Lên non ăn cơm gạo đỏ ngọt bùi

Gọi gạo lúa đỏ, hay gạo đỏ là bởi sau khi bóc tách vỏ, hạt gạo có màu đỏ bầm chứ không trắng đục như gạo ở đồng bằng. Theo lời giải thích của các già làng thì sở dĩ hạt gạo lúa đỏ (còn có tên gọi khác là gạo lúa rẫy, gạo lức) có vị đặc biệt là nhờ được núi rừng nuôi dưỡng, kết tinh sương gió của đại ngàn, chim muông ru ngủ và đánh thức mỗi ngày. Vì vậy ngoài nấu ăn hàng ngày, gạo lúa đỏ còn để nấu cúng Giàng (trời) trong dịp lễ, tết.

Gạo đỏ - đặc sản của đồng bào thiểu số.

Thời gian gần đây khi cây keo nguyên liệu được giá, cùng với đó, việc trồng lúa nước cho năng suất cao gấp 3-4 lần được nhân rộng, gạo từ đồng bằng được đưa lên... khiến cho các nương rẫy trồng lúa đỏ bị thu hẹp. Hiện diện tích trồng lúa đỏ của mỗi gia đình chỉ còn lại vài trăm m2.

Những rẫy lúa đỏ của đồng bào vùng cao

Do sản lượng ngày càng ít nên gạo lúa đỏ đã trở thành món quà mà đồng bào dân tộc để dành tặng khách quý từ miền xuôi lên thăm. Vụ lúa đỏ hàng năm của bà con ở miền núi Quảng Ngãi thường bắt đầu từ khoảng tháng 4-5 âm lịch, đến tháng 10 -11 thì thu hoạch.

Khi lúa chín.....

..thì dùng tay để tuốt lúa, thu hoạch.

Giống lúa đỏ là loại giống nguyên chủng được lưu giữ từ đời này sang đời khác. Khác với người dân đồng bằng và cách trồng lúa nước, tại đây, quá trình từ khi gieo trồng đến lúc thu hoạch, cất giữ và sử dụng đều được thực hiện bằng phương pháp thủ công, với những vật dụng thô sơ.

Làm sạch và phơi khô trước khi đem bỏ vào kho bảo quản

Để gieo trồng, bà con dân tộc dùng cây dùi vót nhọn chọt lỗ để thả hạt giống xuống, rồi lấp đất lại và giao cho trời. Đến khi lúa chín, để thu hoạch người dân sử dụng tay tuốt bỏ vào gùi và đưa về nhà phơi, cất.

Một người khách mua gạo đỏ về làm quà trong dịp lên miền núi

Khi cần nấu ăn, đồng bào không mang ra máy để xay xát, mà dùng cối để giã. Vì vậy hạt cơm gạo đỏ mang vị ngon lạ kỳ. Chính sự công phu của việc trồng, thu hoạch; cùng với  lý do tốt cho sức khỏe nên hiện gạo đỏ là loại đặc sản của người đồng bào vùng cao, với giá bán hiện khoảng 20.000 đồng/kg, gấp 2-3 lần so với gạo thường nhưng không phải mua lúc nào cũng có.