Bài toán nâng chất y tế cơ sở (bài 3): Nghịch lý dân số tăng, nhân viên trạm y tế giảm...

Trạm y tế không phải là bệnh viện

Giám đốc Sở Y tế Tăng Chí Thượng cho biết, về định hướng để nâng cao năng lực các trạm y tế, Sở Y tế khẳng định rõ hướng đi đó là nâng cao năng lực trạm y tế để tăng cường chăm sóc sức khoẻ ban đầu cho người dân và cộng đồng, không đi theo hướng chuyển đổi trạm y tế trở thành một phòng khám chuyên khoa hay một bệnh viện thu nhỏ. 

Đây là hướng đi hoàn toàn phù hợp với định hướng chung của Tổ chức Y tế Thế giới về nâng cao năng lực y tế cơ sở và chăm sóc sức khoẻ ban đầu qua Tuyên ngôn Astana (2018), theo đúng tinh thần chỉ đạo của Nghị quyết số 20/NQ-TW của Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về tăng cường công tác bảo vệ, chăm sóc nâng cao sức khỏe nhân dân trong tình hình mới, và các văn bản chỉ đạo của Bộ Y tế về nâng cao năng lực y tế cơ sở, và nhất là hoàn toàn phù hợp với thực tiễn của hệ thống y tế TP.

Trở lại một thực tiễn đã diễn ra từ rất lâu trên địa bàn TP.HCM, đó là sự phát triển theo chiều hướng đối nghịch giữa các bệnh viện, phòng khám và các trạm y tế phường, xã, thị trấn. Nếu như số lượng bệnh viện trên địa bàn Thành phố sẽ còn tiếp tục tăng dần theo thời gian (hiện nay đã là 133 bệnh viện), số lượng phòng khám chuyên khoa, đa khoa vẫn tiếp tục tăng nhanh (hiện đã vượt qua con số 7.000 phòng khám) thì số lượng trạm y tế phường, xã vẫn không thay đổi (310 trạm), và đã có trạm y tế phải quản lý sức khoẻ trên 100.000 dân.

Số trạm không thay đổi nhưng số nhân viên y tế của mỗi trạm lại đang có xu hướng giảm do nhân viên nghỉ việc trước áp lực đảm trách khối lượng công việc rất lớn trong khi thu nhập rất thấp nếu so sánh với thu nhập của nhân viên y tế tại các bệnh viện và phòng khám.

"Một thành phố trên 10 triệu dân như TP.HCM mà hiện chỉ có khoảng 1.700 nhân viên y tế phường, xã thì khó có thể đảm trách chức quản lý sức khoẻ người dân trên địa bàn", ông Thượng nói. Tình hình nhân lực y tế tại các trạm y tế lại càng khó khăn hơn khi đại dịch Covid-19 bùng phát trong thời gian qua, may mắn là đã có hơn 500 trạm y tế lưu động do các chiến sĩ quân y đảm trách kịp thời hỗ trợ.

"Có ý kiến cho rằng chỉ cần tăng cường các bác sĩ có nhiều kinh nghiệm đang công tác tại các bệnh viện lớn của Thành phố về trạm y tế là giải quyết ngay được các khó khăn do thiếu nhân lực của các trạm y tế. Điều này nghe qua có vẻ hợp lý, nhưng nếu phân tích sâu sắc hơn thì đây không phải là giải pháp phù hợp, nếu không muốn nói là dễ lệch khỏi chức năng của trạm y tế. 

Điều dễ thấy rằng hầu hết các bác sĩ đang công tác tại các bệnh viện đa khoa và chuyên khoa Thành phố đều là bác sĩ chuyên khoa (hô hấp, tim mạch, thận, tiêu hoá…) thì khó có thể đảm trách công tác chăm sóc sức khoẻ ban đầu cho người dân, một công việc tưởng chừng như đơn giản nhưng sẽ không khả thi nếu yêu cầu các bác sĩ chuyên khoa, thay vì là bác sĩ thực hành tổng quát (GP) hay bác sĩ gia đình thực hiện hoạt động này", ông Thượng giải thích.

Chức năng của trạm y tế rất đặc thù, bên cạnh chức năng khám bệnh, chữa bệnh như sơ cứu, cấp cứu ban đầu; khám, tư vấn, sàng lọc, phát hiện sớm và điều trị bệnh, quan trọng nhất là chăm sóc sức khoẻ người dân mắc các bệnh mạn tính không lây như bệnh tim mạch, tăng huyết áp, đái tháo đường, hen phế quản, bệnh phỗi tắc nghẽn, phát hiện sớm ung thư vú, ung thư cổ tử cung. Ngoài ra, các y, bác sĩ của trạm y tế còn thực hiện các hoạt động y tế dự phòng như tiêm chủng, truyền thông giáo dục sức khỏe, chăm sóc sức khỏe trẻ em, phụ nữ mang thai, người cao tuổi, công tác dân số, phòng chống dịch bệnh,… và nhiều hoạt động khác.

Với những chức năng và nhiệm vụ đã được Bộ Y tế quy định như trên, trạm y tế càng không thể trở thành một phòng khám hay bệnh viện thu nhỏ.

Đưa bác sĩ trẻ về củng cố nhân lực cho trạm y tế

Ông Tăng Chí Thượng cho biết, khám chữa bệnh chỉ là một trong rất nhiều lĩnh vực mà trạm y tế xã phường phải đảm trách. "Các trạm y tế vẫn sẽ thực hiện khám chữa bệnh nhưng tập trung vào quản lý, điều trị các bệnh mãn tính không lây nhiễm theo tiêu chuẩn của Tổ chức Y tế thế giới (WHO)", ông Thượng nhấn mạnh.

Hiện nay, các trạm y tế đang được chuyển đổi sang hoạt động theo nguyên lý y học gia đình. Thời gian tới, TP sẽ triển khai gói Can thiệp thiết yếu các bệnh không lây nhiễm của WHO vào hoạt động chăm sóc sức khỏe ban đầu tại các trạm y tế (gói WHO PEN).

Theo đó, gói WHO PEN sẽ có 7 nội dung chính gồm: Quản lý nguy cơ bệnh tim mạch – tăng huyết áp, đái tháo đường, hen phế quản – bệnh phổi tắc nghẽn, chẩn đoán sớm bệnh ung thư, giáo dục sức khỏe, tư vấn bỏ thuốc lá, tự chăm sóc và chăm sóc giảm nhẹ.

Cuối tháng 5, Sở Y tế TP đã tổ chức hội nghị nâng cao năng lực y tế cơ sở với một số nội dung cụ thể: Tiếp tục ưu tiên, tăng cường để củng cố nhân lực cho các trạm y tế; nâng cấp cơ sở hạ tầng và đổi mới hoạt động trạm y tế hoạt động theo nguyên lý y học gia đình. Tiếp tục chương trình thí điểm đào tạo thực hành cho các bác sĩ mới tốt nghiệp theo hướng đào tạo bác sĩ thực hành tổng quát tại các bệnh viện gắn liền với trạm y tế; tiếp tục hoạt động "teleconsultation" (hội chẩn từ xa) giữa các bác sĩ của bệnh viện TP với các bác sĩ của trạm y tế khi gặp trường hợp khó cần hỗ trợ tư vấn chuyên khoa.

Chuẩn bị triển khai chương trình xử trí lồng ghép các bệnh không lây nhiễm tại các trạm y tế phường, xã…. TP.HCM bổ sung các thuốc thiết yếu, triển khai thí điểm tại một số trạm y tế… Chuyển đổi số công tác quản lý sức khoẻ người dân, triển khai hồ sơ sức khoẻ điện tử và lập dữ liệu về sức khoẻ người dân.

Sở Y tế TP.HCM khẳng định hướng đi này sẽ giúp nâng cao năng lực trạm y tế để tăng cường chăm sóc sức khoẻ ban đầu cho người dân và cộng đồng, không đi theo hướng chuyển đổi trạm y tế trở thành phòng khám chuyên khoa hay bệnh viện thu nhỏ. Đây là hướng đi hoàn toàn phù hợp với định hướng chung của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) về nâng cao năng lực y tế cơ sở và chăm sóc sức khoẻ ban đầu cho người dân thành phố.

Về lâu dài, Sở Y tế TP.HCM tiếp tục kiến nghị cần xem xét sửa đổi Luật Khám bệnh, chữa bệnh liên quan đến trạm y tế. Theo đó, cần xem xét chuyển đổi phân bổ trạm y tế theo địa giới hành chính (phường, xã, thị trấn) sang phân bổ theo số dân cư trên địa bàn (như 10.000 – 20.000 dân cần có một trạm y tế).

Góp ý thêm về vấn đề này, theo PGS Đỗ Văn Dũng, Trưởng khoa Y tế công cộng, Đại học Y Dược TP.HCM, muốn bền vững, trạm y tế cần được nâng cao vị thế trong mắt người dân cũng như trong chính ngành y tế. Ngoài việc trả công xứng đáng, trạm y tế phải thực sự được trao quyền, mở rộng danh mục kỹ thuật, tăng thuốc men...

Ngoài ra, thành phố phải đào tạo nhân lực y tế đúng hướng ngay từ đầu, cân bằng giữa y tế công cộng và y tế điều trị. Đặc biệt là cần tăng chỉ tiêu đào tạo y tế cơ sở, hỗ trợ học phí, tăng cường học bổng, tạo cơ hội bồi dưỡng, nâng cao nghiệp vụ thường xuyên.

"Cho cá, không bằng cho cái cần câu", ông Dũng nói: "Tức là nhân viên y tế cơ sở cần có nhiều ưu đãi để tăng mức độ hài lòng với công việc, làm việc đúng chuyên môn, thu nhập cải thiện và nâng cao tay nghề".

×