Người nặng lòng với cổ vật sông Hương

Có lẽ ở Huế và cả nhiều nơi khác nữa, chỉ có ở nhà cụ Phan cổ vật được trưng bày một cách thoải mái đến vậy: Hiện vật có mặt khắp mọi nơi từ phòng khách, phòng ngủ, nhà bếp cho đến trải khắp quanh vườn, ra đến tận cửa ngỏ.

Đồ nguyên vẹn có, đồ nát (vỡ) thì nhiều hơn. Vì thế, có người ví cụ là “nhà sưu tập đồ nát” cụ cười và cũng tự nhận mình như thế. Cụ Phan tâm sự: “Trước năm 1975, ít ai biết rằng, dưới dòng sông Hương lại có nhiều cổ vật đến thế.

Nhà bác học Lê Quý Đôn được cử vào làm Hiệp trấn Thuận Hóa, và cũng chính trên đất Thuận Hóa xưa, ông ta đã cho xuất bản tác phẩm “Phủ biên tạp lục”, đây là tác phẩm có giá trị hiếm hoi viết về xứ Đàng Trong với giá trị khoa học cao. Tuy vậy, Lê Quý Đôn cũng chưa biết những trầm tích ở đáy sông Hương”. Phải chăng, đây là sự khám phá tình cờ của những người dân sông nước, của dân vạn đò ở Thừa Thiên- Huế từ những năm 1975.

Cụ Phan bên các cổ vật tìm kiếm được. văn dần

Với cuộc sống mưu sinh hàng ngày như nghề lặn để tìm sắt thép, nhôm nhựa hay các phế liệu khác dưới đáy sông cho đến nghề khai thác cát sạn. Dần dần, có một số người chuyên hành nghề trục vớt đồ cổ dưới dòng sông Hương, họ tích lũy những hiện vật ở nhiều địa điểm khác nhau: Dưới gầm đò, trên nhà chòi hoặc chất thành đống ở đâu đó mà họ thấy tiện lợi. Từ đó, hình thành một đội ngũ chuyên thu gom, mua cổ vật do dân vạn đò trục vớt được trên sông Hương.

Những cổ vật có giá trị cao về khoa học, lịch sử, văn hóa đã được cụ Phan chọn lọc trưng bày, triển lãm với chủ đề: “Dòng sông kể chuyện” năm 2011 tại Văn phòng Festival thành phố Huế và đã được giới chuyên môn trong và ngoài tỉnh đánh giá cao. “Dòng sông kể chuyện” gồm có 8 mảng chính: Dấu ấn dòng sông; Mấy ngàn năm trước; Một thời Chămpa; Thấp thoáng Thăng Long- Đông Đô- Hà Nội; Thuần phong mỹ tục; Nối đêm vào ngày; Văn hóa ẩm thực; Đời thường xưa nay. Mỗi đề tài được trưng bày ở một ngôi nhà rường cổ, tạo thành một hệ thống liên hoàn.

Nhiều người gọi ông là nhà nghiên cứu Huế hay “ông vua săn tìm cổ vật”. Còn ông thì chỉ nhận mình là “người mở cuộc khai quật khảo cổ trên dòng sông Hương ”.

Võ Văn Dần