNPTNT đang phối hợp với Bộ Tư pháp làm các thủ tục, trình tự trình Thủ tướng Chính phủ. Đây là căn cứ pháp lý rất quan trọng để phục vụ cho việc quản lý một cách chặt chẽ hơn, có các chế tài rõ ràng hơn và đưa vào trật tự từ Trung ương đến địa phương. Ngoài phục vụ cho thị trường 100 triệu dân trong nước và hướng đến xuất khẩu bài bản, căn cơ hơn.

Thứ tư, nâng cao nhận thức của người trồng, của doanh nghiệp, kết hợp tạo chuỗi liên kết thống nhất và sự đầu tư cả đầu vào và đầu ra; Cùng thỏa thuận, chia sẻ lợi ích một cách rõ ràng và bảo đảm liên kết này là bền vững. Quan trọng nhất là ý thức của người dân, khi người dân am hiểu, chủ động cập nhật và tuân thủ theo các quy định đã được các cơ quan chuyên môn hướng dẫn thì sẽ là điều kiện tiên quyết để thành công.

Thứ năm, đối với doanh nghiệp khi hợp tác với người dân thì đồng thời phải hợp tác với các HTX, tổ, đội, khi đó mới bền vững được. Đồng thời ý thức và đạo đức kinh doanh của doanh nghiệp phải được nâng cao. Doanh nghiệp phải có sự đoàn kết cùng chung tay: Cùng giá bán, chia sẻ những khó khăn và chia sẻ thông tin chứ không phải tranh mua, tranh bán, chèn ép lẫn nhau. Doanh nghiệp cũng cần chọn các đối tác tốt khi đó cùng chung tay với doanh nghiệp Việt Nam để cùng với người dân tạo ra được các sản phẩm đảm bảo chất lượng.

Thứ sáu, các hiệp hội cần tiếp tục nâng cao vai trò, vừa là kết nối giữa doanh nghiệp với người dân trong tuyên truyền, phổ biến, hướng dẫn tuân thủ các biện pháp kiểm dịch, vừa kêu gọi các doanh nghiệp và người dân cùng có sự hợp tác, chung tay để chia sẻ lợi ích.

Xin cảm ơn Thứ trưởng!