5 điều cần lưu ý trước thềm Hội nghị thượng đỉnh Mỹ – Triều

Tổng thống Mỹ Donald Trump sẽ có cuộc gặp với nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un lần thứ 2 tại Hà Nội vào ngày 27-28/2. Cuộc gặp lần thứ nhất diễn ra tại Singapore vào tháng 6/2018.

Hội nghị thượng đỉnh Mỹ- Triều lần thứ hai sẽ được tổ chức tại Thủ đô Hà Nội. (Ảnh: Reuter)

Donald Trump và Kim Jong-un sẽ gặp nhau tại Hà Nội vào ngày 27-28/2/2019, hơn tám tháng sau Hội nghị thượng đỉnh đầu tiên tổ chức tại Singapore.

Tiến gần đến cuộc hội đàm vào ngày 27-28/2,các quan chức của Mỹ và Triều Tiên sẽ không tiết lộ chi tiết về trọng tâm của cuộc họp.

Tổng thống Mỹ đã nói rằng ông “không vội vàng” để đạt được thoả thuận phi hạt nhân hoá và “không gây sức ép buộc Triều Tiên đưa ra thời gian biểu cho tiến trình phi hạt nhân hoá”, đồng thời cam kết sẽ đảm bảo các giải pháp phát triển kinh tế cho Triều Tiên nếu nước này tuân thủ cam kết về phi hạt nhân hoá một cách an toàn.

Về phía Triều Tiên, Chủ tịch Kim Jong-un sẽ đề ra những bước đi khéo léo để Tổng thống Trump có thể đạt được điều này, song Triều Tiên sẽ không cần nhượng bộ quá nhiều. Bên cạnh đó, các yêu cầu của Triều Tiên cũng bao gồm nới lỏng hình phạt, kết thúc chiến tranh Triều Tiên, cắt giảm lực lượng quân sự của Mỹ và Hàn Quốc, công nhận quan hệ ngoại giao chính thức với Mỹ, ký kết một hiệp ước hoà bình và tăng cường hỗ trợ kinh tế.

Vấn đề còn bỏ ngỏ sau Hội nghị thượng đỉnh lần thứ nhất tại Singapore.

Vào tháng 6 năm ngoái, Singapore đã tổ chức cuộc gặp đầu tiên giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và nhà lãnh đạo cấp cao của Triều Tiên Kim Jong-un.

Đây là Hội nghị thượng đỉnh mang tính chất lịch sử, diễn ra sau nhiều tháng căng thẳng gia tăng được đánh dấu bằng các vụ thử hạt nhân và tên lửa, các lệnh trừng phạt mới và các mối đe doạ “huỷ diệt hoàn toàn”, đã kết thúc bằng một tuyên bố mơ hồ và không tạo ra những tiến bộ rõ rệt.

Tại Singapore, Kim và Trump đã vạch ra bốn cam kết: thiết lập “quan hệ mới” vì hoà bình và thịnh vượng; xây dựng “chế độ hoà bình ổn định trên Bán đảo Triều Tiên”; hướng tới “phi hạt nhân hoá”; phục hồi và hồi hương hài cốt của những người lính bị giết trong Chiến tranh Triều Tiên.

Tuy nhiên, thoả thuận này không xác định rõ ràng vấn đề phi hạt nhân hoá - dẫn đến sự bất đồng về ý nghĩa của thoả thuận – cũng như không nêu chi tiết mốc thời gian cụ thể để phá huỷ kho vũ khí hạt nhân của Triều Tiên.

Thoả thuận được ký kết tại Singapore đã tạo ra một số kết quả cụ thể. (Ảnh:AP)

Trump muốn gì từ Kim?

Như Trump đã nói rõ, yêu cầu chính của Mỹ là Triều Tiên từ bỏ vũ khí hạt nhân, đặc biệt là tên lửa đạn đạo liên lục địa – đầu đạn hạt nhân siêu lớn có khả năng tấn công Mỹ.

Mỹ cũng mong muốn Bình Nhưỡng loại bỏ chương trình vũ khí hạt nhân của mình cũng như đưa ra một lộ trình và kế hoạch hành động cụ thể để loại bỏ mối đe doạ trực tiếp đến an ninh của Mỹ cũng như các nước đồng minh.

Một báo cáo gần đây của Trung tâm Hợp tác và An ninh Quốc tế thuộc Đại học Stanford cho biết,trong một năm vừa qua, Triều Tiên đã sản xuất đủ nguyên liệu để bổ sung thêm 7 vũ khí hạt nhân vào kho vũ khí của mình.

“Nếu kế hoạch phi hạt nhân hoá Triều Tiên thành công, đây sẽ là thành tựu ngoại giao lớn, giúp Trump chuyển hướng chú ý của công chúng khỏi các vụ bê bối trong nước, đồng thời, nhận được sự ủng hộ lớn cho nhiệm kỳ thứ 2 của ông tại Nhà Trắng.Tôi nghĩ rằng họ sẽ cố gắng đưa ra một hiệp ước hoà bình nào đó. Đó là một chiến thắng cùng có lợi cho cả hai bên” –theo Ben Young - nhà phân tích sử học Triều Tiên.

Tổng thống Mỹ Dolnald Trump trên chiếc Air Force One khởi hành đến Việt Nam. (Ảnh: Reuter)

Một số chính trị gia và nhà phân tích của Mỹ đã suy đoán rằng Trump có thể đồng ý cắt giảm sự hiện diện của 28.500 binh sĩ Mỹ tại Hàn Quốc.

“Kiên nhẫn với Triều Tiên không phải là lựa chọn tồi tệ nhất. Gây sức ép và áp lực với Bình Nhưỡng để đạt được thời gian biểu chính xác cho tiến trình phi hạt nhân hoá có thể khiến Triều Tiên cảm thấy bị bắt nạt và không khoan nhượng.

Triều Tiên rất kiêu hãnh và coi trọng phẩm giá quốc gia.

Kim muốn gì từ Trump?

Ngoài việc nới lỏng các lệnh trừng phạt và tuyên bố chính thức chấm dứtChiến tranh Triều Tiên, Triều Tiên cũng đang kêu gọi khởi động lại một số dự án kinh tế liên Triều và mở văn phòng liên lạc của Mỹ ở Bình Nhưỡng.

Gánh nặng từ các lệnh trừng phạt quốc tế do Mỹ dẫn đầu đối với chương trình hạt nhân của Triều Tiên làm cho đất nước này luôn trong tình trạng thiếu lương thực. Ông Kim luôn mong đến thời điểm có thể đứng bên Tổng thống Mỹ ra một tuyên bố chính trị chính thức chấm dứt Chiến tranh Triều Tiên, tuyên bố này sẽ cho phép ông Kim hướng trọng tâm đất nước từ phòng bị chiến tranh sang tập trung phát triển kinh tế.

Bên cạnh đó, Triều Tiên luôn mong mỏi cả Hàn Quốc và lực lượng của Mỹ tại khu vực này cũng phải cam kết đảm bảo môi trường phi hạt nhân trên toàn bộ bán đảo Triều Tiên. Triều Tiên cũng chưa bao giờ ngừng hy vọng Mỹ sẽ rút quân khỏi Hàn Quốc, chấm dứt các cuộc tập trận cũng như cam kết không thực hiện các tấn công hạt nhân. Chỉ khi những biện pháp này được thực hiện thì Triều Tiên mới thực sự cảm thấy an toàn và giảm bớt nỗi lo về các cuộc tấn công trực tiếp.

Kab-Woo Ko - giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Nghiên cứu Triều Tiên tại Seoul - nói rằng Bình Nhưỡng “cần phải đảm bảo lợi ích kinh tế, chính trị và ngoại giao từ hội nghị thượng đỉnh này”.

Trong trường hợp thoả thuận chính thức chấm dứt Chiến tranh Triều Tiên được thực hiện tại Hà Nội, Ko nói rằng nên theo dõi chặt chẽ bên nào sẽ ký trước một tuyên bố như vậy.

“Sẽ rất thú vị khi xem liệu thoả thuận chỉ được thực hiện giữa Mỹ và Triều Tiên, hay liệu nó sẽ bao gồm cả Trung Quốc” , ông nói.

Hàn Quốc mong gì từ thượng đỉnh Mỹ - Triều?

Tưởng rằng sự thù địch đã dừng lại vào năm 1953 bởi một thoả thuận ngừng bắn được ký kết bởi Mỹ - đại diện cho lực lượng Liên Hợp Quốc – và quân đội của Triều Tiên, thế nhưng cuộc chiến hai miền Triều Tiên vẫn chưa chính thức chấm dứt, tình hình xung đột chưa bao giờ được giải quyết triệt để..

Thoả thuận đình chiến được Hàn Quốc tuân thủ nhưng không được ký kết, các nhà lãnh đạo lúc đó đã bác bỏ ý tưởng ngừng bắn khiến bán đảo bị chia cắt và không đạt được một hiệp ước hoà bình chi phối cuộc xung đột kể từ đó.

Một phát ngôn viên của Tổng thống Mỹ tại Seoul cho biết một tuyên bố kết thúc chiến tranh chỉ cần hai bên - Triều Tiên và Mỹ - là đủ, thêm vào đó cần tập trung vào việc “Triều Tiên phi hạt nhân hoá ”.

Chính phủ Hàn Quốc hoan nghênh bất kỳ hình thức thoả thuận kết thúc chiến tranh nào nếu nó đóng vai trò đẩy nhanh phi hạt nhân hoá.

Cuộc hội đàm tại Hà Nội diễn ra sau mối quan hệ tan vỡ giữa Seoul và Bình Nhưỡng vào năm ngoái, ông Kim và Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in đã gặp nhau ba lần.

Trong các hội nghị thượng đỉnh đó, hai nhà lãnh đạo đã đồng ý một loạt các cử chỉ thiện chí, hứa hẹn sẽ nối lại hợp tác kinh tế khi có thể và thực hiện các bước để giảm bớt các mối đe doạ quân sự.

Cũng giống như Bình Nhưỡng, các dự án kinh tế liên Triều cũng được Seoul lưu ý, bao gồm cả việc tái khởi động các hoạt động tại Khu công nghiệp Kaesong, đã bị đình chỉ trong 3 năm.

Nằm ngay gần khu phi quân sự của Triều Tiên, một tổ hợp đã được ra mắt vào năm 2004 với sự kết hợp từ các công ty Hàn Quốc, họ sản xuất sản phẩm của họ bằng lao động của Triều Tiên, giúp cải thiện nền kinh tế.

Các quan chức Hàn Quốc cho biết, để giành được một số nhượng bộ từ Mỹ, Triều Tiên có thể thông qua việc đóng cửa tổ hợp hạt nhân chính Yongbyon, cũng như bãi bỏ các cơ sở tên lửa quan trọng trước sự chứng kiến của các chuyên gia nước ngoài.

Tổng thống Hàn Quốc khẳng định chính quyền của ông sẽ nỗ lực hết sức trong việc hỗ trợ và hợp tác với các nỗ lực ngoại giao của Tổng thống Trump nhằm đạt được hoà bình trên bán đảo Triều Tiên. Tổng thống Moon Jae-in đánh giá cao quyết tâm gác lại quá khứ, hướng tới tương lai của Chủ tịch Kim Jong-un bằng việc lựa chọn con đường phát triển kinh tế, thay vì vũ khí hạt nhân.

Kịch bản nào có thể xảy ra?

Các nhà phân tích không dự đoán hội nghị thượng đỉnh Hà Nội sẽ kết thúc với một thoả thuận Triều Tiên từ bỏ vũ khí hạt nhân, nhưng hội nghi này đã thúc giục Mỹ sẵn sàng thực hiện các bước tạm thời để có thể có bất kỳ thoả thuận nào.

Giáo sư Carlyle Thayer thuộc trường Đại học New South Wales nhận định: “Nhiều khả năng, Triều Tiên sẽ cho phép các thanh sát viên quốc tế đến thanh sát cơ sở hạt nhân tại Yongbyon. Để đạt được thoả thuận đó, Mỹ sẽ phải dỡ bỏ một phần hoặc hoàn toàn lệnh cấm vận kinh tế đối với Triều Tiên”. Dự đoán này càng có cơ sở khi thông cáo báo chí ngày 21/1 của Nhà Trắng cho biết, “nếu Triều Tiên tuân thủ cam kết về phi hạt nhân hoá hoàn toàn thì Mỹ sẽ đảm bảo các biện pháp phát triển kinh tế cho Triều Tiên”.

Bên cạnh những hy vọng cho một bước ngoặt lịch sử lớn hướng tới “phi hạt nhân hoá Bán đảo Triều Tiên”,vẫn có những kỳ vọng rằng các cuộc đàm phán sẽ đưa ra tuyên bố chính thức chấm dứt Chiến tranh Triều Tiên.

Ko nói rằng ông muốn thấy Triều Tiên “đồng ý về quy trình phá dỡ cơ sở hạt nhân Yongbyon”. Ông dự đoán các cuộc đàm phán ở Hà Nội sẽ cho thấy Mỹ đã mang lại cho Triều Tiên một số lợi ích cần thiết trên các mặt trận chính trị, quân sự và kinh tế, và cuộc đàm phán này sẽ không kết thúc theo cách “rỗng” như Hội nghị thượng đỉnh ở Singapore.

Mặc dù Hội nghị thượng đỉnh lần hai giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un chưa thể giải quyết toàn bộ khúc mắc giữa Mỹ và Triều Tiên, song để đạt được bất kỳ thoả thuận nào thì cả hai đều phải có bước đi nhượng bộ và cơ sở quan trọng nhất để đạt được điều này vẫn là việc hai bên cần phải trao gửi cho nhau niềm tin.