Khó nâng chất nông sản khi nông dân chưa được đào tạo

Đó là khuyến nghị của các đại biểu tham dự hội thảo: Dạy nghề nâng cao chất lượng nông sản của Việt Nam diễn ra hôm qua, 28.12 tại tỉnh Tuyên Quang. Hội thảo do Hội Nông dân Việt Nam, Hội Nông dân Liên bang Đức (DBV) tổ chức. Phó Chủ tịch T.Ư Hội NDVN Lều Vũ Điều và ông Helmut Born - Tổng thư ký DBV cùng chủ trì hội thảo.

Báo cáo của Cục trồng trọt (Bộ NNPTNT) nêu rõ, ngoài một số mặt hàng nông sản xuất khẩu chủ lực có kiểm soát chất lượng, còn đại đa số các sản phẩm hàng hóa nông sản, đặc biệt là các mặt hàng thực phẩm như rau, củ, quả do nông dân làm ra rất khó có thể kiểm soát được về chất lượng.

Thiếu cơ chế, chính sách

Lý giải về thực trạng mất an toàn vệ sinh thực phẩm của nhiều mặt hàng nông sản, thực phẩm hiện nay ở Việt Nam, TS Phạm Thanh Hải và nhóm nghiên cứu của Trường Cao đẳng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Bắc Bộ cho rằng có nhiều nguyên nhân, trong đó có việc nông dân chưa được tổ chức học nghề bài bản, việc dạy nghề nông nghiệp cho nông dân còn sơ sài, chưa gắn với áp dụng tiến bộ KHKT, kiểm soát chất lượng nông sản thực phẩm…

Phó Chủ tịch T.Ư Hội NDVN Lều Vũ Điều (thứ hai từ trái sang) và ông Helmut Born (đầu tiên bên trái) điều hành hội thảo.

“Ta chưa làm được việc kiểm soát an toàn thực phẩm nông lâm thủy sản phải theo chuỗi giá trị. Việt Nam hiện vẫn còn thiếu các văn bản quy phạm pháp luật, cơ chế, chính sách để khuyến khích phát triển chuỗi thực phẩm an toàn. Hệ thống dạy nghề nông nghiệp cho nông dân cũng chưa được thiết kế theo hướng kiểm soát chất lượng chuỗi giá trị nông sản, thực phẩm…”, TS Phạm Thanh Hải bày tỏ.

Hiện nay, tại một số vùng có thế mạnh về phát triển nông lâm thủy sản hàng hóa đã và đang áp dụng một số tiêu chuẩn sản xuất an toàn như VietGAP, Global GAP… Những năm qua, tranh thủ các nguồn lực trong và ngoài nước, Hội NDVN đã tổ chức dạy nghề cho nông dân gắn với sản xuất nông sản an toàn; xây dựng các mô hình ban đầu theo hướng kiểm soát chất lượng nông sản theo chuỗi giá trị.

Trường trung cấp nghề của Hội NDVN đã tổ chức nhiều lớp dạy nghề tại chỗ cho nông dân, trong đó tập trung vào các nghề như chăn nuôi gia súc, gia cầm theo hướng an toàn sinh học; trồng rau an toàn. Được sự tài trợ của tổ chức ADDA (Đan Mạch) Trung tâm Hỗ trợ Nông dân nông thôn của T.Ư Hội NDVN đã huấn luyện, đào tạo nông dân một số địa phương về sản xuất nông nghiệp hữu cơ; xây dựng các mô hình nuôi lợn, nuôi thủy sản; trồng rau; cây ăn quả hữu cơ.

Bà Nguyễn Thị Loan, Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ Nông dân nông thôn cho biết: “Điểm đáng chú ý là các mô hình sản xuất nông nghiệp hữu cơ do Hội xây dựng đều đã gắn với việc kiểm soát chất lượng nông sản theo chuỗi giá trị; liên kết với thị trường, bước đầu hình thành các kênh tiêu thụ..”.

Thực phẩm an toàn - Nhìn từ nước Đức

Tại hội thảo, các đại biểu đến từ các cơ quan T.Ư và địa phương của Việt Nam hết sức quan tâm tới hệ thống dạy nghề cho nông dân được các chuyên gia đến từ Cộng hòa Liên bang Đức trình bày. Ông Oliver Thelen, chuyên gia về quản lý an toàn thực phẩm của DBV cho biết: “Từ năm 2001 đến nay, DBV xây dựng và áp dụng tiêu chuẩn kiểm định chất lượng thực phẩm QS.

Để đạt được chứng nhận kiểm định QS thì các chủ trang trại, nhà máy, cơ sở chế biến, doanh nghiệp tiêu thụ phải đạt được hàng lọat các chỉ tiêu. Trong chuỗi thực phẩm từ nguồn thức ăn nguyên liệu cho tới chăn nuôi, trồng trọt và dẫn đến bàn ăn đều phải tuân thủ các tiêu chuẩn QS ở từng khâu, từng công đoạn. Đương nhiên, trong dạy nghề cho nông dân ở hệ thống dạy nghề của DBV thì kiến thức, kỹ năng, phương pháp để đạt được các tiêu chuẩn QS chiếm tới 95% chương trình. Bên cạnh kiến thức lý thuyết thì việc thực hành của nông dân tại các trang trại chiếm một phần lớn thời lượng của khóa học…”.

Phó Chủ tịchT.Ư Hội NDVN Lều Vũ Điều trao đổi với các chuyên gia Đức, đại biểu bên lề hội thảo.

Không chỉ xây dựng được hệ thống dạy nghề cho nông dân gắn với kiểm soát chuỗi nông sản thực phẩm an toàn, nước Đức còn xây dựng được hệ thống kiểm tra, giám sát ở tất cả các khâu của quá trình sản xuất. Ông Joscha Weidemann, chuyên gia về hệ thống kiểm soát, quản lý chất lượng thực phẩm của DBV cho biết: “Các cơ quan kiểm tra, kiểm soát chất lượng thực phẩm ở Đức họat động độc lập. Việc kiểm tra, kiểm soát định kỳ hoặc bất chợt.

Chúng tôi kiểm tra, kiểm soát ở tất cả các khâu của chuỗi sản phẩm, tập trung vào xem xét sản phẩm của trang trại, nhà máy, doanh nghiệp có đáp ứng các bộ tiêu chuẩn hay không. Nông dân, chủ trang trại phải luôn luôn sẵn sàng tiếp nhận các cuộc kiểm tra, kiểm soát. Muốn có thực phẩm an toàn được cấp chứng nhận QS đưa ra thị trường thì nông dân, chủ trang trại, nhà máy bắt buộc phải tuân thủ các tiêu chuẩn, đầu tư áp dụng các công nghệ mới... Thời gian đầu áp dụng bộ tiêu chuẩn QS, nông dân, chủ trang trại, nhà máy cho là áp lực, gánh nặng, nhưng với sự gia tăng giá trị của thực phẩm khi có QS thì hiện nay họ đều rất phấn khởi…”.

Theo ông Helmut Born - Tổng thư ký DBV, chính vì tổ chức dạy nghề cho nông dân gắn kiểm soát tiêu chuẩn QS đã góp phần giúp nước Đức nhanh chóng vượt qua các cuộc khủng hoảng về chất lượng thực phẩm như vụ "bò điên" năm 2001.

“Nhiều đại biểu hỏi rằng Việt Nam có thể áp dụng được tiêu chuẩn QS của Đức trong sản xuất nông nghiệp không? Tôi cho rằng, việc nâng cao chất lượng nông sản thực phẩm của Việt Nam cần nhìn từ các vấn đề nội tại trong nước chứ không phải là nhìn từ ngoài vào. Việt Nam có thể áp dụng ngay một số tiêu chuẩn của QS, các tiêu chuẩn khác có thể áp dụng sau trên cơ sở thực tiễn phát triển của nông nghiệp. Tất nhiên, để có QS trong nông sản thực phẩm thì đương nhiên trước đó người nông dân phải được đào tạo, dạy nghề gắn với hệ thống kiểm định QS…”, ông Helmut Born chia sẻ.

Phương Đông