Một lương y bốc thuốc Nam gia truyền nổi tiếng Quảng Ninh được chọn Nông dân Việt Nam xuất sắc

Giữ gìn nghề thuốc Nam gia truyền

Anh Nguyễn Văn Mạnh (SN 1979, khu Bạch Đằng 1, phường Phương Nam, TP Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh) ngoài được biết đến là một lương y, võ sư, anh còn giữ nhiều chức vụ trong đoàn thể, xã hội khác. Cụ thể, hiện anh đang là Giám đốc Công ty TNHH MTV Nam Dược Y Võ, vừa là Ủy viên Uỷ ban MTTQ Việt Nam TP Uông Bí, Chủ tịch Hội Đông Y TP Uông Bí, Chủ tịch Liên đoàn Võ thuật cổ truyền tỉnh Quảng Ninh.

Đón chúng tôi trong gian nhà thoang thoảng mùi thuốc, anh Mạnh kể, cụ cao tổ của anh là cụ Nguyễn Đức Thắng, người quê gốc ở Nam Định. 

Vào năm 1822, dưới thời vua Minh Mạng, dù khi đó đã có tuổi nhưng cụ cao tổ vẫn được Tuần phủ Hà Nam Ninh tiến cử làm việc tại Thái y viện. 

Sau khi từ quan, cụ trở về ẩn cư tại khu Bạch Đằng giang (TX Quảng Yên ngày nay) và truyền nghề cho con cháu, nay đã qua 9 đời. Một số đời sau tuy không mở y quán, nhưng vẫn sẵn lòng trị bệnh cho người dân quanh vùng.

Sinh ra và lớn lên trong một gia đình có truyền thống làm nghề bốc thuốc chữa bệnh nên ngay từ nhỏ, thuốc Nam đã ngấm vào tuổi thơ của anh, hun đúc trong anh tình yêu với từng bài thuốc cổ truyền. 

Với mong muốn kế thừa, phát huy truyền thống của dòng họ, lớn lên, anh Mạnh theo học y học cổ truyền đồng thời không ngừng trau dồi các kiến thức, kỹ năng chuyên môn để tiếp tục kế nghiệp chữa bệnh cứu người.

Gương mặt sáng vẻ hiền từ, dễ gần, anh Mạnh trò chuyện, có thời điểm anh vừa duy trì nghề y, vừa làm kinh tế. 

"Vào thời điểm năm 2006, làm chủ đầm nuôi trồng thủy sản rất oách, cả thành phố ai cũng biết. Đầm nuôi trồng thủy sản cho hiệu quả kinh tế rất tốt, tạo công ăn việc làm cho hàng chục lao động. Tôi vừa làm kinh tế vừa duy trì nghề y cho đến tháng 6/2012, sau đó tôi thôi nuôi trồng thủy sản mà chỉ tập trung vào nghề y gia truyền" - anh Mạnh kể.

Phát triển bài thuốc Nam gia truyền thành sản phẩm OCOP

Thời điểm đó, anh Mạnh luôn trăn trở làm sao để ngày càng nhiều người biết đến các bài thuốc Nam gia truyền của dòng họ. Một người bạn đã kể với anh rằng: "Mạnh ơi, tớ có một chị bạn ở Đông Triều sản xuất rượu nếp cái hoa vàng và đựng trong những hũ sành sứ rất đẹp, bán được sang nước ngoài với giá rất cao". 

Anh Mạnh kể tiếp, trước đây gia đình anh đã có sản phẩm cao Thiên Đông, cao Lạc Tiên gia truyền, một phần dùng làm quà biếu dịp lễ tết, một phần dùng để chữa bệnh cho bệnh nhân. Nhưng cao Thiên Đông, cao Lạc Tiên khi đó chỉ được đóng trong chai, nút bằng lá chuối khô. 

Nếu không đột phá thì không thể phát triển được. Bởi vậy khi nghe câu nói của bạn, anh Mạnh nảy sinh ý tưởng về việc thay đổi bao bì cho sản phẩm cao Thiên Đông, cao Lạc Tiên…

Tình cờ trong một hội nghị, anh Mạnh gặp gỡ anh Ngô Tất Thắng khi đó đang là cán bộ Ban Xây dựng Nông thôn mới tỉnh Quảng Ninh (hiện là Phó Giám đốc Sở NNPTNT tỉnh Quảng Ninh) và được nghe về chương trình OCOP tỉnh Quảng Ninh. Từ đó anh Mạnh nhận thức rõ đây là cơ hội để anh đưa các sản phẩm dược liệu đã ấp ủ bấy lâu ra thị trường.

Vậy là cuối năm 2014, anh Mạnh đã mạnh dạn thành lập Công ty TNHH MTV Nam Dược Y Võ và bắt đầu ứng dụng khoa học vào quy trình sản xuất trà túi lọc, chiết xuất cao dạng lỏng…

Anh Mạnh lấy ví dụ về sản phẩm cao Thiên Đông là bài thuốc do cụ cao tổ nghiên cứu và truyền lại. Sản phẩm gồm nguyên liệu chủ yếu là củ cây Thiên Môn Đông dùng để chiết xuất cùng với mạch môn và 38 nguyên liệu khác. Sản phẩm có công dụng và hỗ trợ điều trị các chứng bệnh về phổi ho khan, ho có đờm, ho suyễn, viêm Amidan…

Trước đây, anh Mạnh phải mất 9 ngày để sản xuất được một mẻ cao Thiên Đông với số lượng khoảng 300 chai, mỗi chai 300ml. Nhưng sau khi tự thiết kế và sử dụng dây chuyền chiết xuất dược liệu, thời gian để hoàn thành một mẻ cao Thiên Đông rút ngắn chỉ còn 5 ngày, nhưng sản lượng tăng gấp 6 lần với số lượng khoảng 2100 chai.

Theo anh Mạnh, một số đơn vị sử dụng nồi áp suất hầm dược liệu, thời gian để sản xuất một lô sản phẩm rút ngắn chỉ còn 2 ngày. Tuy nhiên theo nghiên cứu của anh, nhiệt độ cao của nồi áp suất sẽ khiến dược tính của các loại dược liệu bị tiêu diệt, ảnh hưởng đến tác dụng của thuốc. 

Do đó, anh tự thiết kế dây chuyền chiết xuất dược liệu và đặt sản xuất theo yêu cầu. Việc sử dụng dây chuyền tự thiết kế không những giúp giữ nguyên dược tính của dược liệu, hơn nữa còn giúp nâng cao chất lượng sản phẩm, bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm.

"Giai đoạn đầu, tôi cũng phải "đóng học phí" mấy lần. Đến lần thứ 5 mới cơ bản hoàn thiện công nghệ sản xuất sản phẩm dược liệu. Bước đầu làm sản phẩm OCOP cũng rất khó khăn, tất cả mọi thứ đều bỡ ngỡ từ thủ tục pháp lý, chứng nhận sản phẩm, quy chuẩn sản phẩm, nhãn mác bao bì sản phẩm… Nhưng rất may mắn, tôi nhận được sự giúp đỡ, quan tâm, tạo điều kiện của tỉnh Quảng Ninh, TP Uông Bí, Phòng Kinh tế, Hội Nông dân… trong quá trình xây dựng thương hiệu sản phẩm OCOP" - anh Mạnh cười.

Ngoài việc sản xuất sản phẩm dược liệu, anh Nguyễn Văn Mạnh còn liên kết với các hợp tác xã, các hộ dân vùng Yên Tử để trồng các loại thảo dược như thiên môn đông, mạch môn, bách bộ, xạ đen, cà gai leo, diệp hạ châu, dây lạc tiên,… Qua đó không chỉ kiểm soát, quản lý chất lượng nguồn thảo dược, mà còn giúp tạo được công ăn việc làm cho người lao động và các hộ nông dân tại địa phương.

Hiện nay, các sản phẩm cao Thiên Đông, cao Lạc Tiên an thần, trà giải độc gan, mật ong rừng Yên Tử của anh đã công nhận là sản phẩm OCOP, đánh giá từ 3-4 sao. Ngoài ra, anh Mạnh còn phát triển thêm nhiều sản phẩm khác như: Viên nén trinh nữ hoàng cung, tinh bột nghệ, trà thảo dược, viên cà gai leo, thuốc xoa bóp Long Thiên Huyết,… 

Đặc biệt, trong đợt dịch Covid-19, sản phẩm cao Thiên Đông góp phần tích cực trong điều trị viêm phổi, ho, trung bình sản xuất 12.000 - 14.000 chai/tháng. Cao Lạc Tiên an thần cũng hỗ trợ điều trị hiệu quả hiện tượng mất ngủ do hậu Covid-19, trung bình sản xuất 5.000 - 7.000 chai/tháng.

Nhận xét về Giám đốc Công ty TNHH MTV Nam Dược Y Võ, chị Hoàng Kim Hoàn – Chủ tịch Hội Nông dân TP Uông Bí cho biết, anh Nguyễn Văn Mạnh là một hội viên nông dân rất nhiệt tình, trách nhiệm trong tham gia các hoạt động của Hội Nông dân. 

Sản phẩm của công ty cũng rất chất lượng, nhiều sản phẩm được tôn vinh là sản phẩm nông nghiệp tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh, sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu tỉnh Quảng Ninh. Các sản phẩm thường xuyên được mang đi quảng bá, giới thiệu để các địa phương khác học hỏi.

Năm 2024, anh Nguyễn Văn Mạnh vinh dự được Trung ương Hội Nông dân Việt Nam bình chọn là "Nông dân Việt Nam xuất sắc" năm 2024. 

Đây là phần thưởng xứng đáng cho những nỗ lực, dám nghĩ dám làm, không ngừng học hỏi vươn lên của anh trong những năm qua.