Chủ tịch VCCI: “Chưa liên kết được trong nước, dừng nghĩ tới hội nhập”

Đó là khẳng định của TS Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, tại diễn đàn "Vai trò doanh nghiệp trong phát triển Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam", diễn ra chiều nay 17/9, tại TP.HCM.

Toàn cảnh diễn đàn "Vai trò doanh nghiệp trong phát triển vùng kinh tế trọng điểm phía Nam". Ảnh: Quốc Hải

Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam đang tăng trưởng chậm lại?

Theo TS Vũ Tiến Lộc, vùng kinh tế trọng điểm phía Nam đang đối mặt thách thức về tăng trưởng kinh tế có xu hướng chậm lại. Tốc độ tăng trưởng bình quân giai đoạn 2016 - 2018 chỉ ngang mức bình quân cả nước.

“Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam đang “dừng lại” trong các cuộc đua với các khu vực kinh tế khác trong cả nước”, Chủ tịch VCCI nói.

Cụ thể, ông Lộc dẫn chứng, tuy là vùng kinh tế trọng điểm lớn nhất cả nước nhưng những lợi thế của Vùng chưa được phát huy đầy đủ nhằm tạo ra những động lực mới cho tăng trưởng, kết cấu hạ tầng chưa tương xứng, kết nối chưa đồng bộ… Chất lượng phát triển đô thị còn thấp, bị ảnh hưởng lớn bởi biến đổi khí hậu, nước biển dâng. Nhiều khu vực còn ô nhiễm môi trường nghiêm trọng. Chưa bảo đảm hết nhu cầu an sinh xã hội. Phát triển nguồn nhân lực chưa đáp ứng nhu cầu đề ra. Đặc biệt, cơ chế, chính sách phát triển Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam còn chưa hoàn thiện, thiếu đột phá cần thiết. Nhận thức về lợi ích của các chủ thể liên quan chưa đầy đủ, còn khác nhau, thiếu liên kết vùng chặt chẽ. Trên thực tế cơ chế liên kết vùng còn lỏng lẻo và thực sự chưa hiệu quả.

“Hiện nay, cơ chế phối hợp giữa các tỉnh, thành phố trong Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam còn mang tính tự phát, hình thức, chương trình phối hợp phát triển kinh tế còn mang tính cục bộ, chưa phát huy có hiệu quả lợi thế so sánh của vùng, đây là những điểm cần khắc phục”, TS Vũ Tiến Lộc nhấn mạnh.

TS Vũ Tiến Lộc chỉ ra nhiều vướng mắc trong liên kết vùng tại diễn đàn "Vai trò doanh nghiệp trong phát triển Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam". Ảnh: Quốc Hải

Cũng theo ông Lộc, hiện nay chúng ta nói nhiều đến hội nhập quốc tế với nhiều FTA thế hệ mới. Nhưng chúng ta đặt yêu cầu liên kết với thế giới, nhưng chúng ta lại chưa liên kết nổi với nhau. Muốn hội nhập thành công chúng ta phải liên kết được trong nước. Muốn nói đến hội nhập quốc tế phải hội nhập tốt trong nền kinh tế Việt Nam. Phải liên kết tạo lan tỏa tốt trong các địa phương của VN. Và vùng kinh tế trọng điểm phía Nam phải đi đầu trong liên kết, lan toả, hội nhập lẫn nhau”, TS Vũ Tiến Lộc nói.

Đồng quan điểm, TS Trần Du Lịch, thành viên Tổ tư vấn Kinh tế của Thủ tướng Chính phủ cũng cho biết, chủ trương của Đảng, Chính phủ là phải liên kết vùng. Tập trung nguồn lực để thực hiện đúng mục tiêu nền kinh tế động lực của cả nước. Tuy nhiên, mấy năm qua đã không thực hiện được việc liên kết, làm giảm vai trò đầu tàu kinh tế của cả nước. Để thực hiện được việc này, cần phải có tư duy kinh tế tỉnh phải dựa trên kinh tế vùng. Giải pháp liên quan đến vùng phải dựa trên quy hoạch. Chính phủ phải định hướng các chính sách, tác động vào thị trường, đem lại lợi ích để thu hút doanh nghiệp thực hiện.

Cần vai trò kiến tạo của Nhà nước

Để liên kết các địa phương trong vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, theo TS Vũ Tiến Lộc, cần vai trò kiến tạo của Nhà nước, nghĩa là Nhà nước cần đề ra những chính sách phát triển vùng hợp lý, không phải thụ động. Đây cũng là mô hình nhà nước thành công ở những nền kinh tế thành công ở Đông Á. Nhà nước thành công không chỉ là trọng tài, tạo sân chơi... Cùng với đó, Nhà nước đóng vai trò dẫn dắt còn doanh nghiệp dẫn vai trò trung tâm. Hệ sinh thái của nền kinh tế số hiện nay phải là chuỗi liên kết, khởi nghiệp sáng tạo phải là dòng chảy chính.

Ngoài ra, theo TS Vũ Tiến Lộc, có một cơ chế rất quan trọng. Đó là hiện nay các địa phương trong khu vực đều có hiệp hội doanh nghiệp, nhưng vùng kinh tế trọng điểm lại thiếu cơ chế liên kết... Do đó, cần có hội đồng vùng cũng như hội đồng doanh nghiệp vùng. Theo đó, chính các doanh nghiệp, hiệp hội doanh nghiệp là người đề xuất là trung tâm kết nối doanh nghiệp vùng, xác định phát triển công nghệ thế nào, logistics thế nào… chính doanh nghiệp phải là người đề xuất.

“Qua rồi thời gian chúng ta nghĩ tới việc cạnh tranh với nhau, đây là thời các dự án của TP.HCM phải tạo ra mạng lưới cho các địa phương khác phát triển. Theo đó, chúng ta phải tạo chuỗi giá trị. Chuỗi giá trị không bao giờ đóng khung trong một địa phương. Các địa phương phải sát cánh, sẽ có địa phương đi trước, địa phương đi sau, nhưng mỗi sự phát triển của một địa phương phải là tiền đề cho các địa phương khác. Phải xây dựng được cơ chế hợp tác như vậy”, Chủ tịch VCCI khẳng định.

Ngoài ra, ông Lộc cũng cho biết, cộng đồng doanh nghiệp kiến nghị cần có Ban chỉ đạo khu vực với các Phó Thủ tướng chỉ đạo. Cùng với đó, có một hội đồng vùng trên cơ sở phối hợp địa phương. Một hội đồng doanh nghiệp trên cơ sở tương tác giữa của doanh nghiệp. Cùng với đó, vùng này cần phát triển kinh tế số, khuyến khích hình thành các hội đồng doanh nghiệp theo từng lĩnh vực như nông nghiệp, dịch vụ... Nếu thiết lập được cơ chế liên kết như vậy thì sẽ tạo được liên kết thành công.

“Đây là 3 chân kiềng cho sự phát triển của vùng. Cần sớm có một cơ chế như vậy”, TS Vũ Tiến Lộc khẳng định.

TS Trần Du Lịch chia sẻ các giải pháp để tạo liên kết vùng (Ảnh: Quốc Hải)

TS Trần Du Lịch lại cho rằng Ban chỉ đạo khu vực với các Phó Thủ tướng chỉ đạo là không thích hợp vì trước đây đã từng có nhưng đã bỏ.

Theo ông Lịch, để phát huy tiềm năng thực sự của Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, cần có sự đổi mới mang tính đột phá về tư duy “phát triển kinh tế vùng” thay cho tư duy “kinh tế tỉnh” thông qua cơ chế điều hành kinh tế và phân bố ngân sách của Chính phủ và chính quyền địa phương. Khi lập quy hoạch vùng theo Luật quy hoạch cần lồng ghép chính sách phát triển vùng trong nội dung thực hiện quy hoạch.

Ngoài ra, để nâng cao tính năng động của các địa phương có lợi thế phát triển, đề nghị cho thí điểm cơ chế tự chủ ngân sách 4 địa phương: TP.HCM; Bình Dương; Đồng Nai và Bà Rịa - Vũng Tàu theo cơ chế: Giảm bớt phần lồng ghép ngân sách nhà nước giữa TW và địa phương; ổn định tỷ lệ phân chia ngân sách giữa Trung ương và địa phương theo Luật ngân sách trong 5 năm. Địa phương được hoàn toàn tự chủ chi phần ngân sách địa phương. Phần ngân sách Trung ương hỗ trợ như đầu tư do Trung ương kiểm soát. Cơ chế này kèm theo cơ chế tăng trách nhiệm cũa HĐND và tính công khai minh bách về ngân sách.