Người La Chí làm nhà giữa ruộng

Lối kiến trúc nhà ở của người La Chí cũng rất đặc trưng, kết hợp giữa nhà sàn và nhà đất trình tường. Phần nhà sàn là nơi để ở và sinh hoạt của gia đình. Phần nhà đất được bố trí ở đầu hồi nhà sàn, là nơi nấu nướng, để đồ đạc. Nhà sàn và nhà đất có thể chung một mái hoặc mái nhà đất thấp hơn mái nhà sàn một chút. Theo ông Trần Chí Nhân- Giám đốc Trung tâm VHTTDL Hoàng Su Phì, kiểu kiến trúc này xuất phát từ điều kiện khí hậu ở Hoàng Su Phì.

Nhà của người La Chí. T.L

Khâu quan trọng nhất khi dựng nhà là chọn gỗ làm cột. Họ chọn những cây gỗ tốt nhất, ngâm nước khoảng 2 năm trước khi dựng nhà để cột nhà được bền. Việc khai thác gỗ xây dựng nhà, họ không khai thác cây vào đầu năm (mùa xuân) bởi mùa này lượng dinh dưỡng trong cây nhiều nên hay bị mối mọt, và họ tránh ngày rằm hoặc ngày lẻ vì quan niệm rằng khai thác ngày đó cây sẽ không đảm bảo độ bền. Vào kỳ cuối tháng (không có trăng) thì độ bền của cây sẽ tốt hơn.

Khi chọn cây làm nhà, người La Chí thường tránh những cây bị gió quật mất ngọn hoặc cây bị sét đánh, bởi họ quan niệm những cây như vậy sẽ đem vận xui cho gia đình.

Sau khi chuẩn bị đầy đủ nguyên vật liệu, người ta mới chọn đất làm nhà. Đó thường là mảnh đất tương đối bằng phẳng ở gần ruộng, gần nguồn nước, thậm chí giữa khu ruộng của gia đình. Họ cho chôn 4 cái cọc ở 4 góc của nền nhà tương lai. Cạnh 4 cái cọc, chủ nhà đào 4 cái lỗ nhỏ, trong cái lỗ đặt 2 hay 4 hạt thóc rồi úp bát lên, khấn thổ công phù hộ. Họ quan niệm nếu sáng hôm sau các hạt thóc còn nguyên tức là mảnh đất lành, còn nếu bị con gì ăn mất hoặc thay đổi vị trí tức là thổ công không phù hộ.

Bà con thường làm nhà vào mùa hè khi tiết trời nắng ráo. Tuy nhiên, họ phải tránh làm nhà vào tháng 7 âm lịch. Sau khi san nền, cột kèo được đục đẽo xong, chủ nhà sẽ chọn ngày tốt để dựng cột.

Nhà dựng xong xuôi, chủ nhà sẽ mời thầy cúng làm lễ cầu thổ công phù hộ, di dời bàn thờ từ nhà bố mẹ đẻ về nhà mới. Bếp lửa trên nhà sàn phải đỏ hồng trong suốt 12 ngày liên tục, có như vậy mới may mắn. Lửa thắp trên nhà mới phải được lấy từ nhà bố mẹ đẻ như một sự chia sẻ, kế thừa.