Chuyên gia: Việt Nam còn “rất nhiều tiền” nhưng không tiêu được

Sáng 21/10/2021, Báo Nông thôn Ngày nay/điện tử Dân Việt tổ chức tọa đàm trực tuyến "Động lực kích thích kinh tế tăng trưởng và doanh nghiệp phục hồi sản xuất sau dịch".

Cần 2 gói hỗ trợ, nhanh nhất là "tiền tươi thóc thật"

Dẫn số liệu về các gói hỗ trợ của các quốc gia trên thế giới kể từ khi đại dịch Covid-19 bùng phát, TS.Lê Xuân Nghĩa - nguyên Phó Chủ tịch Ủy ban Giám sát Tài chính Quốc gia cho biết, thế giới đã cam kết chi 17.910 tỷ USD, tương đương 15,9% GDP toàn cầu năm 2020, trong đó khoảng 10.905 tỷ USD (9,7% GDP, chiếm 61% tổng các gói hỗ trợ) là các gói hỗ trợ tài khóa, còn lại 7.005 tỷ USD (6,2% GDP, chiếm 39%) là các giải pháp tiền tệ.

Riêng Mỹ đã đưa ra các gói hỗ trợ với tổng giá trị khoảng 5.838 tỷ USD, tương đương khoảng 28% GDP của Mỹ năm 2020. Trong khi, Nhật Bản chi tới 61% GDP, Châu Âu chi khoảng 20% GDP, hay như Thái Lan 16,8% GDP.

Câu hỏi đặt ra là tiền ở đâu? Thực tế, theo ông Nghĩa, tiền của Chính phủ các nước chỉ đủ chi tiêu thường xuyên và trả nợ, không có tiền đầu tư như Chính phủ Việt Nam.

Thế nhưng, để hỗ trợ nền kinh tế Chính phủ các nước đều phát hành trái phiếu, và trong trường hợp đặc biệt này trái phiếu này phải bắt Ngân hàng Trung Ương (NHTW) mua trái phiếu này. Lý do, là để hạn chế nợ công, và với trái phiếu NHTW mới có thể dùng công cụ chính sách tiền tệ để hút tiền về trong tương lai.

Cũng theo ông Nghĩa, nguồn hỗ trợ được các nước dùng bổ sung ngân sách để tài trợ thất nghiệp, tài trợ việc làm bằng phát tiền mặt; cho vay các doanh nghiệp lớn mà ngân hàng không thể cho vay nhưng đây đều là các doanh nghiệp rất quan trọng trong nền kinh tế; bảo lãnh cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ vay vốn.

Nhìn vào các gói hỗ trợ trong nước, tổng giá trị thực - tức là tổng chi phí mà Chính phủ và các tổ chức tín dụng (TCTD) cam kết bỏ ra ước tính khoảng 184,7 nghìn tỷ đồng, tương đương 2,94% GDP năm 2020. Tuy nhiên, theo ông Nghĩa hỗ trợ nhất định phải có "tiền tươi thóc thật".

"Chúng ta hạ lãi suất để làm gì khi doanh nghiệp không có đủ điều kiện vay vốn; không miễn giảm lãi, giãn nợ thì doanh nghiệp cũng không có tiền để trả,... hay như việc miễn giảm thuế, gia hạn thời gian nộp thuế, doanh nghiệp có kinh doanh đâu mà có lãi để nộp thuế. Tất cả những động thái này đều tốt nhưng lại không thể kích thích được doanh nghiệp, nền kinh tế phục hồi. Điều doanh nghiệp cần lúc này là oxy để thở, họ cần tiền mặt thật", ông Nghĩa phân tích.

Từ kinh nghiệm của các quốc gia khác và thực tiễn của Việt Nam, TS.Lê Xuân Nghĩa đề nghị Việt Nam nên có 2 gói hỗ trợ.

Gói thứ nhất dùng để mua vaccine (tới đây là thuốc đặc trị) và nâng cấp y tế. 

Nguồn lực hỗ trợ trực tiếp cho y tế này, theo ông Nghĩa nên dùng dự trữ ngoại hối. Hiện dự trữ ngoại tệ của Việt Nam lên tới 107 tỷ USD, chúng ta có thể bỏ ra vài tỷ USD triển khai gói này.

Hai là, gói hỗ trợ từ tài khóa, tức là Bộ Tài chính phát hành bán trái phiếu, nếu ngân hàng thương mại không mua hết thì NHNN mua hết, ít nhất khoảng 3 – 5 tỷ USD.

Gói hỗ này để tài trợ phục hồi lại thị trường lao động theo sổ lương của các công ty, để các công ty có cơ hội gọi nguồn lao động trở lại và người lao động có động lực làm tốt để phục hồi sản xuất. Đơn cử như tại Tây Ban Nha, quốc gia này tuyên bố tất cả các công nhân không làm việc do Covid-19 đều được trả lương và tiền trả lương là tiền ngân sách, trách đứt gãy nguồn lao động.

Tuy nhiên, vị chuyên gia này lưu ý, việc "bơm tiền" hỗ trợ nền kinh tế có thể dẫn tới áp lực lạm phát. Hiện lạm phát đang thấp là do cầu yếu và vòng quay tiền chậm, đồng thời có thể làm tăng tỷ giá hối đoái...

Việt Nam còn "rất nhiều tiền" nhưng không tiêu được

Nêu quan điểm về các gói hỗ trợ, TS.Nguyễn Đình Cung cho rằng, hiện năng lực của ta tốt hơn rất nhiều so với 10 năm trước. Dư địa còn nhiều nhưng chi tiêu quá thấp. Ông Cung đề nghị, trước hết phải mạnh dạn sử dụng công cụ tài khóa mà ở đây là tăng bội chi ngân sách lên từ 8-10%, để có nguồn lực hỗ trợ nền kinh tế.

Đồng quan điểm, theo PGS-TS.Vũ Sỹ Cường, Kinh tế trưởng Viện công nghệ và phát triển tài chính nguồn lực của Việt Nam hay nói cách khác tiền của Việt Nam không thiếu nhưng không tiêu được. 

Năm nay tổng gói hỗ trợ của chúng ta vào khoảng 3% GDP cả trực tiếp và gián tiếp. Nếu năm sau tiếp tục hỗ trợ 1 gói tương đương, nợ công của Việt Nam lên cao nhất chỉ 57,4% vào năm 2023 và giảm xuống, tức là chưa quá trần. Tuy nhiên, chúng ta có truyền thống giải ngân chậm – theo ông Cường.

"Chúng ta còn rất nhiều tiền nhưng không tiêu được, thậm chí là tiền trợ cấp cũng chưa tiêu hết. Dễ nhất là tiền chúng ta sử dụng quỹ bảo hiểm thất nghiệp chi trực tiếp bằng tiền mặt nên giải ngân nhanh. Từ đó rút ra một điều, thực hiện chính sách của chúng ta cần nhanh hơn", ông Cường nói.

Từ thực tế kể trên, theo ông Cường biện pháp dễ nhất là phát tiền mặt cho người dân. Tuy nhiên, việc phát tiền mặt sẽ phát sinh 2 vấn đề. 

Thứ nhất, nếu phát theo nhóm thì chúng ta phải có số liệu thống kê về nhóm rất chuẩn, tức là phải biết được tình trạng kinh tế của các đối tượng để phát. Điều này Việt Nam đang yếu.

Hai là, phát đồng đều. Tại sao như vậy, theo ông Cường lý thuyết kinh tế nếu có tiền thì sẽ tiêu. Đặc biệt, những người có thu nhập cao hơn thì tiêu nhiều hơn, thay vì tiết kiệm. 

"Do đó, trợ cấp bằng tiền mặt rất nên làm, vì tạo ra tổng cầu nhanh cho nền kinh tế. Nhưng, chúng ta có vẻ vẫn đang ngập ngừng, đa số các gói cứu trợ hiện nay mới chỉ dành cho người yếu thế", ông Cường thông tin.