Năm 2018: Xuất khẩu nông sản ghi kỷ lục mới

Xung quanh vấn đề này, Bộ trưởng Bộ NNPTNT Nguyễn Xuân Cường đã có những chia sẻ cởi mở với báo chí về những cơ hội và thách thức của ngành trong thời gian tới.

Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường cho biết: Tính đến tháng 11.2018, KNXK nông lâm thủy sản nước ta đạt 36,25 tỷ USD, tăng 9,1% so với cùng kỳ năm 2018. Nhiều mặt hàng XK chủ lực tiếp tục tăng trưởng mạnh, như lúa gạo tăng 17,7%, gỗ và sản phẩm gỗ tăng 17,5%, rau quả tăng 11,6%, thủy sản tăng 6,8%.

Bộ trưởng Bộ NNPTNT Nguyễn Xuân Cường và lãnh đạo ngành nông nghiệp thăm vùng sản xuất vải thiều ở Lục Ngạn (Bắc Giang).   Ảnh: I.T

Dự kiến KNXK cả năm 2018 đạt khoảng 40 tỷ USD, vượt kế hoạch Chính phủ giao và cơ bản đạt kế hoạch Bộ NNPTNT đề ra. Chúng ta đã chủ động từng bước nâng cao chất lượng nhiều mặt hàng nông sản theo các tiêu chuẩn quốc tế. Mặt khác, chúng ta cũng đã tích cực, chủ động trao đổi, đàm phán để tháo gỡ các rào cản kỹ thuật lẫn thương mại đối với các thị trường lớn là EU, Mỹ, Trung Quốc.

Trước những thành tích ấn tượng của năm 2018, ngành nông nghiệp sẽ có những kế hoạch gì để trong năm 2019 sẽ có những kết quả ấn tượng hơn thưa Bộ trưởng?

- Thời gian qua, công nghiệp chế biến được đầu tư theo hướng phát triển chế biến sâu, ứng dụng công nghệ cao để gia tăng giá trị và nâng cao năng lực cạnh tranh. Trong giai đoạn 2017-2018, đã có 17 nhà máy chế biến nông sản lớn được khởi công và khánh thành với tổng mức đầu tư khoảng 10.040 tỷ đồng; có những doanh nghiệp đầu tư vốn lớn, công nghệ cao ngang tầm khu vực và quốc tế.

Thời gian tới, ngành cần tiếp tục đẩy mạnh tổ chức lại sản xuất gắn với chuỗi giá trị, theo các vùng sản xuất hàng hóa tập trung; khuyến khích chế biến sản phẩm để nâng cao giá trị gia tăng của nông sản hàng hóa. Trong đó, cần tổ chức, xây dựng được các chuỗi liên kết từ sản xuất đến chế biến, tiêu thụ sản phẩm với nòng cốt, trung tâm là các chủ thể: Nông dân, hợp tác xã, doanh nghiệp. Đồng thời, đẩy mạnh việc xây dựng, quảng bá thương hiệu từng loại nông sản hàng hóa.

Mục tiêu tổng quát của tái cơ cấu ngành giai đoạn tới là xây dựng nền nông nghiệp thông minh, hội nhập quốc tế, thích ứng với biến đổi khí hậu, nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững gắn với xây dựng nông thôn mới phồn vinh, văn minh; cải thiện nhanh hơn đời sống của nông dân, góp phần xóa đói, giảm nghèo, bảo vệ môi trường sinh thái và bảo đảm quốc phòng, an ninh.

Để thúc đẩy nông nghiệp phát triển bền vững, theo tôi cần có sự tham gia tích cực của các tác nhân trong chuỗi liên kết, đặc biệt là vai trò của doanh nghiệp và các HTX. Doanh nghiệp và HTX mới có thể giúp nông dân sản xuất, chế biến tập trung, quy mô lớn theo yêu cầu của thị trường.

Hiện nay, Việt Nam đã và đang tham gia hội nhập sâu rộng với nền kinh tế thế giới, với việc tham gia nhiều hiệp định thương mại tự do thế hệ mới, ngành nông nghiệp nước ta sẽ có cơ hội và thách thức gì thưa Bộ trưởng?

- Trước hết, cần phải khẳng định, các hiệp định trên đem đến cơ hội mở rộng thị trường cho XK sản phẩm nông nghiệp có thế mạnh của Việt Nam hiện nay, như: Thủy sản, lâm sản, đồ gỗ, rau quả, trái cây và các nông sản khác (gạo, cà phê, cao su...).

Đối với lĩnh vực chăn nuôi, hiện chúng ta đã XK được sản phẩm thịt gà qua chế biến vào thị trường Nhật Bản. Nếu chúng ta có những biện pháp thích hợp, đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ, chọn những sản phẩm riêng biệt thì có thể cạnh tranh được, thậm chí có thể XK sang các thị trường khó tính, như: EU, Mỹ. Trước đây, thế giới vẫn cho rằng Việt Nam không có khả năng sản xuất sữa và chủ yếu phụ thuộc vào nguồn sữa nhập khẩu. Đến nay, với sự đầu tư bài bản, đúng hướng, ứng dụng khoa học công nghệ tốt của Tập đoàn TH True Milk, Vinamilk, sản xuất sữa trong nước đáp ứng đã được yêu cầu của thị trường trong nước và tiến tới XK trong thời gian tới.

Tuy nhiên, có thể dự báo một số thách thức lớn đối với XK nông sản Việt Nam là: Các nước tham gia có thể giảm thuế suất nhưng nâng cao các hàng rào phi thuế quan và có sự kiểm soát nghiêm ngặt hơn; sản phẩm chăn nuôi sẽ bị cạnh tranh gay gắt hơn; chất lượng, giá thành sản phẩm nông, lâm, thủy sản sẽ là các yếu tố cạnh tranh tiếp theo. Thách thức từ các thị trường này đòi hỏi chúng ta phải nắm bắt được nhu cầu, thị hiếu của người tiêu dùng để từ đó sản xuất ra các mặt hàng nông sản phù hợp, đặc biệt phải bảo đảm các yếu tố: Giá cả cạnh tranh, chất lượng vệ sinh an toàn thực phẩm, nông sản sạch, sản xuất hữu cơ.

Trong năm 2019, ngành nông nghiệp đặt ra những mục tiêu cụ thể gì thưa Bộ trưởng?

- Thách thức đối với ngành nông nghiệp năm 2019 và cả những năm tiếp theo chính là ở việc chúng ta đặt mục tiêu rất cao, chẳng hạn đạt KNXK đồ gỗ và lâm sản 12-13 tỷ USD hay thủy sản ở mức 10 tỷ USD vào năm 2020 sẽ không đơn giản. Mục tiêu chủ yếu của ngành năm 2019 là tốc độ tăng trưởng khoảng 2,9-3,1%, KNXK nông, lâm thủy sản đạt khoảng 42-43 tỷ USD.

Trong bối cảnh nền kinh tế của nước ta ngày càng hội nhập sâu rộng với nền kinh tế thế giới, với 12-13 hiệp định thương mại tự do mà chúng ta đã ký kết tham gia thì cơ hội cho ngành nông nghiệp nhiều, mà thách thức cũng lắm. Nếu chúng ta chủ quan “ngủ quên trên vòng nguyệt quế” hôm nay, chúng ta sẽ thua trong tương lai, thậm chí thua ngay trên sân nhà.

Để đạt được mục tiêu trên, ngành nông nghiệp sẽ phải tiếp tục đẩy mạnh thực hiện cơ cấu lại ngành, từng ngành hàng, trong đó phải tập trung vào việc đẩy mạnh chế biến sâu để gia tăng giá trị. Lấy ví dụ con tôm, phụ phẩm của nó là vỏ tôm, nếu được đầu tư chế biến và tìm kiếm đầu ra tốt thì vỏ tôm có thể làm nguyên liệu đầu vào của mỹ phẩm, dược liệu; hay như con cá tra, phụ phẩm của nó có thể dùng làm dầu cá, collagen; trái cây không chỉ xuất khẩu tươi mà còn chế biến nước ép. Thị trường thương mại trái cây toàn cầu hiện khoảng 240 tỷ USD/năm, nước ép, nước đóng hộp khoảng 270 tỷ USD/năm. Trong khi đó, chúng ta mới XK chiếm khoảng 1,5% tổng giá trị của mặt hàng này trên thế giới. Do đó còn nhiều dư địa để chúng ta phát triển mặt hàng này.

Mặt hàng gạo thì tập trung vào chất lượng, thương hiệu, hiệu quả kinh tế cao phải tập trung vào “chất” chứ không chỉ tập trung vào “lượng” như trước đây. Các mặt hàng nông, lâm thủy sản khác cũng theo hướng này. Nghĩa là “xuất” ít mà “thu” về nhiều. Cùng với đó, chúng ta phải tiếp tục xây dựng thương hiệu cho từng loại nông sản và mở rộng thị trường.

Xin cảm ơn Bộ trưởng!