Xâm nhập mặn đe dọa, ĐBSCL mất 30 – 50% sản lượng lúa

Vùng ĐBSCL có diện tích đất trồng lúa 1,85 triệu ha, chiếm khoảng 48,7% diện tích đất trồng lúa cả nước,  dân số gần 18 triệu người (chiếm khoảng 12% diện tích đất và 22% dân số cả nước). Hàng năm, ĐBSCL đóng góp khoảng 27% GDP của cả nước, thu ngoại tệ khoảng 3 tỷ USD, góp phần bảo đảm an ninh lương thực quốc gia, gia tăng kim ngạch xuất khẩu cho cả nước, nâng cao đời sống vật chất, tạo cơ hội việc làm cho cư dân ở khu vực nông thôn.

Sản lượng lúa tại ĐBSCL tăng chủ yếu do tăng năng suất từ ứng dụng giống lúa mới, áp dụng khoa học kỹ thuật, hệ thống thủy lợi nội đồng được đầu tư và năng lực, trình độ kỹ thuật canh tác của nông dân được nâng lên.

Tuy vậy, ngành sản xuất lúa gạo ĐBSCL cũng còn nhiều hạn chế như: quy mô của các doanh nghiệp xuất khẩu gạo nhỏ, các doanh nghiệp xuất khẩu gạo còn gặp khó khăn về vốn, chất lượng nguồn nhân lực chưa cao, trong khi trình độ công nghệ còn thấp; công tác nghiên cứu thị trường, quảng cáo, xây dựng thương hiệu chưa được các doanh nghiệp quan tâm đúng mức, tình trạng tranh mua tranh bán giữa các doanh nghiệp với nhau vẫn còn diễn ra; vấn đề ô nhiễm môi trường trong sản xuất và chế biến đã làm ảnh hưởng không nhỏ đến môi trường sinh thái tự nhiên và đời sống của người dân. Đặc biệt trong những năm gần đây, ĐBSCL đang đối mặt với những khó khăn, thách thức dưới tác động ngày càng mạnh mẽ của BĐKH.

Tại Festival Lúa gạo Việt Nam lần 3 – Long An 2018 nhiều doanh nghiệp đã đem đến triễn lãm những sản phẩm gạo chất lượng cao của vùng ĐBSCL. Ảnh: LQ

Theo PGS.TS Nguyễn Văn Sánh, nguyên Viện trưởng, Viện Phát triển ĐBSCL, Trường Đại học Cần Thơ, biến đổi khí hậu không chỉ ảnh hưởng đến nông dân mà cả các doanh nghiệp cũng bị ảnh hưởng. Theo đó, dưới tác động của BĐKH, thiệt hại của nông dân trong chuỗi giá trị lúa bao gồm các yếu tố như: Nhiệt độ (nắng nóng, khô hạn), lũ, ngập úng, mưa dầm, trái vụ, xâm nhập mặn, gió, lốc xoáy, bão…Những biến đổi của các yếu tố này làm tăng chi phí điều trị dịch hại, tăng chi phí bơm tưới, tăng chi phí bảo dưỡng đê, chi phí bơm nước ra cứu lúa, chất lượng lúa bị giảm sút như lúa lép, giảm giá bán, tăng chi phí thu hoạch…đặc biệt do xâm nhập mặn, năng suất, sản lượng lúa có thể bị giảm từ 30 – 50%.

Cũng do tác động của BĐKH, các doanh nghiệp trong chuỗi giá trị chịu các thiệt hại vật chất cụ thể như: Chậm tiến độ thu mua, tốn chi phí phơi sấy, bảo quản, chi phí nâng nền, chất lượng gạo giảm sút…

Hạn hán, xâm nhập mặn đang là thách thức lớn đối với vụa lúa ĐBSCL.

Đánh giá về nguyên nhân dẫn đến những BĐKH đang diễn ra ở khu vực ĐBSCL, TS. Văn Phạm Đăng Trí, Phó trưởng Khoa Tài nguyên và Môi trường, Trường Đại học Cần Thơ cảnh báo: “Tình trạng chặt phá rừng, thủy điện, phát triển ở thượng nguồn làm thay đổi điều kiện về nước, thay đổi lượng bùn cát, thay đổi đặc tính lòng sông. BĐKH đang xảy ra, nguy cơ về xâm nhập mặn và ngập lũ ngày càng cao. Thách thức về vấn đề môi trường hiện nay ở ĐBSCL bao gồm các vấn đề về ô nhiễm nước thành thị, nông thôn, tình trạng xâm nhập mặn và khô hạn, vấn đề ngập lũ, đánh giá lại mức độ hiệu quả của các công trình điều tiết. Với những thách thức trên, vùng ĐBSCL cần có những chiến lược trong chính sách và các biện pháp kỹ thuật để thích ứng với những tác động của BĐKH”.