Độc đáo đàn bró của người Cơ Tu

Trong các loại nhạc cụ của đồng bào dân tộc Cơ Tu như chiêng (chieng), thanh la (bhr'noóh), đàn (h'jưl), đàn môi (abel), sáo (a'luốt)… thì cây đàn bró là một loại nhạc cụ đặc biệt.

Đàn bró là một ống tre có một đầu kín, đầu kia có khoan một lỗ nhỏ với 2 chức năng thoát âm ra ngoài và là nơi bỏ (cất) que tre dùng để đánh đàn khi không chơi đàn nữa. Chiều dài cây đàn khoảng 0,5m, đường kính dưới 0,10m. Thân ống vạt một lớp dày gần đến ruột lóng lồ ô, bề ngang khoảng 5cm, chiều dài gần chạm hai đầu lóng. Hai bên có hai "sợi tre" nhỏ cũng lấy từ thân ống làm dây đàn.

Đàn Bró của già Alăng Mơ (phải) hòa tấu với đàn Abel của già làng Đinh Văn Bớt.

Hai đầu của hai dây đàn là con đội, nâng hai sợi dây đàn lên. Muốn có "tông" cao hơn, người ta chỉ cần xê dịch con đội về phía hai đầu lóng, hai sợi "dây đàn" sẽ căng lên. Khoảng cách giữa hai sợi dây theo chiều dài là lưỡi gà làm bằng lá nón trên rừng để phát ra âm thanh.

Đàn bró có thể "tấu" bằng hai cách. Cách thứ nhất là hai tay nắm thân đàn theo chiều dọc, hai ngón cái đặt lên hai dây đàn và gảy, dây đàn dao động, rung lên và chuyền đến lưỡi gà, phát ra âm thanh trầm hùng, rất vui tai. Muốn tấu những âm thanh khác nhau, hai ngón tay người tấu phải di chuyển vị trí gảy đàn trên dây đàn. Cách thứ hai, người ta dùng một que tre nhỏ lớn hơn chiếc đũa để gõ vào dây đàn và ngón tay cái kia vẫn gảy đàn như cách thứ nhất.

Cây đàn bró đơn giản vậy, nhưng người chế tác ra nó phải khéo tay và có năng khiếu âm nhạc để tiếng đàn được trong trẻo, đúng âm lượng thì mới chinh phục được người nghe.

Già làng Đinh Văn Bớt (65 tuổi) ở thôn Tà Lâu, xã Ba là người có thể chơi được nhiều loại nhạc cụ dân tộc truyền thống của người Cơ Tu, cho biết: Đàn bró có thể đánh đệm cho hát dân ca Cơ Tu (ba'boóch) hoặc hát theo điệu hát của đàn ông Cơ Tu (cha'chấp k'lới) hay hát lý (bh'noóch)...

Cây đàn abel có âm thanh mềm mại, uyển chuyển, tượng trưng cho giọng người nữ, còn cây đàn bró có âm thanh trầm hùng, tượng trưng cho giọng của người nam. Hai cây đàn này được tấu với nhau sẽ tạo ra âm thanh "nam - nữ" hoà quyện với nhau nghe thật "bùi" tai mà người Cơ Tu rất thích...

Quốc Kỳ