John McCain: Người đầy duyên nợ với Việt Nam

John McCain (phải) khi còn là một phi công hải quân. Ảnh: Reuters.

Mối duyên nợ giữa John McCain với Việt Nam bắt đầu từ khi ông bắt đầu tham chiến tại Việt Nam với tư cách là phi công hải quân. Khi thực hiện cuộc ném bom ngày 26.10.1967, máy bay của McCain bị bắn trúng trên bầu trời Hà Nội, ông nhảy dù xuống hồ Trúc Bạch và đã bị bộ đội ta bắt giữ.

Bị thương nặng, McCain được đưa tới bệnh viện ở Hà Nội để chữa trị như một tù binh chiến tranh. Ông ở viện 6 tuần và sau đó được đưa tới nhà tù Hỏa Lò, còn được biết đến với tên lóng "Hanoi Hilton".

Vào ngày 14.3.1973, theo điều khoản trao đổi tù binh của Hiệp định Hòa bình Paris, John McCain cùng 108 tù binh khác được trao trả cho phía Mỹ tại sân bay Gia Lâm, ngoại thành Hà Nội.

 Tổng thống Richard Nixon chào đón McCain trở về quê hương. Ảnh: Reuters.

Sau khi từ Việt Nam trở về, John McCain tích cực tham gia chính trường, liên tiếp đắc cử Thượng nghị sĩ và trở thành một trong những người thúc đẩy mạnh mẽ nhất bình thường hóa quan hệ Việt - Mỹ. Ở góc độ quan hệ giữa hai chính phủ, sau khi trở thành một chính trị gia kỳ cựu, McCain luôn tìm cách thúc đẩy bình thường hóa quan hệ với Việt Nam. Ông là một trong hai nhân vật năng nổ nhất (cùng với Thượng nghị sĩ John Kerry) hối thúc và vận động các chính quyền Mỹ khi đó bình thường hóa quan hệ ngoại giao với Việt Nam.

Để tạo điều kiện tốt nhất cho tiến trình này, ông hối thúc hai bên khởi động các vấn đề nhân đạo như rà phá vật liệu nổ còn sót lại sau chiến tranh, tìm kiếm người mất tích trong chiến tranh, hỗ trợ những người bị khuyết tật do hậu quả chiến tranh, tẩy độc tại các khu vực bị nhiễm dioxin và thực thi pháp luật…

Thượng nghị sĩ John McCain và Thượng nghị sĩ John Kerry (trái) tại buổi lễ khi Tổng thống Bill Clinton công bố bình thường hóa quan hệ Việt - Mỹ tháng 7.1995. Ảnh: AP.

Cũng nhờ những nỗ lực và sự vận động hết mình của McCain, cùng với sự ủng hộ của Thượng nghị sỹ John Kerry trong Ủy ban và Tổng thống Bill Clinton (người có tầm nhìn chiến lược về Việt Nam), cả hai chính đảng chi phối chính trường Mỹ (Dân chủ và Cộng hòa) đều đã dần ủng hộ bình thường hóa quan hệ ngoại giao với Việt Nam.

Kết quả năm 1994, Thượng viện Mỹ thông qua giải pháp do John Kerry và John McCain bảo trợ, kêu gọi chấm dứt cấm vận kinh tế chống Việt Nam, dọn đường cho việc bình thường hóa quan hệ hai nước một năm sau đó.